SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 107
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ५९३ कर्णाटवृत्ति जीवतत्त्वप्रदीपिका एवं पापं न बध्यते । इत्याद्युत्तरवाक्यप्रतिपादितमुनिजनसमस्ताचरणं वर्णिसल्पटुङ । सूत्रयतिसंक्षेपेणात्थं सूचयतीति सूत्रं परमागमः। तदत्यं कृतं करणं ज्ञानविनयादि निविघ्नाध्ययनादिक्रिया। अथवा प्रज्ञापना कल्प्याकल्प्यच्छेदोपस्थापना व्यवहारधर्म क्रियाः स्वसमय-परसमयस्वरूपं च सूत्रैः कृतं करणं क्रियाविशेषो यस्मिन् वर्ण्यते तत्सूत्रकृतं नाम द्वितीयमंगं । तिष्ठंत्यस्मिन्येकाये. कोत्तराणि स्थानानीति स्थानं स्थानांगं तस्मिन् संग्रहनयेन एक एवात्मा व्यवहारनयेन संसारो ५ मुक्तश्वेति द्विविकल्पः उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्त इति त्रिलक्षणः, कर्मवशाच्चतुर्गतिषु संक्रामतीति चतःसंक्रमणयुक्तः, औपशमिकक्षायिकक्षायोपशमिकौदयिकपारिणामिकभेदेन पंच विशिष्ट प्रधानः, पूर्वदक्षिणपश्चिमोत्तरोधिोगतिभेदेन संसारावस्थायां षट्कोपक्रमयुक्तः, स्यादस्तिस्यान्नास्ति स्यादस्तिनास्ति स्यादवक्तव्यः स्यादस्त्यवक्तव्यः स्यान्नास्त्यवक्तव्यः स्यादस्तिनास्त्यवक्तव्यः इत्यादिसप्तभंगिसद्भावे उपयुक्तः, अष्टविधकर्मास्रवणयुक्तत्वादष्टास्रवः, नवजीवाजीवा- १० स्रवबंधसंवरनिर्जरामोक्षपुण्यपापरूपाः अर्थाः पदार्थाः विषयाः यस्य स नवार्थः, पृथिव्यप्तेजोवायुप्रत्येकसाधारणद्वित्रिचतुःपंचेंद्रियभेदादशस्थानकः इत्यादीनि जीवस्य, सामान्यार्पणया एकः भुजीत । एवं पापं न बध्यते । इत्याद्युत्तरवाक्यप्रतिपादितमुनिजनसमस्ताचरणं वर्ण्यते । सूत्रयति-संक्षेपेण अर्थ सूचयति इति सूत्रं परमागमः । तदर्थं कृतं करणं ज्ञानविनयादिनिर्विघ्नाध्ययनादिक्रिया, अथवा प्रज्ञापना, कल्प्याकल्प्यं, छेदोपस्थापना, व्यवहारधर्मक्रिया, स्वसमयपरसमयस्वरूपं च सूत्रः कृतं करणं क्रियाविशेषो १५ यस्मिन् वर्ण्यते तत् सूत्रकृतं नाम द्वितीयमङ्गम् । तिष्ठन्ति अस्मिन् एकाद्यकोत्तराणि स्थानानीति स्थानं तस्मिन् संग्रहनयेन एक एवात्मा । व्यवहारनयेन संसारी मुक्तश्चेति द्विविकल्पः । उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्त इति विलक्षणः । कर्मवशात् चतुर्गतिषु संक्रामतीति चतुःसंक्रमणयुक्तः । औपशमिकक्षायिकक्षायोपशमिकौदयिकपारिणामिकभेदेन पञ्चविशिष्टधर्मप्रधानः । पूर्वदक्षिणपश्चिमोत्तरोधिोगतिभेदेन संसारावस्थायां षटकोपक्रमयुक्तः । स्यादस्ति स्यान्नास्ति स्यादस्तिनास्ति स्यादवक्तव्यः स्यादस्त्यवक्तव्यः स्यान्नास्त्यवक्तव्यः स्यादस्तिना- २० स्त्यवक्तव्यः इत्यादिसप्तभङ्गीसद्भावेऽप्युपयुक्तः । अष्टविधकर्मास्रवयुक्तत्वादष्टास्रवः । नव जीवाजीवास्रबबन्धसंवरनिर्जरामोक्षपुण्यपापरूपा अर्थाः-पदार्थाः विषयाः यस्य स नवार्थः । पृथिव्यतेजोवायुप्रत्येकसाधारण और सावधानतापूर्वक भोजन करिए। ऐसा करनेसे पापका बन्ध नहीं होता, इत्यादि उत्तर वाक्योंमें प्रतिपादित मनिजनोंका समस्त आचरण वर्णित है। 'सत्रयति' अर्थात जो सं । संक्षेपसे अर्थको सूचित करता है,वह सूत्र नामक परमागम है। उसमें कृत अर्थात ज्ञानकी विनय आदि, २५ निर्विघ्न अध्ययन आदि क्रिया अथवा प्रज्ञापना, कल्प्य-अकल्प्य, छेदोपस्थापना, व्यवहार धर्मकी क्रियाएँ तथा स्वसमय-परसमयका वर्णन है। अथवा सूत्रोंके द्वारा कृत क्रियाविशेष का जिसमें वर्णन है, वह सूत्रकृत नामक दूसरा अंग है । जिसमें एकको आदि लेकर एक-एक बढ़ते हुए स्थान 'तिष्ठन्ति' रहते हैं, वह स्थानांग है। उसमें संग्रहनयसे आत्मा एक है, व्यवहारनयसे संसारी मुक्त दो प्रकार है, उत्पाद-व्यय-ध्रौव्य युक्त होनेसे त्रिलक्षण है, कर्मवश ३० चारों गतियों में संक्रमण करनेसे चार संक्रमणसे युक्त है, औपशमिक, क्षायिक, क्षायोपशमिक, औदयिक, पारिणामिकके भेदसे पाँच विशिष्ट भावोंसे युक्त है, पूरब, दक्षिण, पश्चिम, उत्तर, ऊध्वगति, अधोगतिके भेदसे संसार अवस्थामें छह उपक्रमोंसे युक्त है, स्यादस्ति, स्यात् नास्ति, स्यात् अस्ति नास्ति, स्यात् अवक्तव्य, स्यात् अस्ति अवक्तव्य, स्यात् नास्ति अवक्तव्य, स्यात् अस्ति नास्ति अवक्तव्य इत्यादि सप्तभंगीके सद्भावमें उपयुक्त है, आठ प्रकारके कर्मास्रवोंसे ३५ युक्त होनेसे आठ आस्रवरूप है, जीव-अजीव-आस्रव-बन्ध-संवर-निर्जरा- मोक्ष-पुण्य-पाप ७५ Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001817
Book TitleGommatasara Jiva kanda Part 2
Original Sutra AuthorN/A
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, A N Upadhye, Kailashchandra Shastri
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year1997
Total Pages612
LanguagePrakrit, Hindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Religion, & Karma
File Size14 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy