________________
વ્યા
V૪ બાર + ક + બા અથવા Vરબા + + + {Vરબા + દ ક બા ચીની છેન હુઓ (chen Huo) (લ.૧૯૭૫ ઈ.અ.) એ આ સૂત્રને નીચેના રૂપમાં રજૂ કર્યું છે. ચા = ક + ૨ બા*
સૂર્ય પ્રતિ વગેરે ગ્રંથોમાં જ નું બાદર માન ૩ તથા સૂક્ષ્મમાન = = V૧૦ લેવામાં આવ્યું છે. ધવલામાં શુદ્ધ રૂપમાં = છે. જે નીચે લખેલા રૂપમાં વાચવામાં આવે છે.
૧૬ 1 = ૩ + દ = $
૩ ૧૧૩ (વ્યાસ) ૦
જો વ્યાસમાં સ્થિત પ્રદેશ રાશિ. અસંખ્યાત હોયતો જ નીકળી આવે છે. આ સુત્ર ચીનમાં સુ-ચુંગ શિહ (Tsu Chung Thin) (લ, ૪૭૬ ઈ.સ.) ને જ્ઞાત હતું. ૨
તિલોયપત્તિમાં નીચે લખેલ સૂત્રપ્રાપ્ત થાય છે. ત્યાં સાંદ્રોના ઘનફળ, લંબત્રિપાર્વોના રૂપમાં વિભિન્ન પ્રકારનો આધાર લઈને પ્રાપ્ત કરવામાં આવ્યા છે. વાતવલયાદિમાં પણ ઘનફળ કાઢવામાં આવ્યું છે. એ રાજ અને યોજના પદોમાં પ્રાપ્ત છે.
(૧) ૫ = Wવ્યા x ૧૦ (૨) લે = ૫ x શા છે બન્ને (૩) સમવર્તુલ રંભ (right circular cylinder) નું
ઘનફળ = આધારનું ક્ષેત્રફળ ૪ ઊંચાઈ (૪) (ચતુર્થભાગ ચાપનો ચાપક) = (8) ૪૨ (૫) [(ચતુર્થ ભાગ પરિધિ ચાપક) x *
= ચિતુર્થ ભાગ પરિ9િ] = V૧૦ (૬) ક = ૪ [ – શ્રા - બા)* _*
જબૂઢીપ પ્રજ્ઞપ્તિ સંગ્રહમાં એને નીચે જણાવેલ રૂપમાં આપવામાં આવ્યા છે.
ક = V૪ બા (વ્યા-બા). (૭) ચાર = ૨ [(વ્યા + બા) - વ્યા
ધવલા, ભા. ૪, ૧,૩,૩, પૃ.૪૨ ૨. કુલિજ (૧૯૪૦) પૃ. ૬૧, નધમ અને લિંગ (૧૯૫૯) મિકાની (૧૯૧૩)
તિ.૫.ગ, પૃ.૨૪-૩૯ તિ.૫, ૪.૬, ૪.૯
તિ.૫.૪.૭૦ + એજ. ૪.૧૮૦ જ.તી. પ્ર.૨.૨૩; ૬.૯ વગેરે હું એજ. ૪. ૧૮૧, જ.લી. પ્ર. ૨.૨૪, ૪.૨૯; ૬.૧૦ } } } { {$ $ $ $ $ $ 73 $ $ $ $
$ $ ]
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
