Shadbhashachandrika

SR No.: 001877
Original Sutra Author: N/A
Author: Kamlashankar Pranshankar
Publisher: Rajkiya Granthamaladhikar Mumbai
Publication Year: 1916
Total Pages: 646
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 9 MB

Page 340

SHADBHÂSHACHANDRIKA.
313 तस्याधूर्तादौ टः॥१।४ । ३० ॥p. 35å is changed to a but not in ga and other words belonging to the class8. g. कैवर्तः-केवट्टो । वत्तिः -वट्टी । वर्तुलम्--वट्टलं । संवर्तितम्-संवट्टिअं । नृत्यति-नट्टइ । नर्तकः-नट्टओ । वर्तिकावट्टिआ-वत्तिआ। But धूर्तः-धुत्तो । वार्ता-वत्ता । कीर्तिः-कित्ती । आवर्तनम्-आवत्तणं । वर्तमानम्-वत्तमाणं । आवर्तः-आवत्तो । संवर्तकः-संवत्तओ । निवर्तकःनिवत्तओ। निवर्तनम्-निवत्तणं । कर्तरी-कत्तरी । मूर्तिः-मुत्ती । कार्तिकःकत्तिओ। निवर्त्यम्-निव्वत्तं । कर्ता-कत्ता-कत्तारो । भर्ता-भत्ताभत्तारो । आर्तः–अत्तो । मुहूर्तः–मुहुत्तो । वार्ता has वट्टा also. The Präkritasarvasva gives gaila's in a verse as under:
धूर्तिकीर्तिसंवर्तिवार्ताकार्तिकमूर्तयः। कर्तरीकीर्तनावर्तिवर्तमानमुहूर्तकाः।
निर्वोद्वर्त्यमूर्ताश्च कर्तृभर्तृमुखास्तथा ।। प्रवृत्तसंदष्टमृत्तिवृत्तेष्टापत्तनकदर्थितोष्ट्रे॥१।४।३१ ॥ p. 36In प्रवृत्त &c., the conjunct consonant is changed to टू. Of these संदष्ट, इष्टा, and उष्ट have ष्ट and therefore the above Sûtra affords in their case an exception to the Satra 'g:' p. 31. Lakshmtdhara says “संदष्टोष्टयोः 'ष्टः' इत्यस्यापवादः"; he ought to have included. इष्टा alsor Trivikrama's Vritti is "संदष्टेष्टोष्टेषु ठत्वापवादः". कदर्थित changes its first तवर्ग letter to u by 'कदर्थिते खोर्वः'e.g. प्रवृत्तः-पवट्टो । संदष्टः-संदट्टो । मृत्तिः-मट्टी । वृत्तः-वट्टो। इष्टा -इट्टा । पत्तनम्-पट्टणं । कदर्थितः-कवट्टिओ । उष्टः-उट्टो। डल फोर्मर्दितविच्छर्दच्छर्दिकपर्दवितर्दिगर्तसंमर्दे ॥ १ । ४ । ३३॥
p. 36
In 1&T &c., the second conjunct consonant is necessarily changed to डूe. g. मर्दितः-मड्डिओ (त् being dropped by 'प्रायो लुक् कगचजतद" and — being doubled by 'शेषादेशस्या होचोखोः', it being an आदेश here for the conjunct consonant)। विच्छदः-विच्छड्डो । छर्दिःछड्डी । कपर्दः-कवड्डो (प् being changed to u by पो वः' p. 79 )। वितर्दिः-विअड्डी । गर्तः–गड्डो । संमर्दः-संमड्डो। ढोर्धर्द्धिश्रद्धामूर्ध्नि तु ॥१।४।३४ ॥ p. 36
10