Gyanarnav

SR No.: 001696
Original Sutra Author: Shubhachandra Acharya
Author: Balchandra Shastri
Publisher: Jain Sanskruti Samrakshak Sangh Solapur
Publication Year: 1977
Total Pages: 828
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Principle, Dhyan, & Yoga
File Size: 18 MB

Page 238

३३ ]
६. दर्शनविशुद्धिः
419) प्रत्येकमेकद्रव्याणि धर्मादीनि यथायथम् । आकाशान्तान्यमूर्तानि निष्क्रियाणि स्थिराणि च ॥ ३० 420 ) स लोकगगनव्यापी धर्मः स्याद्गतिलक्षणः । तावन्मात्र धर्मो ऽयं स्थितिलक्ष्मा प्रकीर्तितः ॥३१ 421 ) स्वयं गन्तु ं प्रवृत्तेषु जीवाजीवेषु सर्वदा ।
धर्मोऽयं सहकारी स्याज्जलं यादो ऽङ्गिनामिव ॥ ३२ 422 ) दत्ते स्थितिं प्रेपन्नानां जीवादीनामयं स्थितिम् । अधर्मः सहकारित्वाद्यथा छायाध्ववर्तिनाम् ॥३३
419) प्रत्येक — प्रत्येकमेकद्रव्याणि धर्मादीनि । सुगमम् । यथायथं यथाप्रकारेण आकाशान्तानि । पुनः कीदृशानि । निष्क्रियाणि क्रियारहितानि । च पुनः । स्थिराणि स्थिरस्वरूपाणि । इति सूत्रार्थः ||३०|| अथ धर्मस्वरूपमाह ।
१४९
420-21 ) स लोक—स धर्मः लोके गगनव्यापी लोकाकाशप्रदेशव्यापी स्यात् । पुनः कीदृशः । गतिलक्षणः । को ऽर्थः । गतिपरिणतानां जीवपुद्गलानां धर्मो गमनसहकारिकारणं भवति । मत्स्यानां गमने तोयवत् । तावन्मात्रः तावत्प्रदेशप्रमाणात्मकः । अपि पक्षान्तरे । अधर्मः कीदृशः । स्थितिलक्ष्मा प्रकीर्तितः । को ऽर्थः । स्थानयुक्तानां जीवपुद्गलानां स्थितेः सहकारिकारणं भवति । तृतीयः आकाशः सहकारी स्यात् । यादो ऽङ्गिनां समुद्रः एव । इति सूत्रार्थः ॥ ३१-३२॥ अथ धर्मविशेषणमाह ।
422 ) दत्ते स्थिति — प्रपन्नानां जोवादोनां स्थिति दत्ते । कस्मात् । सहकारित्वात् । यथा
यथाक्रम से आकाश पर्यन्त धर्मादि द्रव्य - धर्म, अधर्म और आकाश ये तीन द्रव्य -- प्रत्येक एक (भेद रहित अखण्ड ), परिस्पन्दरूप क्रियासे रहित और स्थिर हैं - अपनी छह संख्याका अतिक्रमण नहीं करते हैं ||३० ॥
समस्त लोकाकाश में व्याप्त वह धर्म द्रव्य गति लक्षणवाला है - गमन में प्रवर्तमान जीव- पुद्गलोंके गति ( चलने ) में सहायक होता है । यह अधर्म द्रव्य भी उतना मात्र ( लोकाकाश में व्याप्त ) होकर स्थितिलक्षणवाला कहा गया है - वह स्थित होते हुए जीवपुद्गलोंके अवस्थानमें सहायक होता है ||३१||
जैसे मछली आदि जलचर प्राणियोंके चलनेमें जल सहायक हुआ करता है वैसे ही जीवों और पुद्गलोंके गमनमें स्वयं प्रवृत्त होनेपर यह धर्म द्रव्य सदा सहायक होता है ||३२|| जिस प्रकार मार्ग में संचार करनेवाले पथिकों की स्थिति में सहायक होनेसे वृक्षकी छाया उन्हें स्थितिको देती है उसी प्रकार स्वयं स्थितिको प्राप्त होनेवाले जीव-पुद्गलोंको
१. Y प्रत्येकमेव । २. B यथायथा । ३. BL स्थितिलक्ष्म, MSTVC X Y R स्थितिलक्ष्मः । ४. M N सर्वथा । ५. M N T स्थितिप्रपन्नानां ।