________________
आयुकर्माचा बंध हा आठ अपकर्षणात (अधिकतम) होतो. घातिकर्माची अप्रशस्त प्रकृती तर अघातिकर्माची प्रशस्त व अप्रशस्त प्रकृती असते . एकूण कर्म प्रकृती १४८ आहेत . घातिकर्म ४७ व अघातिकर्म १०१.
१०१ + ४७ = १४८. परंतु बांधण्यास योग्य कर्म प्रकृती १२० आहेत. कर्माच्या दहा अवस्था :
१) बंध , २) सत्ता , ३) उदय , ४) उदीरणा , ५) उत्कर्षण, ६) अपकर्षण, ७) संक्रमण, ८) उपशम , ९) निधत्ती , १०) निकाचित .
जेव्हा जीव व कर्म परमाणूंचे मिलन होते , तेव्हा बंध होतो. काही काळासाठी ते कर्म संचित राहते . मग कर्माचा उदय होतो. कधी उदीरणा होते व त्यामुळे कर्माचा उदय लवकर होतो. जसे तिकीट काढण्यास तुम्ही रांगेत उभे आहात . रांग लांबच लांब आहे . इतक्यात तुमची मैत्रीण दिसते , जी खिडकीच्या अत्यंत जवळ आहे. तुम्ही तिला भेटता व आपले तिकीट काढण्यास सांगता . तेव्हाच कर्माची उदीरणा होते . उत्कर्षणामध्ये कर्माची स्थिती व अनुभाग पुढे जाते . जसेः
उत्कर्षण अपकर्षण
उदयावलीच्या बाहेरील निषेकांचे उदयावलीच्या निषेकांमध्ये येऊन मिसळणे व लवकर उदयास येणे म्हणजे कर्माची उदीरणा होय.
'पदेसाणं ठिदीणमोवट्टणा ओक्कड्डणा णामी'- धव.पु. १० तर अपकर्षणात आकृतीत दाखविल्याप्रमाणे कर्म परमाणू खाली
जैन धर्माची ओळख / ४०
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
