________________
આમુખ
ડૉ. માલતીબહેન શાહનો “ઉપાધ્યાય યશોવિજયજીકૃત “જ્ઞાનસાર’ : એક સમીક્ષાત્મક અધ્યયન” એ મહાનિબંધ પુસ્તકાકારે “જ્ઞાનસારનું તત્ત્વદર્શન” એ નામે પ્રગટ થતાં તેનું આમુખ લખતાં અસીમ આનંદ અનુભવાય છે. આ એક વિદ્વત્તાપૂર્ણ અને ખૂબ પરિશ્રમપૂર્વક તૈયાર કરાયેલો ગ્રંથ છે. મારા માર્ગદર્શન નીચે તૈયાર કરાયેલા આ મહાનિબંધને માટે ગુજરાત યુનિવર્સિટી દ્વારા ડો. માલતી શાહને પીએચ.ડી.ની પદવીનું પ્રદાન થયેલું છે. માર્ગદર્શક હોવાને નાતે મને આ ગ્રંથના બધાં પ્રકરણોને ઊંડાણથી તપાસવાનો અવસર મળેલ છે.
ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી જૈન દર્શનના ઇતિહાસમાં અસાધારણ બહુમુખી પ્રતિભા ધરાવતા દાર્શનિક છે. તેઓ માત્ર દિગંબર અને શ્વેતાંબર દાર્શનિક સાહિત્યના જ વિદ્વાન નહોતા, બલ્ક પોતાનાં સમકાલીન સર્વ ભારતીય દર્શનોના જ્ઞાતા હતા. વૈદિક સાહિત્યમાં પણ વિશેષતઃ ઉપનિષદુ, ભગવદ્ગીતા અને યોગના અસાધારણ પંડિત હતા. આ જૈનેતર સાહિત્યનો પ્રભાવ તેમના અનેક ગ્રંથોમાં જોવા મળે છે. વળી તેઓ અનેક ભાષાઓના મર્મજ્ઞ હતા. સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, હિંદી અને ગુજરાતીમાં લખાયેલા તેમના ગ્રંથો જ આ બાબતના સાક્ષીરૂપ છે. તેમણે પોતાની અનેક સ્વતંત્ર રચનાઓ દ્વારા જૈન દર્શનને સમૃદ્ધ કર્યું છે. વિદ્વત્તાની દૃષ્ટિએ તેમની તુલના માત્ર નવમી શતાબ્દીના દિગંબર આચાર્ય વિદ્યાનંદ સાથે કરી શકાય તેમ છે. તેઓ જ્ઞાનના સાગર હતા. કોઈ પણ અન્ય દર્શન પ્રત્યે તેમના મનમાં દ્વેષ યા મલિન ભાવના ન હતી. આ કારણે જ, તેમના અનેક ગ્રંથોમાં અનેકાંતવાદના આધાર પર સર્વ દર્શનોનો સમન્વય કરવાનો પ્રયાસ વારંવાર દૃષ્ટિગોચર થાય છે.
ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી કેવળ પ્રખર પંડિત જ નહોતા, બલ્ક તત્ત્વવેત્તા હતા, જ્ઞાની હતા, યોગી હતા. તેમના અનેક ગ્રંથ કેવળ અનુભવવાણી છે. “જ્ઞાનસાર' પણ તેમના તત્ત્વદર્શનના અનુભવમાંથી નીકળેલી વાણી છે. આ ગ્રંથમાં શુષ્ક તાર્કિક વિચાર અને ખંડન-મંડન જોવા મળતાં નથી. અહીં
Jain Education International
For Private Personal Use Only
www.jainelibrary.org
