________________
प्राकृतव्याकरण
ऊत्सोच्छवासे ॥ १५७॥ सोच्छ्वासशब्दे ओत ऊद् भवति । सोच्छ्वासः सूसासो। सोच्छ्वास शब्द में ओ का ऊ होता है । सोच्छ्वासः सूसासो ।
गव्यउ आअः॥ १५८ ।। गोशब्दे ओतः अउ आअ इत्यादेशौ भवतः । गउओ। गउआ। गाओ। हरस्सा एसा गाई। गो शब्द में मो को अउ और आअ आदेश होते हैं । उदा०-गउओ ‘गाई।
__ औत ओत् ॥ १५ ॥ औकारस्यादेरोद् भवति । कौमुदी कोमुई । यौधनम् जोव्वणं । कौस्तुभः कोत्थुहो । कौशाम्बी कोसंबी । क्रोंचः क्रोंचो । कौशिकः कोसिओ। आदि ( रहनेवाले ) औकार का ओ होता है। उदा०-कौमुदी' 'कोसिओ ।
उत्सौन्दर्यादौ १६०॥ सौन्दर्यादिषु शब्देषु औत उद् भवति । सुंदेरं सुंदरिअं। मुंजायणो। सुण्डो । सुद्धो अणी । दुवारिओ । सुगंधत्तणं । पुलोमी। सुवण्णिओ । सौन्दर्य । मौलायन । शौण्ड । शौद्धोदनि । दौवारिक । सौगन्ध्य । पौलोमी। सौवर्णिक ।
सौन्दर्य इत्यादि शब्दों में औ का उ होता है। उदा.-सुंदेरं.."सुवण्णिओ। ( इनके मूल संस्कृत शब्द क्रम से- ) सौन्दर्य 'सौणिक ।
कौक्षेयके वा ॥१६१ ॥ कौक्षेयकशब्दे औत उद् वा भवति । कुच्छेअयं कोच्छेअयं । कौक्षेयक शब्द में ओ का उ विकल्प से होता है। उदा.-कुच्छेअयं, कोच्छेअयं ।
अउः पौरादौ च ॥ १६२ ॥ कौक्षेयके पौरादिषु च औत अउरादेशो भवति । कउच्छे अयं । पौरः । पउरो। प'उरजणो। कौरवः । कउरवो। कौशलम् । कउसलं। पौरुषम् पउरिसं। सौधम् सउहं । गौडः गउडो । मौलिः । मउलो। मौनम् । मउणं सौराः । सउरा । कौलाः। कउला । ___ कौक्षयक शब्द में तथा पौर इत्यादि शब्दों में, औ को अउ आदेश होता है उदा.-करच्छेभयं; पौरः क उला । १. हरस्य एषा गौः ।
२. पौरजन ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
