________________
६८
५.
१०
१५
२०
२५
हास्यमाह
३४) विकृतवेषादिविभावो नासास्पन्दनाद्यनुभावो निद्रादिव्यभिचारी हो
हास्यः ॥९॥
देशकालवयोवर्णवैपरीत्याद्विकृताः केशबन्धादयो वेषाः । 'आदि' शब्दान्नर्तनान्यगत्याद्यनुकरणासत्प्रलापभूषणादीनि विभावा यस्य सः, तथा नासौष्ठकपोलस्पन्दनदृष्टिव्याकोशाकुञ्चनस्वेदास्यरागपार्श्वग्रहणाद्यनुभावो निद्रावहित्थत्रपालस्यादिव्यभिचारी हासः स्थायी चर्वणीयत्वमागतो हास्यः । स चात्मस्थः परस्थश्च ।
तत्रात्मस्थमाह
३५) उत्तममध्यामाधमेषु स्मितविहसितापहसितैः स आत्मस्थस्त्रेधा ॥ १०॥
स इतिहासः ।
यद् भरत:
(१०) ईषद्विकसितैर्गण्डैः कटाक्षैः सौष्ठवान्वितैः । अलक्षितद्विजं धीरमुत्तमानां स्मितं भवेत् ॥ आकुञ्चिताक्षिण्डं यत्सस्वनं मधुरं तथा । कालागतं सास्यरागं तद्वै विहसितं भवेत् ॥ अस्थानहसितं यत्तु साम्रनेत्रं तथैव च । उत्कम्पितांसकशिरस्तच्चापहसितं भवेत् ॥
Jain Education International
[काव्यानुशासनम्
परस्थमाह
३६) एतत्संक्रमजैर्हसितोपहसितातिहसितैः परस्थोऽपि ॥। ११॥ एतेषां स्मितादीनां संक्रान्त्या जातैर्यथासंख्येनोत्तमादिषु ।
यद् भरतः
[ नाट्यशास्त्र ६. ५४, ५६, ५८ ]
(११) उत्फुल्लानननेत्रं तु गण्डैर्विकसितैरथ । किंचिल्लक्षितदन्तं च हसितं तद्विधीयते ॥ उत्फुल्लनासिकं यत्तु जिह्मदृष्टिनिरीक्षतं । निकुञ्चितांसकशिरस्तच्चोपहसितं भवेत् ॥ संरब्धसाम्रनेत्रं च विक्रुष्टस्वरमुद्धतम् । करोपगूढपार्श्वं च तच्चातिहसितं भवेत् ॥
[ नाट्यशास्त्र ६. ५५, ५७, ५९]
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
