________________
૬૨
કર્મસાહિત્ય અને આગમિક પ્રકરણ
થયા. તેમની પાસે વીરસેનગુરુએ સકળ સિદ્ધાન્તનું અધ્યયન કર્યું. પછી વીરસેનગુરુએ ખંડાગમ ઉપર ૭૨,૦૦૦ શ્લોકપ્રમાણ પ્રાકૃતસંસ્કૃતમિશ્ર ભાષાવાળી ધવલા ટીકા લખી. ત્યાર બાદ કષાયપ્રામૃતની ચાર વિભક્તિઓ ઉપર ૨૦,૦૦૦ શ્લોકપ્રમાણ જયધવલા ટીકા લખી. આ ટીકા લખ્યા પછી તેમનો સ્વર્ગવાસ થયો. તેમના શિષ્ય જયસેને (જિનસેને) આ જયધવલા ટીકાને ૪૦,૦૦૦ શ્લોકપ્રમાણ વધુ લખીને પૂરી કરી. વીરસેનાચાર્યનો સમય ધવલા અને જયધવલાના અન્તમાં મળતી પ્રશસ્તિઓ અને અન્ય પ્રમાણોના આધારે શકની આઠમી શતાબ્દી સિદ્ધ થાય છે.
૧
ધવલા ટીકા
પખંડાગમ ઉપર ધવલા ટીકા રચીને વીરસેનાચાર્યે જૈન સાહિત્યની બહુ મોટી સેવા કરી છે. ધવલનો અર્થ શુક્લ ઉપરાંત શુદ્ધ, વિશદ, સ્પષ્ટ પણ થાય છે. સંભવતઃ પોતાની ટીકાના આ ગુણને ધ્યાનમાં રાખી આચાર્યે આ નામ પસંદ કર્યું હોય. આ ટીકા જીવસ્થાન આદિ પાંચ ખંડો ઉપર જ છે, મહાબન્ધ નામના છઠ્ઠા ખંડ ઉપ૨ નથી. આ વિશાળ ટીકાનો લગભગ પોણો ભાગ પ્રાકૃત (શૌરસેની) ભાષામાં છે અને બાકીનો ભાગ સંસ્કૃત ભાષામાં છે. એમાં જૈન સિદ્ધાન્તના લગભગ બધા જ મહત્ત્વપૂર્ણ પાસાંઓ ઉપર સામગ્રી મળે છે.
ટીકાના પ્રારંભમાં આચાર્યે જિન, શ્રુતદેવતા, ગણધરદેવ, ધરસેન, પુષ્પદન્ત અને ભૂતબલિને નમસ્કાર કર્યા છે.
o !!
सिद्धमणं तमणिदियमणुवममप्पुत्थ- सो क्खमणवज्जं વન-પદોદ-નિષ્ક્રિય-ટુળ્વય-તિમિમાં નિળંગમહા બારહ-સંાિન્ના વિયતિય-મત-મૂઢ-યંસળુત્તિનયા | વિવિધ-વર-વરણ-મૂસા પસિયન સુર્ય-રેવયા સુŘ ॥ ૨ ॥ સયન-ગણ-પતમ-વિળો વિવિદ્ધિ-વિરાફ્યા વિખિસ્સુંના | णीराया वि कुराया गणहर-देवा पसीयंतु ॥ ३ 11 પસિયડ મદ્દુ ધરસેળો-પર-વાડ્-ગોદ-વાળ-વર-સૌદો । સર્જતાfય-સાયર-તરંળ-સંધાય-ધોય-મનો 11 ४ || पणमामि पुप्फदंतं दुकयंतं दुण्णयं धयार-रवि મળ-સિવ-મળ-ટમિત્તિ-સમિ-વર્ફે સયા દ્વૈત ॥ ૬ ॥ પળમદય-સૂર્ય-ત્તિ મૂયત્તિ સ-વાસ-પરિમૂય-ત્તિ । વિળિય--વમ્મદ-પસર વડ્ડાવિય-વિમત-ળાળ-વમ્મદ-પસદં ॥ ૬॥ ખંડાગમ, પુસ્તક ૧, પ્રસ્તાવના, પૃ. ૩૮
I
એજન, પૃ. ૩૯-૪૫
૧. ૨.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
I
www.jainelibrary.org
