SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 105
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पञ्चसंग्रह जीवका जो भाव वस्तुके ग्रहण करनेके लिए प्रवृत्त होता है, उसे उपयोग करते हैं । वह साकार और अनाकारके भेदसे दो प्रकारका जानना चाहिए ॥१७८॥ साकार उपयोगका स्वरूप ३८ 'मइ- सुइ - ओहि मणेहि य जं सयविसयं विसेसविण्णाणं । अंतोमुहुत्तकालो उवओोगो सो हु सागारो ॥ १७६ ॥ मति, श्रुत, अवधि और मनः पर्ययज्ञानके द्वारा जो अपने-अपने विषयका विशेष विज्ञान होता है, उसे साकार - उपयोग कहते हैं । यह अन्तर्मुहूर्त्तकाल तक होता है ॥ १७६ ॥ अनाकार - उपयोगका स्वरूप - 'इंदियमणोहिणा वा अत्थे अविसेसिऊण जं गहणं । तोमुहुत्तकालो उवओगो सो अगागारो ॥१८०॥ इन्द्रिय, मन और अवधिके द्वारा पदार्थों की विशेषताको ग्रहण न करके जो सामान्य अंशका ग्रहण होता है, उसे अनाकार उपयोग कहते हैं । यह भी अन्तर्मुहूर्त्तकाल तक होता है ॥ १८० ॥ केवलिणं सागारो अणगारो जुगवदेव उवओगो । सादी अनंतकाल पच्चक्खो सव्वभावगदो ॥ १८१ ॥ केवलियोंके साकार और अनाकार उपयोग युगपत् हो होता है । उसका काल सादि और अनन्त है, अर्थात् उत्पन्न होनेके पश्चात् अनन्तकाल तक रहता है । वह प्रत्यक्ष है और सर्व भाव-गत है, अर्थात् चराचर जगद्व्यापी समस्त पदार्थोंको जानता है ॥१८२॥ इस प्रकार उपयोगप्ररूपणा समाप्त हुई । Jain Education International जीवसमास-अधिकारका उपसंहार - 'णिक्खेवे एयट्ठे णयप्यमाणे णिरुत्ति अणिओगे । मग वीसं भेए सो जाणइ जीवसब्भावं ॥ १८२ ॥ जो ज्ञानी पुरुष निक्षेप, एकार्थं, नय, प्रमाण, निरुक्ति और अनुयोगमें उपर्युक्त बीस प्ररूपणारूप भेदों का अन्वेषण करता है, वह जीवके सद्भाव अर्थात् यथार्थ स्वरूपको जानता है ॥ १८२ ॥ छहों लेश्याओंके वर्ण - किव्हा भमर-सवण्णा णीला पुण णील-गुलियसंकासा । काऊ कद-वण्णा तेऊ तवणिज-वण्णा हु ॥१८३॥ पम्हा पउमसवण्णा सुक्का पुणु कासकुसुमसंकासा । वतरं च एदे हवंति परिमिता अनंता वा ॥ १८४॥ 1. सं० पंचसं० १, ३३३ । १. १, ३३४ । ३.१, ३३५ । 4. १, ३५३ । १. गो० जी० ६७३, परं तत्र द्वितीयचरणे 'जं सयविसयं' स्थाने 'सगसगविसये' इति पाठः । २. गो०जी० ६७४ । For Private Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001937
Book TitlePanchsangrah
Original Sutra AuthorN/A
AuthorHiralal Jain
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year
Total Pages872
LanguageSanskrit, Prakrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari & Karma
File Size21 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy