Ganitanuyoga Part 2

SR No.: 001947
Original Sutra Author: N/A
Author: Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Agam Anuyog Prakashan
Publication Year: 2000
Total Pages: 614
Language: Prakrit, Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, Mathematics, & agam_related_other_literature
File Size: 19 MB

Page 267

૧૧૮ લોક પ્રજ્ઞપ્તિ તિર્યકુ લોક : પોરથી છાયાના પ્રમાણ
સૂત્ર ૧૦૮૫ तत्थ खलु इमा पणवीसविहा छाया
આ પચ્ચીસ પ્રકારની છાયા કહેવામાં આવી છે. પત્તા, તે નહીં
જેમકે૨. હેંમ-છાયા, ૨. નું-છાયા, રૂ.પાર
(૧)સ્તમ્ભછાયા, (૨)રજુછાયા, (૩)પ્રાકાર છાયા, ૪,પાસા-છાયા, ૬.૩મ-છાયા,
છાયા, (૪)પ્રાસાદછાયા, (૫)ઉમ-છાયા, ૬. ૩૧૪-છાયા, ૭. અનુસ્વામ-છાયા,
(૬) ઉચ્ચત્વ(ઊંચાઈની)છાયા, (૭)અનુલોમ ૮, ડિમ-છાયા, ૨. મfમચ-છાયા,
છાયા, (૮) પ્રતિલોમ-છાયા, (૯) આરંભિકા ૧૦. ઉવદયા-છાયા, ??. આમ-છાયા,
છાયા, (૧૦)ઉપહતાછાયા, (૧૧)સભાછાયા, ૨૨. પડિયા-છાયા, ૨૩. વસ્ત્ર-છાયા,
(૧૨) પ્રતિકતા છાયા, (૧૩) કીલછાયા, ૨૪. વર-છાયા, ૧૫.પુર-૩થT-છાયા,
(૧૪) પક્ષ છાયા, (૧૫) પૂર્વોદયછાયા, ૨ ૬. પુરિમ -ભાવનાથા-છાયા,
(૧૬)પૂર્વકંઠભાગ-ઉપગતાછાયા, (૧૭) પશ્ચિમ ૨૭. પૂમિ -ક-માવા -છાયા,
કંઠભાગ-ઉપગતાછાયા, (૧૮)છાયાનુવાદિની ૨૮. છાયાનુવા-છાયા, ૧૬. વિઠ્ઠાણુ
છાયા, (૧૯) કૃત્યાનુવાદિની છાયા, (૨૦) વાફા-છાયા, ૨૦. છાય-છાયા, ૨૬.
વિM
છાય-છાયા, (૨૧)વિકલ્પ છાયા, (૨૨)વિહાનય છાયા, ૨૨.વેદ-છાયા, ૨૩.ડ-છાય,
છાયા, (૨૩) કટ છાયા, (૨૪) ગોળ છાયા, ૨૪. ગોત્ર-છાયા, ૨૫.પિકો -છાયTI
(૨૫) પૃષ્ઠતોદગા છાયા. तत्थ णं गोल-छाया अट्ठविहा पण्णत्ता, तं
એમાં ગોળછાયા આઠ પ્રકારની કહેવામાં આવી નહિ -
છે. જેમકે – ૨. ત્ર-છાયા, ૨. મવ૮-૮-છાયા,
(૧) ગોળ-છાયા (૨) અપાઈ ગોળ છાયા રૂ. - 7-છાયા, ૪. અવદ્ર-ઢ
(૩) ગાઢ-ગોળ છાયા (૪) અપાર્ધ-ગાઢગોળ ગોત્ર-છાયા, ૬. સ્ત્રાવત્રિ-છાયા,
છાયા (૫) ગોળવાળી છાયા (૬) અપાઈ ૬. સવદ્ર-સ્ત્રાવર્જિ-છાયા, ૭. ત્રિપુંગ
