________________
દન માહનીય–૩
કષાયમાહનીય–૧૬ ।
૧ હાસ્ય ૨ રતિ ૩ અતિ
૭૦૪
માહનીય કુમ-૨૮ I
Jain Education International
ચારિત્ર માહનીય–૨૫
નાકષાય માહનીય–૯
T
વેદ માડુનીય–૩
૪ શાક
ભ્રુગુપ્સા
મેાહનીય કની કુલ ૨૮ કમ પ્રકૃતિ
છે. આ ૨૮ માં જ પ્રભેદોના વિભાગીકરણથી તેના ભિન્ન ભિન્ન પ્રકાર અને છે. આમાં ૧૬ ભેદ કષાય મેાહનીયના છે. ક્રોધ, માન માયા અને લેાભ આ ચાર કષાયા અનંતાનુખ ધી અપ્રત્યાખ્યાનીય પ્રત્યાખ્યાનીય અને સંજવલન રૂપે હાવાથી ચારે કાયાના ચારે ગુણતાં ૧૬ ભેઢ થયા ૯ નાકષાયમાં જે ‘ના’ શબ્દ છે તે નિષેધવાચી નથી પરંતુ સહાયક અથમાં વપરાયેલા છે. આથી નાકષાયના અથ એ થયે કે જે સ્વયં કષાય નથી. પરંતુ મૂળ જે ક્રેાધ માન વિગેરે કષાય છે એને જગાડે છે, એના ઉદ્દીપક છે. એના પ્રેરક છે. નાકષાયના એક વિભાગમાં ૩ વેદ આવે છે. અહી વેદ વૈયિક વૃત્તિના અથમાં છે. વિષય વાસનાના અથમાં છે. સ્રીને પુરૂષ પ્રત્યે પુરૂષને-શ્રી પ્રત્યે અને નપુંસકને અને પ્રત્યે જે કામવાસનાની સંજ્ઞા થાય છે. તે આ વેદમેાહનીયનુ કાય છે. રતિ-અતિ મેાહનીય કર્મીની પ્રકૃતિ છે.
૫ ભય
હાસ્યાદિષટ્ટક ૬
નાકષાય મેહનીયને ખીન્ને વિભાગ હાસ્યાદિ ષટ્રક (૬)ના છે. હાસ્ય-હુસવું. મજાક મશ્કરી કરવી તે, રતિ પ્રિય અનુકૂલપણાના ભાવ–અરતિ=અપ્રિય–પ્રતિકૂલ, ભય=ડર, શેક ખેદ વિષાદ દુઃખની— લાગણી, જીસા દુર્ગાચ્છા, ધૃણા, તિરસ્કારના ભાવ,
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
