Sarvarthasiddhi

SR No.: 001443
Original Sutra Author: Devnandi Maharaj
Author: Fulchandra Jain Shastri
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1997
Total Pages: 568
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Philosophy, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 14 MB

Page 386

2661
सर्वार्थसिद्धी
[713 § 672
संबध्यते । वेशतो विरतिरणुव्रतं सर्वतो विरतिर्महाव्रतमिति द्विधा भिद्यते प्रत्येकं व्रतम् । एतानि मानि भावितानि वरौषधवद्यत्नवते' दुःखनिवृत्तिनिमित्तानि भवन्ति ।
8667. किमर्थं कथं वा भावनं तेषामित्यत्रोच्यते
तत्स्थैर्यार्थं भावनाः पञ्च पञ्च ॥3॥
8 668. तेषां व्रतानां स्थिरीकरणायैकैकस्य व्रतस्य पञ्च पञ्च भावना वेदितव्याः । "येवमाद्यस्याहिंसावृतस्य भावनाः का इत्यत्रोच्यते
वाङ्मनोगुप्तीर्यादाननिक्षेपणसमित्यालोकितपानभोजनानि पञ्च ॥4॥
$ 669. वाग्गुप्तिः मनोगुप्तिः ईर्यासमितिः आदाननिक्षेपणसमितिः आलोकितपानभोजन1. रत्येताः पञ्चाहिंसावृतस्य भावनाः ।
8 670. अथ द्वितीयस्य व्रतस्य का इत्यत्रोच्यते-
क्रोध लोभ भीरुत्व हास्यप्रत्याख्यानान्यनुवीचीभाषणं च पञ्च ॥5॥
§ 671. क्रोधप्रत्याख्यानं लोभप्रत्याख्यानं भीरुत्वप्रत्याख्यानं हास्यप्रत्याख्यानम् अनुवीचीभाषणं चेत्येताः पञ्च भावनाः सत्यव्रतस्य ज्ञेयाः । अनुवीची भाषणं निरवद्यानुभाषणमित्यर्थः । 8672. इदानीं तृतीयस्य व्रतस्य का भावना इत्यत्राहशून्यागारविमोचितावासपरोपरोधाकरण भैक्ष शुद्धिसधर्माविसंवादाः पञ्च ॥16॥
सब प्रकार से निवृत्त होना महाव्रत है इस प्रकार अहिंसादि प्रत्येक व्रत दो प्रकारके हैं । प्रयत्नशील जो पुरुष उत्तम ओषधिके समान इन व्रतोंका सेवन करता है उसके दुःखों का नाश होता है । 8667. इन व्रतोंकी किसलिए और किस प्रकार भावना करनी चाहिए, अब इसी बातको बतलाने के लिए आगेका सूत्र कहते हैं—
उन व्रतोंको स्थिर करने के लिए प्रत्येक व्रतको पाँच पाँच भावनाएँ हैं ॥3॥
8668. उन व्रतोंको स्थिर करनेके लिए एक एक व्रतकी पाँच पाँच भावनाएँ जाननी चाहिए। यदि ऐसा है तो प्रथम अहिंसा व्रतकी भावनाएँ कौन-सी हैं ? अब इस बातको बतलाने के लिए आगेका सूत्र कहते हैं
वचनगुप्ति, मनोगुप्ति, ईर्यासमिति, आदान निक्षेपणसमिति और आलोकितपान- भोजन ये अहिंसावती पाँच भावनाएँ हैं || 4 ||
8669. वचनगुप्ति, मनोगुप्ति, ईर्यासमिति, आदाननिक्षेपणसमिति और आलोकित - पानभोजन ये अहिंसा व्रतकी पाँच भावनाएँ हैं ।
8670. अब दूसरे व्रतकी भावनाएँ कौनसी हैं यह बतलानेके लिए आगेका सूत्र कहते हैंक्रोधप्रत्याख्यान, लोभप्रत्याख्यान, भीरुत्वप्रत्याख्यान, हास्यप्रत्याख्यान और अनुवीचीभाषण ये सत्य व्रतको पाँच भावनाएँ हैं ||5
8671. क्रोधप्रत्याख्यान, लोभप्रत्याख्यान, भीरुत्वप्रत्याख्यान, हास्यप्रत्याख्यान और अनुवीचीभाषण ये सत्य व्रतकी पाँच भावनाएँ हैं । अनुवीचीभाषणका अर्थ निर्दोष भाषण है । § 672. अब तीसरे व्रतकी कौनसी भावनाएँ हैं, यह बतलानेके लिए आगेका सूत्र
कहते हैं
शून्यागारावास, विमोचितावास, परोपरोधाकरण, भैक्षशुद्धि और सधर्माविसंवाद ये raौर्य व्रतको पाँच भावनाएँ हैं ॥6॥
1. वरौषधवत् दुःख-- आ