ગળવાળી છાયા (૭) ગોળપુંજ છાયા છાયા, ૮. અવ૮-૮-jન-છાયા *
(૮) અપાર્ધ ગોળપુંજ છાયા. -સૂરિય. પ. ૧, સુ. રૂ ? (ટિપ્પણ પા.નં. ૧૧૭થી આગળ). (ક) અહીં આ પ્રશ્નોત્તરમાં વ્યતિક્રમ થઈ ગયો લાગે છે, સર્વપ્રથમ સાડા ઓગણસાઈઠ પોરપી છાયાના પ્રશ્નોત્તર છે.
બીજા પ્રશ્નોત્તર ઓગણસાઈઠ પોરથી છાયાના છે. તૃતીય પશ્નોત્તર કંઈક અધિક ઓગણસાઈઠ છાયાના છે. (ખ) અહીં પ્રશ્નોને અનુરૂપ ઉત્તર નથી. પ્રથમ પ્રશ્નોત્તરમાં-સાડા ઓગણસાઈઠ પોરથી છાયા એક સો ઓગણીસ ભાગથી
નિષ્પન્ન થાય છે. એવું માન્યું છે. પરંતુ સંક્ષિપ્ત વાચના પાઠની સૂચનાનુસાર એકસો વીસ દિવસ ભાગથી નિષ્પન્ન થાય છે. બીજા પ્રશ્નોત્તરમાં-ઓગણસાઈઠ પોરથી છાયાની નિષ્પતિ એક હજાર બાવીસ દિવસ (ના) ભાગમાં થાય છે- એમ માનવામાં આવ્યું છે. પરંતુ એ માનવું સર્વથા અસંગત છે. કેમકે- સંક્ષિપ્ત વાચનાના સૂચન પાઠની ટીકામાં એક-એક દિવસ ભાગ વધારવાનું સૂચન છે. ત્રીજા પ્રશ્નોત્તરમાં – પ્રશ્ન જ અસંગત છે કેમકે- સંક્ષિપ્ત વાચનાના સૂચન પાઠમાં અર્ધ પોષી છાયા અંગે પ્રશ્ન હોય તો
અહીં કહેવામાં આવેલ ઉત્તર સૂત્ર યથાર્થ યોગ્ય છે. ૧. (ક) પ્રસ્તુત સૂત્રમાં છાયાના પચ્ચીસ પ્રકાર તેમજ ગોળ છાયાના આઠ પ્રકારનું કથન છે. ‘તત્યેત્યાદ્રિ તત્ર-તાસ પંવિત્તિ
- છાયાનાં મધ્યે ત્વિયે -છાયામ વિદ્યા પ્રજ્ઞતા | સૂર્ય પ્રજ્ઞપ્તિની ટીકાના આ કથનથી પ્રતીત થાય છે કે- છાયાના પચ્ચીસ પ્રકારોમાં ગોળ-છાયા' નું નામ હતું અને એના આઠ પ્રકાર જુદા હતા. પરંતુ સૂર્ય પ્રજ્ઞપ્તિની” ૧ આ. સ. ૧૨, શા. સ. ૧૩, અ. સુ. ૧ આ ત્રણ પ્રતિઓમાંછાયાના ફક્ત સત્તર નામ જ છે અને ગોળ -છાયાના આઠ નામ છે. આ પ્રકારે પૂરા પચ્ચીસ (પ્રકાર) માનવામાં આવ્યા છે. સત્તર નામોમાં ગોળ-છાયાનું નામ નથી. તો પણ તત્યેત્યાદ્રિ’ પાઠ સાથે મેળવણી કરીને પચ્ચીસ નામ (પ્રકાર) માનવું આશ્ચર્યજનક છે.
એક હ.ઝ.' પ્રતિમાં છાયાના પચ્ચીસ નામ તથા ગોળ-છાયાના આઠ નામ છે. જે મૂળ પાઠ પ્રમાણે છે. (ખ) ચંદ. પા. ૯, સુ. ૩૧.