Shrimad Rajchandra

SR No.: 001415
Original Sutra Author: N/A
Author: Govardhandas
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram
Publication Year: 2006
Total Pages: 1032
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Spiritual, Discourse, Philosophy, Worship, Sermon, & Rajchandra
File Size: 23 MB

Page 826

વ્યાખ્યાનમાર-૧
૭૩૭ ૫ હાલના સમયમાં જૈનદર્શનને વિષે અવિરતિ સમ્યક દ્રષ્ટિનામાં ચેથા ગુણસ્થાનથી અપ્રમત્તનામા સાતમ ગુણસ્થાનક સુધી આત્મઅનુભવ સ્પષ્ટ સ્વીકારેલ છે.
૬ સાતમાથી સગકેવળીનામા તેરમા ગુણસ્થાનક સુધીને કાળ અંતર્મુહૂર્ત છે. તેરમાને કાળ વખતે લાંબે પણ હોય છે. ત્યાં સુધી આત્મઅનુભવ પ્રતીતિરૂપ છે.
૭ આ કાળને વિષે મેક્ષ નથી એમ માની જીવ મોક્ષહેતુભૂત ક્રિયા કરી શકતું નથી, અને તેવી માન્યતાને લઈને જીવનું પ્રવર્તન બીજી જ રીતે થાય છે. '
૮ પાંજરામાં પૂરેલે સિહ પાંજરાથી પ્રત્યક્ષ જુદે છે, તે પણ બહાર નીકળવાનું સામર્થ્યરહિત છે. તેમજ ઓછા આયુષ્યના કારણથી અથવા સંઘયણદિ અન્ય સાધનોના અભાવે આત્મારૂપી સિંહ કર્મરૂપી પાંજરામાંથી બહાર આવી શક્તા નથી એમ માનવામાં આવે છે તે માનવું કારણ છે.
૯ આ અસાર એવા સંસારને વિષે મુખ્ય એવી ચાર ગતિ છે, જે કર્મબંધથી પ્રાપ્ત થાય છે. બંધ વિના તે ગતિ પ્રાપ્ત થતી નથી. અબંધ એવું જે મેક્ષસ્થાનક તે બંધથી થનારી એવી જે ચાર ગતિ તે રૂપ સંસારને વિષે નથી. સમ્યકત્વ અથવા ચારિત્રથી બંધ થતું નથી એ તે ચક્કસ છે; તે પછી ગમે તે કાળમાં સમ્યકત્વ અથવા ચારિત્ર પામે ત્યાં તે સમયે બંધ નથી; અને જ્યાં બંધ નથી ત્યાં સંસાર નથી.
૧૦ સમ્યક્ત્વ અને ચારિત્રમાં આત્માની શુદ્ધ પરિણતિ છે, તથાપિ તે સાથે મન, વચન, શરીરના શુભ જેગ પ્રવર્તે છે. તે શુભ જેગથી શુભ એ બંધ થાય છે. તે બંધને લઈને દેવાદિ ગતિ એ જે સંસાર તે કરવો પડે છે. પરંતુ તેથી વિપરીત જે સમ્યકત્વ અને ચારિત્ર જેટલે અંશે પ્રાપ્ત થાય છે તેટલે અંશે મેક્ષ પ્રગટ થાય છે તેનું ફળ દેવાદિ ગતિ પ્રાપ્ત થઈ તે નથી. દેવાદિ ગતિ જે પ્રાપ્ત થઈ તે ઉપર બતાવેલા મન, વચન, શરીરના શુભ જેગથી થઈ છે અને અબંધ એવું જે સમ્યકત્વ તથા ચારિત્ર પ્રગટ થયું છે તે કાયમ રહીને ફરી મનુષ્યપણું પામી ફરી તે ભાગને જોડાઈ મેક્ષ થાય છે.
૧૧ ગમે તે કાળમાં કર્મ છે, તેને બંધ છે; અને તે બંધની નિર્જરા છે, અને સંપૂર્ણ નિર્જરા તેનું નામ “મોક્ષ છે.
૧૨ નિર્જરાના બે ભેદ છે; એક સકામ એટલે સહેતુ (મોક્ષના હેતુભૂત) નિર્જરા અને બીજી અકામ એટલે વિપાકનિર્જર. - ૧૩ અકામનિર્જરા ઔદયિક ભાવે થાય છે. આ નિર્જરા જીવે અનંતી વાર કરી છે અને તે કર્મબંધનું કારણ છે.
૧૪ સકામનિર્જરા ક્ષાપશમિક ભાવે થાય છે. જે કર્મના અબંધનું કારણ છે. જેટલે અંશે સકામનિર્જરા (ક્ષાયોપશમિક ભાવે) થાય તેટલે અંશે આત્મા પ્રગટ થાય છે. જે અકામ (વિપાક) નિર્જરા હોય તે તે ઔદયિક ભાવે હોય છે, અને તે કર્મબંધનું કારણ છે. અહીં પણ કર્મનું નિર્જરવું થાય છે, પરંતુ આત્મા પ્રગટ થતું નથી.
૧૫ અનંતી વાર ચારિત્ર પ્રાપ્ત કરવાથી જે નિર્જરા થઈ છે તે ઔદયિક ભાવે (જે ભાવ અબંધક નથી) થઈ છે, ક્ષાપશમિક ભાવે થઈ નથી. જો તેમ થઈ હોત તે આ પ્રમાણે રખડવું બનત નહીં.
૧૬ માર્ગ બે પ્રકારે છેઃ એક લૌકિક માર્ગ અને બીજે લોકોત્તર માર્ગ, જે એકબીજાથી વિરુદ્ધ છે.
૧૭ લૌકિક માર્ગથી વિરુદ્ધ જે લોકોત્તર માર્ગ તે પાળવાથી તેનું ફળ તેથી વિરુદ્ધ એવું જે લૌકિક તે હેય નહીં. જેવું કૃત્ય તેવું ફળ.