Ganitanuyoga Part 2

SR No.: 001947
Original Sutra Author: N/A
Author: Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Agam Anuyog Prakashan
Publication Year: 2000
Total Pages: 614
Language: Prakrit, Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, Mathematics, & agam_related_other_literature
File Size: 19 MB

Page 548

૩૯૪ લોક પ્રજ્ઞપ્તિ
“માસમ” મુદ્દુત્તાળે વહોવહી
? ૩૬૭.
૫.
૩.
૧.
મુકુત્તાળ- ગમાડું
o ૨૬ ૮.
૬.
૩.
કાળ લોક : "માસના” મુહૂર્તોની હાનિ-વૃીદ્ધ (ઘટાડો-વધારો)
सा अट्ठ एगूणवीसे मुहुत्तसए सत्तावीसं च सद्विभागे मुहुत्तस्स आहिए त्ति वदेज्जा । १ - મૂરિય. વા. ૨, પાદુ. ૨, સુ. ૮
--
તા હું તે વલ્રોબવહી મુકુત્તાનું ? માહિ૧૩૬૭. ત્તિ, વૈજ્જા ।
ता एगमेगस्स णं अहोरत्तस्स तीसं मुहुत्ता પત્તા, તં નહા
गाहाओ
છુ. રોધે, ૨. સેતે, રૂ. મિત્તે,
૪. વાયુ, ૧. સુશીÇ ૬. અભિનંવે ।
૭. મહિંદ્ર, ૮, વજવં, ૬. કંમો,
સૂત્ર ૧૩૬૭-૬૮
'માસના' મુહૂર્તોની હાનિ-વૃદ્ધિ (ઘટાડો-વધારો) : પ્ર. માસના' મુહૂર્તોની હાનિ-વૃદ્ધિ ક્યા પ્રકારે થાય છે? કહો.
તા દેં તે મુદ્દુત્તાનું ગામધેન્ના? મહિપત્તિ ૧૩૬૮.
वएज्जा ।
૨૦. વદુતત્ત્વે, o o. ચેવ સાળે ॥ ॥ ર. તદ્દે ય, o ૨. ભાવિયા,
૨૪. વેસમળે, શ્ય્. વળે ય, ૨૬. માળવે । ૨૭. વિનશ્ ય, ૨૮. વીસસેળે,
૨૨. વાયાવન્દ્રે સેવ, ૨૦. ૩વસમે હૈં ॥ ૨॥
૨. ગંધવ, ૨૨. અગ્નિવેસે, ૨૨. સરિસÈ, ૨૪. ગાયનં ૬, ૨. અમમે હૈં। ૨૬. અળવું,
ઉ. 'નક્ષેત્ર માસના' આઠસો ઓગણીસ મુહૂર્ત અનેએક મુહૂર્તના સાઈઠભાગોમાંથી સત્તાવીસ ભાગ જેટલી હાનિવૃદ્ધિ કહેવામાં આવી છે.
મુહૂર્તોના નામ :
પ્ર. મુહૂર્તોના નામ શું છે? કહો.
ઉ. પ્રત્યેક અહોરાત્રના ત્રીસ મુહૂર્ત કહેવામાં આવ્યા છે. જેમકે
(બાકી ટિપ્પણ ૩૯૩ થી આગળ)
यामो-रात्रेर्दिनस्य च चतुर्थभागो यद्यपि प्रसिद्धस्तथाऽपीह त्रिभाग एव विवक्षितः । पूर्वरात्र - मध्यरात्रऽपररात्रलक्षणो यमाश्रित्य रात्रिस्त्रियामेत्युच्यते एवं दिनस्यापि निशा निशीथिनीरात्रिस्त्रियामा क्षणदाक्षणा । स्थानांग टीका, अमरकोष. कालवर्ग श्लोक ४ યામ = પ્રહરનો પર્યાયવાચી શબ્દ છે.
ગાથાર્થ :
(૧)રુદ્ર, (૨) શ્રેયાન્, (૩) મિત્ર,
(૪) વાયુ, (૫) સુગ્રીત, (૬) અભિચન્દ્ર, (૭) માહેન્દ્ર, (૮) બળવાન્, (૯) બ્રહ્મા, (૧૦) બહુસત્ય, (૧૧) ઈશાન. (૧૨) ત્વષ્ટા, (૧૩) ભાવિતાત્મા, (૧૪) વૈશ્રમણ, (૧૫) વારુણ, (૧૬) આનંદ, (૧૭) વિજય, (૧૮) વિશ્વસેન, (૧૯) પ્રાજાપત્ય, (૨૦) ઉપશમ. (૨૧)ગન્ધર્વ,(૨૨)અગ્નિવેશ્ય, (૨૩)શતવૃષભ, (૨૪)આતપવાન્, (૨૫)અમમ, (૨૬)ૠણવાન્,
સામાન્ય માન્યતા દિવસ અને રાત્રિના ચાર પ્રહર હોવાની છે. પરંતુ અહીં 'યામ'નો અર્થ વિભાગ' કરવામાં આવ્યો છે. અને દિવસ અને રાત્રિના ત્રણ-ત્રણ વિભાગ (હોવાનું) કહેવામાં આવ્યું છે.
રાત્રિના ત્રણ વિભાગ - રાત્રિનો પ્રથમ વિભાગ = પૂર્વરાત્ર, રાત્રિનો બીજો વિભાગ = મધ્યરાત્ર, રાત્રિનો ત્રીજો વિભાગ = અપર રાત્ર.
દિવસના ત્રણ વિભાગ – દિવસનો પ્રથમ ભાગ - પૂર્વાન્ત, દિવસનો બીજો ભાગ = મધ્યાન્હ, દિવસનો ત્રીજો ભાગ =
અપરાન્ત .
મુહૂર્તોની હાનિ-વૃદ્ધિનું આ સૂત્ર ખંડિત હોય એમ લાગે છે. કેમકે - પ્રસ્તુત સૂત્રના પ્રશ્નસૂત્રમાં મુહૂર્તોની હાનિ-વૃદ્ધિનો પ્રશ્ન છે. પરંતુ ઉત્ત૨સૂત્રમાં કેવલ નક્ષત્ર માસોના મુહૂર્તો અંગે કથન છે.
For Private Personal Use Only