SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 253
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पद्य ३०-३५ ] चूलिकाधिकार परम तत्व कौन और उससे भिन्न क्या विविक्तमान्तरं ज्योतिर्निराबाधमनामयम् । यदेतत् तत्परं तत्वं तस्यापरमुपद्रवः ||२३|| 'यह जो विविक्त-कर्म कलंकसे रहित - निर्भय और निरामय ( निर्विकार ) अन्तरंग ( अध्यात्म ) ज्योति है वह परम तत्त्व है, उससे भिन्न दूसरा और सब उपद्रव है ।' व्याख्या - यहाँ जिस शुद्ध आत्मज्योतिका उल्लेख है उसीको चिन्तन एवं ध्यानके योग्य परतत्त्व बतलाया है। शेष सबको उपद्रव घोषित किया है; क्योंकि अन्तिम लक्ष्य और ध्येय इसी परंतत्त्वको प्राप्त करना है, इसकी प्राप्तिके लिए और सबको छोड़ना पड़ेगा । इससे अन्य सबको पारमार्थिक दृष्टिसे 'उपद्रव' संज्ञा दी गयी जान पड़ती है। मुमुक्षुओं को किसी भी तत्त्वमें आग्रह नहीं करना न कुत्राप्याग्रहस्तत्त्व विधातव्यो मुमुक्षुभिः । निर्वाणं साध्यते यस्मात् समस्ताग्रहवर्जितैः ||३४|| 'जो मोक्षके अभिलाषी हैं उन्हें (अन्य ) किसी भी तत्त्वमें आग्रह नहीं करना चाहिए; क्योंकि जो समस्त आग्रहोंसे - एकान्त अभिनिवेशोंसे - वर्जित हैं उन्हींके द्वारा निर्वाण सिद्ध किया जाता है ।' Jain Education International व्याख्या—यहाँ मुमुक्षुओंको तत्त्वविषयमें कहीं भी आग्रह करनेका निषेध किया है; क्योंकि आग्रह एकान्तका द्योतक है और वस्तु तत्त्व अनेकान्तात्मक है। निर्वाणकी प्राप्ति हीं होती है जो सम्पूर्ण आग्रहोंसे रहित हो जाते हैं-लिंग जाति आदिका भी कोई आग्रह नहीं रहता । लिंग और जाति ये दोनों देहाश्रित हैं और देह ही आत्माका संसार है । अतः जो मुक्तिकी प्राप्तिके लिए अमुक लिंग ( वेष ) तथा अमुक ब्राह्मणादि जातिका आग्रह रखते हैं अथवा अमुक जातिवाला अमुक वेष धारण करके मुक्तिको प्राप्त होता है, ऐसा जिनके आगमानुबन्धी आग्रह है वे संसारसे नहीं छूट पाते और न आत्माके परमपदको ही प्राप्त होते हैं; जैसा कि श्री पूज्यपाद आचार्य के निम्न वाक्योंसे प्रकट है : २०७ लिङ्गं देहाश्रितं दृष्टं देह एवात्मनो भवः । न मुच्यन्ते भवात्तस्मात्ते ये लिङ्गकृताग्रहाः ॥ ८७ जातिर्देहाश्रिता दृष्टा देह एवात्मनो भवः । न मुच्यन्ते भवात्तस्मात्ते ये जातिकृताग्रहाः ॥८८॥ जातिलिङ्गविकल्पेन येषां च समयाग्रहः । तेऽपि न प्राप्नुवन्त्येव परमं पदमात्मनः ॥ ८९ ॥ - समाधितन्त्र आग्रहवजित तत्त्वमें कर्ता-कर्मादिका विकल्प नहीं कर्ताहं निर्वृतिः कृत्यं ज्ञानं हेतुः सुखं फलम् । hist विद्यते तत्र विकल्पः कल्पनातिगे ||३५|| 'मैं कर्ता हूँ, निर्वाण कृत्य — कार्य है, ज्ञान हेतु है और सुख उसका फल है, इनमें से एक भी विकल्प उस कल्पनारहित एवं आग्रहवर्जित साधकमें नहीं होता है ।' For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001840
Book TitleYogasara Prabhrut
Original Sutra AuthorAmitgati Acharya
AuthorJugalkishor Mukhtar
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year1999
Total Pages284
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari, Principle, & Tattva-Nav
File Size19 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy