SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 245
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ १७८ पञ्चसंग्रह गुणठाणेसु उदीरणा-5 ८ ८ ८ ८ ८ ८ ६ ६ ६ ६ ५ ५. २ . ७५र ७ ७ ० ७ ७ ७ . . . ५ ० २ ० . एत्थ मरणावलियाए आउस्स उदीरणा णस्थि । आवलियासेसे आउम्मि मिस्सगुणो वि ण संभवइ । मि० सा० मि० अ० दे० प्र० अ० अ० अ० सू० उ० सी० स० अ० ' इति गुणस्थानेषु विशेषेण ] उदीरणा । अत्रापक्वपाननमुदीरणेति वचनादुदयावलिकायां प्रविष्टायाः कर्मस्थितेनोंदीरणेति मरणावलिकायामायुषः उदीरणा नास्ति । सुचमे मोहस्योदीरणा नास्ति । क्षीणे घातित्रयस्योदीरणा नास्ति । मरणावलिकाशेषाऽऽयुषि मिश्रो गुणोऽपि न सम्भवति । गुणस्थानोंमें उदीरणाका क्रम इस प्रकार है ८८८८८८६६६६५ ५ २० ७७ ० ७ ७ ७ ० ० ० ५ ० २ ०० यहाँ इतना विशेष जानने योग्य है कि मरणावलीके शेष रहने पर आयुकर्मको उदीरणा नहीं होती है । तथा आयुकर्मके आवलीमात्र शेष रह जाने पर मिश्रगुणस्थान भी नहीं होता है। विशेषार्थ-शतककी मूलगाथाङ्क ३० के उत्तरार्धमें यह बतलाया गया है कि अकपायी जीव आवलीमात्र कालके शेष रह जाने पर नाम और गोत्र इन दो कर्मोंकी उदीरणा करते हैं। मूलगाथाके नीचे दी गई अङ्कसंदृष्टिके अंकोंको देखनेसे विदित होता है कि गाथामें दिये गये 'अकसाई' पदसे बारहवें गुणस्थानवर्ती क्षीणकषायी संयत अभिप्रेत है। आ० अमितगतिरचित संस्कृत पञ्चसंग्रहसे भी 'अकसाई' पदके इसी अर्थकी पुष्टि होती है। यथा-- सप्तवावलिकाशेषे पञ्चाद्या मिश्रकं दिना । वेद्यायुर्मोहहीनानि पञ्च सूचमकपायकः ।। नामगोत्रद्वयं क्षीणस्तत्रोदीरयते यतिः। (सं० पञ्चसं. ४, ८६.१०) इन श्लोकोंके नीचे दी गई अंकसंदृष्टिसे भी इसी अर्थकी पुष्टि होती है। शतकप्रकरणकी मुद्रित चूर्णिमें भी 'अकसाई' पदका अर्थ 'क्षीणकपाय' किया गया है । यथा "अद्धावलिकाशेषे णामं गोयं च अकसाइ त्ति' खीणकसायद्धाए आवलिकाशेपे णामं गोयं च खीणकसाओ उदीरेइ । कम्हा ! णाणदंसणावरणंतराइगाणि आवलिगापविट्राणि ण उदीरेंति त्ति काउं।" शतकके संस्कृत टीकाकार मलधारीय श्री हेमचन्द्राचार्यने भी 'अकसाई' पदका अर्थ क्षीणकषायी ही किया है । यथा "अद्धावलिकाशेषे आवलिकामानं प्रविष्टे ज्ञानदर्शनावरणान्तरायकर्मणीति शेषः । नामगोत्राख्ये द्वे एव कर्मणी उदीरयति । क इत्याह-'अकसाइ' त्ति। न विद्यन्ते कषाया अस्येति अकषायी, क्षीणम इदमुक्तं भवति-क्षीणमोहो ज्ञानदर्शनावरणान्तरायाणि क्षपयन् प्रतिसमयं तावदुदीरयति यावत्केवलोत्पत्ति. प्रत्यासत्तावावलिकावशेषाणि भवन्ति । तत ऊर्ध्वमनुदीरयन्नेव रुपयत्यावलिकागतानामुदीरणाभावादिति । तदा नाम-गोत्रयोरेवास्योदीरणासम्भवः । उपशान्तमोहस्तु सर्वदा पञ्चवोदीरयति, तस्य ज्ञानावरणादीनां क्षयाभावेनावलिकाप्रवेशाभावादिति ।" (शतक टीका गा० ३१) 1. सं० पञ्चसं० ४, 'मरणावलिकायामायुषः' इत्यादि गद्यभागः शब्दशः समानः । (पृ० ११३) Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001937
Book TitlePanchsangrah
Original Sutra AuthorN/A
AuthorHiralal Jain
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year
Total Pages872
LanguageSanskrit, Prakrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari & Karma
File Size21 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy