________________
પ્રસન્નચંદ્રરાજર્ષિ
ભગવાન મહાવીર રાજગૃહીએ પધાર્યા છે. રાજા શ્રેણિકે રૂડાં સામૈયાં માંડ્યાં છે. પ્રભુ પધાર્યાની રળિયામણી ઘડીને વધાવી લેવાની એને ભારે હોંશ છે. આખું નગર એના ઉમંગમાં સહભાગી બન્યું છે. સામૈયું સમવસરણની નજીક પહોંચ્યું ત્યારે, રાજાની દૃષ્ટિ એક મુનિ પર પડી; ઊંચા કરેલા બે હાથે, આગ ઓકતા સૂર્ય સામી દૃષ્ટિ રાખીને એક જ પગના ટેકે ઊભેલાં એ મુનિની ઉગ્ર સાધના જોઇને રાજાનું માથું સહેજે નમી પડ્યું. પ્રભુ પાસે પહોંચતાં જ તેણે પૂછયું: ભગવંત ! આ સાધક મુનિ કોણ ? તેઓની કઇ ગતિ થવાની ? પ્રભુ કહે: ‘એ પ્રસન્નચંદ્ર રાજર્ષિ છે. જો તેમનું આ પળે મૃત્યુ થાય તો સાતમી નરકે જાય.” રાજા ડઘાઇ જ ગયોઃ સાતમી નરકે ? આવા સાધક મુનિ જાય ? ગળે કેમ ઊતરે ? થોડીક પળો અવઢવમાં વીતી, ત્યાંજ દેવદુંદુભિ ગાજી ઉઠી. રાજા ચમક્યો. પૂછ્યું: ‘પ્રભુ ! આ શું ?” પ્રભુએ કહ્યું: “પ્રસન્નચંદ્રને કેવળજ્ઞાન થયું છે, તેનો ઉત્સવ રચાયો છે.” રાજા ફરી સ્તબ્ધ. કહે: ‘પ્રભુ ! આ શો વિસંવાદ ? કાંઇ સમજાતું નથી.” ત્યારે ભગવંતે કહ્યું: “રાજન્ ! પહેલીવાર તેં પૂછ્યું ત્યારે તે મુનિ યુદ્ધ હિંસામાં ગરક હતા. તેમના પુત્રનું રાજ્ય દુમને છીનવી લીધાની વાત કાને અફળાવવાના કારણે તેમણે મનોમન તે દુમન સામે હિંસક યુદ્ધ છેડી દીધેલું, તે તેમના રૌદ્રધ્યાનના અધ્યવસાયમાં જો તે મર્યા હોત તો અવશ્ય નરકે જ જાત. પરંતુ મનોયુદ્ધ દરમ્યાન બધાં જ હથિયારો ખલાસ થઇ જતાં તેમણે દુશ્મનને મરણિયો ઘા કરવા માટે પોતાનું શિરસ્ત્રાણ લેવા માટે મુંડિત મસ્તકે હાથ મૂક્યો, ને તેમને તત્ક્ષણ ભાન થયું ! રે ! હું તો મુનિ ! મેં કેવું ધ્યાન આદર્યું ? કેવા કૂર પાપ આચર્યા ? મને આ શોભે? ને પશ્ચાતાપના નિર્મળ ભાવોમાં ખોવાયેલા એ મુનિ ગણતરીની પળોમાં જ વિશુદ્ધ પરિણતિના પંથે આગળ વધ્યા. ધ્યાનની તૂટેલી ધારા પુનઃ સંધાઇને તીવ્ર બની. ક્ષપકશ્રેણી મંડાઇ ને તેમને કેવળજ્ઞાન થયું, તેનો આ ઉત્સવ દેવો રચી રહ્યા છે.” પ્રભુ વચને શ્રેણિકના મનમાં અજવાળાં પથરાયાંઃ “કલેશે વાસિત મન સંસાર, ક્લેશ રહિત મન તે ભવપાર.”
