________________
પૌરાણિક મહાકાવ્ય
અપભ્રંશ અને હિંદીમાં તેના ઉપર રચાયેલી ૨૫થી વધુ કૃતિઓ મળી છે. અહીં સંસ્કૃતમાં ઉપલબ્ધ કૃતિઓની સૂચી આપી કથાવસ્તુનો સંક્ષિપ્ત પરિચય આપીશું અને કેટલીક પ્રકાશિત કૃતિઓનો પણ. ૧. પ્રદ્યુમ્નચરિત
મહાસેનાચાર્ય
11
,,
૪. શામ્બપ્રદ્યુમ્નચરિત
૫. પ્રદ્યુમ્નચરિત
""
૬.
૭.
૮.
૯.
૧૦.
૧૧.
""
33
33
""
11
Jain Education International
(૧૧મી સદી) (૧૫મી સદી)
ભટ્ટારક સકલકીર્તિ
ભટ્ટા. સોમકીર્તિ યા સોમસેન (સં. ૧૫૩૦)
રવિસાગરણ
શુભચન્દ્ર
રત્નચન્દ્ર
ભટ્ટા. મલ્લિભૂષણ ભટ્ટા. વાદિચન્દ્ર ભટ્ટા. ભોગકીર્તિ જિનેશ્વરસૂરિ યશોધર
૧૪૫
For Private & Personal Use Only
પ્રદ્યુમ્નની સંક્ષિપ્ત કથા – શ્રીકૃષ્ણની રાણી રુક્મિણીથી પ્રદ્યુમ્ન જન્મ્યા હતા. જન્મની છઠ્ઠી રાતે તેને ધૂમકેતુ રાક્ષસ અપહરણ કરી લઈ ગયો અને એક શિલા નીચે દબાવી ભાગી ગયો. તે વખતે કાલસંવર વિદ્યાધરે તેને ઉપાડી લીધો અને પોતાની પત્નીને પુત્રરૂપે ઉછેરવા આપી દીધો. જ્યારે પ્રદ્યુમ્ન યુવાન થયો ત્યારે તેણે કાલસંવરના શત્રુ સિંહરથને હરાવ્યો. પ્રદ્યુમ્નનું બળ અને તેનું પ્રતિભાચાતુર્ય જોઈ કાલસંવરના બીજા પુત્રો ઈર્ષાથી બળવા લાગ્યા. જિનદર્શનના બહાને તેઓ તેને વનમાં લઈ ગયા અને એક પછી એક અનેક વિપત્તિઓમાં તેને ફસાવતા ગયા પરંતુ પ્રદ્યુમ્ન તો નિર્ભયતાથી વિપત્તિઓ ઉપર વિજય મેળવી અનેક વિદ્યાઓ પામી સમૃદ્ધ બની ગયો. તેણે પોતાના બુદ્ધિકૌશલથી પાલક માતા કંચનમાલા પાસેથી પણ ત્રણ વિદ્યાઓ પ્રાપ્ત કરી. પરંતુ કંચનમાલા પોતાનો સ્વાર્થ સધાતો નથી એ જોઈ ગુસ્સે થઈ ગઈ. કાલસંવરના કાન ભર્યા. તે પ્રદ્યુમ્નને મારવા તૈયાર થયો. તે જ વખતે નારદે આવી પ્રદ્યુમ્નનો બચાવ કર્યો. પછીથી વાસ્તવિક સ્થિતિની જાણ થઈ. પ્રદ્યુમ્ન દ્વારિકા જવા નીકળ્યા. રસ્તામાં દુર્યોધનના વિવાહ માટે જઈ રહેલી કન્યાનું અપહરણ કરી વિમાન દ્વારા દ્વારિકા આવ્યા. દ્વારિકા પા આવ્યા પછી પોતાની બીજી માતાના પુત્ર ભાનુકુમાર અને સત્યભામાને પોતાની વિદ્યાઓથી
૧. જિનરત્નકોશ, પૃ. ૨૬૪ અને ૪૩૩
(સં. ૧૬૪૫) તપાગચ્છ (૧૭મી સદી)
(સં. ૧૬૭૧) તપાગચ્છ
(૧૭મી સદી)
(૧૭મી સદી)
અજ્ઞાત સમય
અજ્ઞાત સમય
અજ્ઞાત સમય
I
www.jainelibrary.org
