________________
सातमो अध्याय द्विपदी - वर्णन
द्विपदी ध्रुवा
कर्पूर
जेना प्रत्येक चरणमां बे द्विकल, एक चतुष्कल, बे द्विकल, एक लघु, बे द्विकल, एक चतुष्कल, बे द्विकल अने त्रण लघु होय ते द्विपदीनुं नाम कर्पूर । तेमां पंदर मात्रा पछी यति होय छे । व्याख्यामां ज्यां द्विकल कह्यो छे ते जगणना निषेध माटे छे ।
हवे द्विपदी ध्रुवाओनुं निरूपण करवामां आवे छे ।
कर्पूरनुं उदाहरण :
'कप्पूर' - धवल - गुण अज्जिणिअ, आजम्मु विनिव - चक्कव पई । कित्ति का उल्लाल करि, घल्लिअ चउ- सायर परइ ॥ १
'हे चक्रवर्ती राजवी, तें जन्मथी मांडीने तारा कपूर जेवा उज्ज्वळ गुणो वडे जे कीर्तिने प्राप्त करी छे, तेने केम तें उछाळीने चार समुद्रोनी पेले पार फेंकी दीधी छे ?'
कुंकुम
उपर जेनी व्याख्या आपी छे ते कर्पूर चंदमां छेल्लो लघु ओछो होय तेवां चार चरणोनी बनेल द्विपदीनुं नाम कुंकुम छे ।
कुंकुम द्विपदीनुं उदाहरण :
घणसारु मेल्लि 'कुंकुम' चयहि, परइ करहि मयनाहि वि ।
विणु पिअयमिं इहु सवु निष्फलउं, मणु रइ करइ न कत्थ वि ॥ २ 'तुं कपूर मूकी दे, केसर तजी दे, कस्तूरीने आघी कर । प्रियतम विना ए बधुं निरर्थक छे । मारा मनने कशुं ज गमतुं नथी ।'
नोंध :मागधोनी परंपरामां कर्पूर अने कुंकुम ए बने छंदोने उल्लालक कह्या छे । केटलाक छंदः शास्त्रीओए आठ लघुथी शरू करीने बब्बे लघुनी वृद्धि करतां जे उल्लालना प्रकारो बने छे तेमने वर्णव्या छे, परंतु ए छंदोना एक करोड जेटला प्रस्तारमां एमनो समावेश थई जतो होईने अमे एमनुं जुदुं निरूपण कर्तुं नथी ।
लय
जेना प्रत्येक चरणमां सात चतुष्कल होय ते द्विपदीनुं नाम लय छे ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org