________________
બૃહદ્
આલોચનાદિ પ્રદ્યે સંગ્રહ
પ્રકૃતિઓનો બંધ પડે છે. જે નહિવત જેવો હોય છે જ્યારે અજ્ઞાનીને મિથ્યાત્વ મોહનીયના સદ્ભાવમાં અનંતાનુબંધથી કાષાયિક પરિણામો થાય છે, જે ચીકણા એટલે કે રુચિપૂર્વકનાં અને મમત્વ, કર્તુત્વબુદ્ધિ આદિથી થતાં હોવાથી, તેમને તીવ્ર કર્મ પ્રકૃતિઓનો બંધ પડે છે. જ્ઞાની વિકારી ભાવોથી ડરે છે. તેમની જ્ઞાન ચેતના સજાગ હોવાને કારણે યોગ્ય સમયે તેનો અંતરથી પશ્ચાતાપ પણ કરે છે, કારણ કે તેમને તો કર્મબંધનથી છુટવું છે. જ્યારે અજ્ઞાની હિંસા, જુઠ, ચોરી, કુશીલ, પરિગ્રહ આદિ વિકારી ભાવો કરતાં ડરતો નથી. તેમાં તલ્લીન થઈ હરખાય છે. પરિણામે અનંત કર્મ બાંધી અનંત સંસાર વધારી નાંખે છે.
૧૪૪
-
જૈન દર્શનના અધ્યાત્મ શાસ્ત્રોમાં ઘણે ઠેકાણે વાંચવા મળે છે કે “જ્ઞાનીને બંધ નથી’” આ એક અપેક્ષિત કથન છે. તેનો અર્થ એ થાય કે જ્ઞાનીનું સંસા૨પરિભ્રમણ હવે સિમિત થઈ ગયું છે. એટલે કે તેમને ગુણસ્થાનની ભૂમિકા અનુસાર અલ્પ કર્મ બંધન થાય છે. “છૂટે દેહાધ્યાસ તો નહિ કર્તા તું કર્મ, નહિ ભોક્તા તું તેહનો, એ જ ધર્મનો મર્મ.” (આત્મસિદ્ધિ - ૧૧૫)
૨૧.
જ્ઞાન વગર મોક્ષ નથી:--
સમજ સાર સંસારમેં, સમજુ ટાળે દોષ;
સમજ સમજ કરિ જીવ હી, ગયા અનંતા મોક્ષ. ૨૧.
સમ્યક્ પ્રકારે પદાર્થના સ્વરૂપનું યથાર્થ જ્ઞાન થવું એટલે કે પદાર્થોનો તત્ત્વથી નિર્ણય થવો, તેને સમજણનો સાર કહેવાય. આ બધું જેનામાં પ્રાપ્ત થાય તે જ ખરેખર સમજુ એટલે કે જ્ઞાની કહેવાય.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
