Page Text
________________
सप्ततिका
५२६
अथ गुणस्थानेषु मोहोपशमविधानं गाथाचतुष्केनाह - [ 'पढमकसायचउक इत्यादि । ] प्रथमकषायचतुष्कं अनन्तानुबन्धिक्रोध-मान- माया लोभाश्चत्वारः कायाः ४ मिथ्यात्व - सम्यग्मिथ्यात्व सम्यक्त्वप्रकृतयः इति दर्शनत्रिकं ३ एतासां सप्तानां प्रकृतीनां उपशमेन युक्ता जीवा असंयतसम्यग्दृष्टयादि-निवृत्तिकरणपर्यन्ता ज्ञातव्या भवन्ति ॥ ४८५ ॥
प्रथम कषायक और दर्शनत्रिक; ये सातों ही प्रकृतियाँ अविरतसम्यक्त्व गुणस्थानसे लेकर निवृत्ति अर्थात् अपूर्वकरण गुणस्थान तक उपशान्त हो जाती हैं, ऐसा जानना चाहिए ॥४८॥ ॥
विशेषार्थ - मोहनीय कर्मके दो भेद हैं, दर्शनमोह और चारित्रमोह । दर्शन मोहकी तीन और चारित्रमोहकी पचीस प्रकृतियाँ होती हैं । उनमेंसे दर्शन मोहकी तीन और चारित्रमोहकी अनन्तानुबन्धि-चतुष्क, इन सात प्रकृतियोंका चौथे गुणस्थानसे लेकर आठवें गुणस्थान तक नियमसे उपशम हो जाता है ।
अब भाष्यगाथाकार चारित्रमोहकी शेष प्रकृतियोंके उपशमनका विधान करते हैं[ मूलगा ०५८ ] सत्तड व य पण्णरस सोलस अट्ठरस वीस वावीसा । arati rai छवीसं बायरे जाणे ॥४८६ ॥
ง
अणियविम्मि ७ ८ ||१५|१६|१८|२०|२२|२४।२५।२६।
बादरे अनिवृत्तिकरणे सप्तप्रकृत्युपशामकोऽनिवृत्तिगुणस्थानवर्ती
संख्याततमे भागे नपुंसकवेदमुप
शमयति, तेन सहाष्टकम् । ततः स्त्रीवेदमुपशमयते, तेन सह नवकम् । ततः पण्णोकपायानुपशमयति, तैः सह पञ्चदशकम् १५ । ततः पुंवेदमुपशमयति । तेन सह षोडश १६ । तदनन्तरं अप्रत्याख्यानप्रत्याख्यान - क्रोधद्वयमुपशमयति । ताभ्यां सहाष्टादश १८ । तदनन्तरं संज्वलनक्रोधमुपशमयति । तेन सह एकोनविंशतिः १६ । तदनन्तरं अप्रत्याख्यान- प्रत्याख्यानमानद्वयमुपशमयति । ताभ्यां सहैकविंशतिः २१ । तदनन्तरं संज्वलनमानमुपशमयति । तेनसह द्वाविंशतिः २२ । तदनन्तरं अप्रत्याख्यान- प्रत्याख्यानमायाद्वयमुपशमयति । ताभ्यां सह चतुर्विंशतिः २४ । तदनन्तरं संज्वलनमायामुपशमयति । तया सह पञ्चविंशतिः २५ । तदनन्तरं अप्रत्याख्यान- प्रत्याख्यानलोभद्वयमुपशमयति । ताभ्यां सह सप्तविंशतिः २७ । तदनन्तरं बादरलोभमुपशमयति । तेन सहाष्टाविंशतिः २८ सूचमसाम्पराये उपशान्तकषाये च संज्वलनसूक्ष्मलोभमुपशमयति । ७ । पं० १ स्त्री १।६ । पु० १ । को २ । को १ । मा २ मा १ मा २ । मा १ । लो २ । लो १ । इदमुपशमविधानं गोम्मट्टसारे प्रोक्तमस्ति । पञ्चसंप्रहोक्तभावोऽयं कथ्यते — अनिवृत्तिकरणसंख्यात भागेषु सप्त प्रकृतीनामुपशमकः । ७ । षण्ठेन सह । स्त्रीवेदेन सह 8 । हास्यादिभिः षद्भिः सह १५ । पुंवेदेन सह १६ | मध्यकषायक्रोधद्वयेन सह १८ | मध्यकषायमानद्वयेन सह २० । मध्यकषाय- मायाद्वयेन सह २२ | मध्यकषायलोभद्वयेन सह २४ । संज्वलनक्रोधेन सह २५ । संज्वलनमानेन सह २६ । क्षीणकषाये [ सूक्ष्मसाम्पराये ] संज्वलनमायया सह २७ । उपशान्ते संज्वलनलोभेन सह २८ इति पञ्चसंग्रहोक्तोपशम विधानम् ॥४८६ ॥
बादर अर्थात् अनिवृत्तिकरण गुणस्थानमें क्रमशः सात, आठ, नौ, पन्द्रह, सोलह, अट्ठारह, बीस, बाईस, चौबीस, पच्चीस और छब्बीस प्रकृतियों का उपशमन जानना · चाहिए ||४८६||
1. सं० पञ्चसं० ५, ४६० ।
१. इन गाथाओंके स्थान पर श्वे० सप्ततिका में कोई गाथा नहीं है ।
व अणियहियम्मि ।
६७
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001937 |
| Book Title | Panchsangrah |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Hiralal Jain |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | |
| Total Pages | 872 |
| Language | Sanskrit, Prakrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Karma |
| File Size | 21 MB |