Tilakmanjari

SR No.: 001574
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanpal Mahakavi
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1991
Total Pages: 474
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Literature, & Story
File Size: 11 MB

Page 366

३११
तिल कमा रीटिप्पनकद्वयम्
शाटि० १७३) वधूलोचनयुगमिव कृष्णतारोचितम् एकत्र कालतारिकायोग्यम् , अन्यत्र इयामत्वशोभितम् । विन्ध्याचलमिव धवलताकान्तम् एकत्र धवतरुचम्पकादिलत व्याब्तम् , अन्यत्र शुभ्रताव्याप्तम् । सुग्रीवमिव 'कपिशतान्वितम् वानरशतयुक्तम्, अन्यत्र पीतत्वयुक्तम् । दशामिव नीललोहितप्रभावाप्तश्रियम् एकत्र शङ्करप्रभावप्राप्तलक्ष्मीकम् , अन्यत्र कृष्णरक्त तेजःप्राप्तशोभम् । विजयाधशैलमिव मालिकात्रयमनोहरम् उभयत्र भूमिकात्रयमनोहरम् , विजयाधः वैताठ्यः । पौर्णमासीदिनावसानमिव सकलशशिखरांशुभूषितम् एकत्र परिपूर्णचन्द्रसूर्यशोभितम् , अन्यत्र कलशसहितमञ्जरीकिरणराजितम् । विपिनमिव कपोतपालीकलितम् एकत्र कपोतपक्षिपक्तियुक्तम् , अन्यत्र -विटङ्कसहितम् । उल्लसितकोमलार्करोचिषं शिशिरम् विस्फुरितसुकुमारादित्यकिरणं शिशिरमासमित्र, अन्यत्र प्रसृतमनोज्ञस्फटिकरश्मिकम् । उद्दामकुसुमप्रकरशोभन सुरभिं वसन्तमित्र उद्भटपुष्पप्रकरमनोज्ञम् ; उभयत्र तुल्यम् । आसन्ननभस' 'शुचिम् आषाढमिव; कीदृशम् ? सन्निहितश्रावणम् ; अन्यत्र सन्निहिताकाशम् । शिखरशाला शिरोगृहम् ॥
ता०टि. १७२) रेखारन्ध्र० अक्षराणामेव । प्राञ्जलतया ऋजुतया । भङ्गः ऊर्मिभेदश्च; यदनेकार्थः-] 'भङ्गस्तरङगे भेदे च रुग्विशेषे पराजये' [२।३९]; धर्मपक्षे भङ्गाः दानशीलतपोभावनादयः । त्रिविष्टप स्वर्गम् । उभयथापि पट्टबन्धः इदमपि दृष्ट, किमन्येनासारेण वस्तुनावलोकितेनेति । आभ्यां कृत्वा मया जगत्सारभूत वस्तु दृष्टमिति, इति द्विविधमपि पट्ट. वन्धुयोग्यत्वं लोचनयोः। अवदात शुद्धम् । दृषदा स्त्रीलिङ्गः [शब्दोऽयम् ] !
१७३) संभ्रमः ८आदरः; यदने कार्थः -] 'संभ्रमो भीतौ संवेगादरयोरपि' [३।५०४] । कलकण्ठ: यदने-कार्थः-] कलकण्ठः पिके पारापते हंसे कलध्वनौ' [४।६९]; अत्र हंसे । यामिनीपति: इन्दुः । कृष्णतारोचित श्यामत्वं; तारा कनीनिका; उचित विदितं ; मठमिति सम्बन्धः । धवलता शुक्लत्वम् । कपिः हरिः, पिङ्गलश्च । नीललोहित: ईशः । मालिकात्रय मालिका उपर्युपरि भूमिकात्रयम् । कपोतपाली विटङ्कः ; कपोताः पक्षिविशेषास्तेषां श्रेणिः [च] । नभः व्योम, श्रावणश्च । शुचिम् आषाढम् ।।
१७४) उत्कृष्टवसनधारिण गन्धर्वकमपश्यदिति सम्बन्धः । मानसहरिण० चित्तार्ना हरिणत्वं चश्चलत्वात् । वह क्रियापदम् ।।
१७५) अभिवृष्टिः आसिक्तः ।।
(1) B1 कवि०. (2) BCS drop विटङ्क...... मासभिव, अन्यत्र. (3) BCS drop क०. (4) Bi ०शुचम.