Translation AI Generated

2661
Sarvarthasiddhi
[713 § 672
Sambadhyate. Veshato viratiranuvratam sarvato virati mahavrata iti dvidha bhiddyate pratyekam vratam. Etani mani bhavitani varoushadhavadyatnavate' duhkhanivrttinimittani bhavanti.
8667. Kimartham katham va bhavanam teshamityatrauchyate
Tat sthairyartham bhavanaha pancha pancha ||3||
8 668. Tesham vratanam sthirikaranaayakayakasya vratasya pancha pancha bhavana vedaityavyah. "Yevam adyasyahinssavrtasya bhavanaha ka ityatrauchyate
Vangmanoguptir yaadananikshepanasamitityalokitapanabhojanani pancha ||4||
$ 669. Vagguptih manoguptih iryasamitih adananiksepanasamitih alokitapanabhojan1. ratyetah panchahinssavrtasya bhavanaha.
8 670. Ath dvitiyasya vratasya ka ityatrauchyate-
Krodha lobha bhirutva hasyapratyakhyananyanuvichibhashanam cha pancha ||5||
§ 671. Krodhapratyakhyanam lobhapratyakhyanam bhirutvapratyakhyanam hasyapratyakhyanam anuvichibhashanam chetyetah pancha bhavanaha satyavratasya jneyah. Anuvichi bhashanam niravadyanubhashanmityartha. 8672. Idanim tritiyasya vratasya ka bhavana ityatraha shunyagaravimochitavasa paroparodhakarana bhaiksshuddhisadharmavisamvadaha pancha ||16||
To be completely free from all restrictions is the Mahavrata. In this way, each of the vows, beginning with ahimsa, are of two types. Those who are diligent and who practice these vows, which are like the best of medicines, will be free from suffering. 8667. For what purpose and how should one contemplate these vows? The next sutra answers this question:
There are five contemplations for each vow, to make them firm. ||3||
8 668. To make these vows firm, one should know five contemplations for each vow. If this is so, what are the contemplations for the first vow of ahimsa? The next sutra answers this question:
There are five contemplations for ahimsa: control of speech, control of mind, control of movement, control of taking and giving, and control of what is seen, drunk, and eaten. ||4||
8 669. Control of speech, control of mind, control of movement, control of taking and giving, and control of what is seen, drunk, and eaten: these are the five contemplations for ahimsa.
8 670. Now, what are the contemplations for the second vow? The next sutra answers this question:
There are five contemplations for satya: renunciation of anger, renunciation of greed, renunciation of fear, renunciation of laughter, and speaking truthfully. ||5||
8 671. Renunciation of anger, renunciation of greed, renunciation of fear, renunciation of laughter, and speaking truthfully: these are the five contemplations for satya. Anuvichibhashanam means speaking without fault. § 672. Now, what are the contemplations for the third vow? The next sutra answers this question:
There are five contemplations for asteya: living in a deserted house, living in a liberated house, helping others, purity of begging, and agreement with those of the same dharma. ||6||
1. Varoushadhavat duhkha