________________
સ્વરોદય જ્ઞાન
હે બુદ્ધિમાન ! વાયુ અને આકાશ તત્ત્વ ચાલતું હેાય ત્યારે (કેાઈ) પ્રશ્ન કરે તેા દુષ્કાળ, ભયંકર-યુદ્ધ, દેશભંગ, ભય અને ચાપગાં જાનવરાની હાનિ થાય. (ર૪૨)
૫૪
महेंद्र' वरुण जुग जोगमें, घनवृष्टि अति होय । રાનવૃદ્ધિ પરના મુથી, સમો શ્રેષ્ઠ ગતિ હોય ॥ ૨૪૨ ॥
માહેન્દ્ર(પૃથ્વી) અને વરુણ(જલ)- આ બન્ને તત્ત્વાના યોગમાં મેદ્યવૃષ્ટિ વિપુલ થાય; રાજાને સંપત્તિ તથા પ્રજાને સુખ થાય અને સમય અતિ શ્રેષ્ઠ વીતે. (૨૪૩)
➖➖
मही उदक दोउं विषे, चंद्रनाथ थिति रूप ।
चिदानंद फल तेहनुं, जाणो परम अनूप ॥ २४४ ॥
પૃથ્વી અને જલ અને તત્ત્વ ચંદ્રસ્વરમાં હોય અને ચંદ્રતિથિને યાગ થઈ જાય તો ચિદાનંદ કહે છે કે તેનું ફળ અનુપમ છે-તેમ જાણા. (૨૪૪)
તવામાં પદાર્થાંની ચિન્તા
मही मूल चिंता लखो, जीव वाय जल धार । तेज धातु चिंता लखो, शुभ आकाश विचार ॥ २४५ ॥
પૃથ્વી તત્ત્વ વખતે ( કોઈ ) પ્રશ્ન કરે તો ‘મૂલ’’ની ચિન્તા સમજવી, વાયુ અને જલ તત્ત્વમાં ‘જીવ'ની ચિન્તા તથા અગ્નિ તત્ત્વમાં ધાતુ’”ની ચિન્તા અને આકાશ તત્ત્વમાં શૂન્ય'ની ચિન્તા (અર્થાત્ વિચારશૂન્ય સ્થિતિ ) છે – એમ જાણેા. (૨૪૫)
૨ માહેન્દ્ર V | ૨ સમા V | રૂદે ।
૧. ‘મૂલ’– તણખલાથી વૃક્ષ સુધીના પદાની ‘મૂલ' સંજ્ઞા જાણવી. ખેતીવાડી વગેરેની ચિન્તા તે ‘મૂલ-ચિન્તા' સમજવી.
૨. ‘જીવ’–પ્રાણી માત્રની ‘જીવ’સંજ્ઞા જાવી. મનુષ્ય, પશુ વગેરેની ચિન્તા તે જીવ-ચિન્તા' સમજવી.
૩. ‘ધાતુ’– માટીથી રત્ન સુધીના પદાથની ધાતુ’ સંજ્ઞા જાણવી. મકાન, ભૂમિ, ધન વગેરેની ચિન્તા તે ‘ધાતુ-ચિન્તા’ સમજવી.
જ્યોતિષમાં ‘મૂક-પ્રશ્ન’ કે ‘મુષ્ટિ-પ્રશ્ન’ આદિમાં આ સંજ્ઞાઓ વપરાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
