Page Text
________________
करतो, त्यास देशविरत गुणस्थान म्हणतात . या गुणस्थानात तो त्रसजीवाचा घात करीत नाही म्हणून विरत . परंतु , स्थावर जीवाची हिंसा त्याला नाइलाजाने करावी लागते म्हणून अविरत असतो. म्हणून या गुणस्थानास विरताविरत असे दुसरे नाव आहे . श्रावकाचे मुख्यतः तीन भेद आहेत - १) पाक्षिक, २) नैष्ठिक, ३) साधक. ६) प्रमत्तविरत : संज्वलन व नोकषाय यांचा उदय असताना मलजनक प्रमाद (आत्मस्वरूपात स्थिरता) असतो म्हणून प्रमत्त म्हणतात . पण, प्रत्याख्यान आवरण कर्माचा क्षयोपशम असल्यामुळे तो महाव्रत धारण करू शकतो. मुनीचे २८ मूलगुण यात प्रत्येकी पाच महाव्रत , समिती , इंद्रियनिरोध , सहा आवश्यक , सात इतर गुण (स्नान न करणे , दंत न घासणे, केशलोच करणे, नग्नता , जमिनीवर झोपणे, उभे राहून आहार करणे, दिवसा एक वेळ जेवण करणे) यांचा समावेश होतो. प्रमाद १५ प्रकारचे आहेत - चार विकथा , चार कषाय , पाच इंद्रिय विषय , एक निद्रा व एक प्रणय (रागद्वेष). जीव सहाव्या व सातव्या गुणस्थानात सारखा चढ-उतार करीत असतो. ७) अप्रमत्त गुणस्थान : जेव्हा संज्वलन कषाय व नऊ नोकषाय (हास्य , रती , शोक , अरती , भय , जुगुप्सा , स्त्रीवेद, पुरुषवेद, नपुंसकवेद) यांचा मंद उदय असतो; तेव्हा प्रमादरहित जीव ध्रुवस्वभावात स्थिर होतो, त्यास अप्रमत्त गुणस्थान म्हणतात . या गुणस्थानाचा काळ अंतर्मुहूर्त असतो. ८) अपूर्वकरण : या गुणस्थानात जीवाचे परिणाम पूर्वी कधीही इतके शुद्ध झाले नव्हते , असे अपूर्व विशुद्ध होतात. म्हणून या गुणस्थानास अपूर्वकरण गुणस्थान म्हणतात. या गुणस्थानात चार आवश्यक होतात - १) स्थितीकांडकघात : अशुभ कर्माची स्थिती कमी होते. २) अनुभागकांडकघात : अशुभकर्माचे फळ कांडकसमूह रूपाने कमी होते. ३) गुणसंक्रमण : अशुभप्रकृतीचे शुभप्रकृतीत रूपांतर होते . ४) गुणश्रेणीनिर्जरा : गुणाकार श्रेणीने अशुभकर्माची निर्जरा होते.
या गुणस्थानाचा काळ अंतर्मुहूर्त आहे. इथे अशुभकर्म कमी होऊन शुभकर्म वाढतात. ९) अनिवृत्तीकरण : इथे सर्वांचे समान विशुद्ध परिणाम असतात . याचा काळ अंतर्मुहूर्त असतो. १०) सूक्ष्मसांपराय : येथे केवळ सूक्ष्म लोभ शिल्लक राहतो , अशा विशुद्ध
जैन धर्माची ओळख / ६९
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001594 |
| Book Title | Jain Dharmachi Olakh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vijaya Gosavi |
| Publisher | Sumeru Prakashan Mumbai |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 98 |
| Language | Marathi |
| Classification | Book_Other, Religion, & Articles |
| File Size | 5 MB |