Page Text
________________
आश्वास: ]
रामसेतु प्रदीप - विमलासमन्वितम्
[ ४३१
निषेधादिवचनं यत्र । तथा च यथा यथा वास्यमासामधिकं तथा तथा कामोद्दीप्त्या नायकस्य परा निर्वृत्तिरिति । उक्तं च कण्ठाभरणे - 'अभीष्टार्थस्य संप्राप्ती स्पृहापर्याप्तता धृतिः ॥७६॥
विमला - युवकों के द्वारा नवोढायें किसी तरह ( बलात् ) सामने अङ्क में भर ली गयीं और किसी तरह ( बड़ी कठिनाई से ) उनका चुम्बन किया गया, परन्तु ( चुम्बन न सह पाने के कारण ) उन ( नवोढाओं ) ने मुँह घुमा लिया एवं निषेधार्थ अव्यक्त वचन कहा । इस प्रकार व्याकुलताप्रधान रत भी नववधुओं के प्रति युवकों का प्रीतिविधायक ही रहा ॥ ७६ ॥
मानिनीभङ्गाभिव्यक्तिमाह
सासद् विमुक्कमाणो वहलुभिण्णपुल उग्गमेण पिआणम् । पुरोहत्तजि सण्णो गोणितहिओ विलासिणिसत्यो ॥७७॥ [ शास्यते विमुक्तमानो बहलोद्भिन्नपुलकोद्गमेन प्रियाणाम् । पुरतोऽभिमुखनिषण्णो गतापनिवृत्तहृदयो विलासिनीसार्थः ॥ ]
प्रसादनया विमुक्तमानो विलासिनीसार्थः प्रियाणां कृते । प्रियेभ्य इत्यर्थः । बहलो घन उद्भिन्नः स्फुटो यः पुलकोद्गमस्तेन प्रथमं गतम्, अथ मानच्युतावपनिवृत्तं नायकाभिमुखमागतं हृदयं यस्य तथाभूतः शास्यते कथ्यते । वधूजनः प्रसन्न इति पुलकेन प्रियैरनुमीयते इत्यर्थः । कीदृक् । पुरतो नायकस्याग्रे तदभिमुखनिषण्णोऽपि प्राचीमुखस्य प्रियस्य पुरः प्राचीमुख एव स्थित इति मानसमये पराङ्मुखीभूत इत्यर्थं इति हृदयापरिज्ञानसामग्री । यद्वा पुरतो नायकस्याग्रेऽभिमुखस्थितोऽपि । तथा च हृदयज्ञापकसं मुखावस्थितिसत्त्वेऽपि पुलकेनैव हृदयं ज्ञायत इत्यर्थः ॥७७॥
विमला - विलासिनियों के घने एवं स्फुट पुलकों से प्रियजनों ने अनुमान लगा लिया कि उनका मान छूट चुका और वे प्रसन्न हैं । तत्फलस्वरूप मान के समय पराङ्मुखी वे अब नायक के सामने अभिमुख हो स्थित हैं तथा उनका हृदय, जो नायक की ओर से फिर गया था, पुन: अभिमुख आ गया ।।७७॥ ॥
विश्रब्धनवोढारतमाह
ण पिइ दिण्णं पि मुहं ण पणामेइ अहरं ण मोएइ बला । कह वि पडिवज्जइ रअं पढमसमागमपरम्मूहो जवइजणो ॥७८॥
[ न पिबति दत्तमपि मुखं न प्रणामयत्यधरं न मोचयति बलात् । कथमपि प्रतिपद्यते रतं प्रथमसमागमपराङ्मुखो युवतिजनः ॥ ]
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001887 |
| Book Title | Setubandhmahakavyam |
| Original Sutra Author | Pravarsen |
| Author | Ramnath Tripathi Shastri |
| Publisher | Krishnadas Academy Varanasi |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 738 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Story, & Literature |
| File Size | 13 MB |