________________
प्रस्तावना
मत्स्यः कूर्मो वराहश्च नारसिंहोऽथ वामनः । रामो रामश्च कृष्णश्च बुद्धः कल्की च ते दश ॥ अक्षराक्षरनिर्मुक्तं जन्ममृत्युविजितम् ।
अव्ययं सत्यसंकल्पं विष्णुध्यायी न सीदति ।। इन दो पद्योंको अमितगतिने निम्नलिखित रूपमें दिया है
व्यापिनं निष्कलं ध्येयं जरामरणसूदनम् । अच्छेद्यमव्ययं देवं विष्णुं ध्यायन्न सीदति ॥ मोनः कूर्मः पृथुःपोत्री नारसिंहोऽथ वामनः ।
रामो रामश्च कृष्णश्च बुद्धः कल्की दश स्मृताः ॥ १०, ५८-९ । [२] हरिषेणकी धर्मपरीक्षा, ४, ७ पृ. २४
अपुत्रस्य गतिर्नास्ति स्वर्गो नैव च नैव च ।
तस्मात् पुत्रमुखं दृष्ट्वा पश्चाद्भवति भिक्षुकः ।। अमितगतिका पद्य निम्न प्रकार है
अपुत्रस्य गतिर्नास्ति स्वर्गो न च तपो यतः ।
ततः पुत्रमुखं दृष्ट्वा श्रेयसे क्रियते तपः ॥ [३] हरिषेणकृत घ. प. ४, ७ पृ. २४
नष्टे मृते प्रवजिते क्लीबे च पतिते पती ।
पञ्चस्वापत्सु नारीणां पतिरन्यो विधीयते ॥ उल्लिखित पद्यसे अमितगतिके इस पद्यके साथ तुलना की जा सकती है
पत्यो प्रबजिते क्लीबे प्रणष्टे पतिते मृते ।
पञ्चस्वापत्सु नारीणां पतिरन्यो विधीयते ॥ ११, १२ [४] हरिषेणकृत ध. प. ४, ९ पृ. २४ ए.
का त्वं सुन्दरि जाह्नवी किमिह ते भर्ता हरो नन्वयं अभ्यस्त्वं किल वेद्मि मन्मथरसं जानात्ययं ते पतिः । स्वामिन् सत्यमिदं न हि प्रियतमे सत्यं कुतः कामिनां
इत्येवं हरजाह्नवी गिरिसुता संजल्पनं पातु वः ।। अमितगतिकी रचनामें इस पद्यकी तुलनाका कोई पद्य नहीं मिला । [५] हरिषेणकी ध. प. ४, १२ पृ. २५ ए
अङ्गुल्या कः कपाटं प्रहरति कुटिले माधवः किं वसन्तो नो चक्री किं कुलालो नहि धरणिधरः किं द्विजिह्वः फणीन्द्रः । नाहं घोराहिमर्दी किमसि. खगपति! हरिः किं कपीशः
इत्येवं गोपबध्वा चतुरमभिहितः पातु वश्चक्रपाणिः ॥ अमितगति इस कोटिका कोई पद्य प्राप्त नहीं कर सके । [४]
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
