Harivanshpuran

SR No.: 001271
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: Pannalal Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 2003
Total Pages: 1017
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Literature, & Story
File Size: 26 MB

Page 482

४४४
हरिवंशपुराणे विधीनामिह सर्वेषामेषा हि च प्रदर्शना । एकश्चतुर्थकामिख्यो द्वौ षष्ठं तु योऽष्टमः । दशमाद्यास्तथा वेद्याः षण्मास्यन्तोपवासकाः ॥२५॥
आर्या पञ्चदशीपर्यन्ता उपवासाः प्रतिपदादितिथिषु कार्याः । बहुभेदा विज्ञेया जिनमार्गे सर्वसौख्यसंपन्नाः ॥१२६॥ माद्रपदशुक्लपक्षे सप्तम्यामप्यनन्तफेलंसुखफलदः । परिनिर्वाणाख्यविधिः प्रतिवर्षमुपोषणीयस्तु ॥१२७॥
शालिनी एकादश्यां प्रातिहार्यप्रसिद्धः तुल्यां पल्यैः शं फलस्यस्य चैव । एकादश्यां कृष्णजायामशीतिः षट् पूर्वाशं संविधत्ते ह्यनन्तम् ॥१२८॥
अनुष्टुप् शुद्धस्य मार्गशीर्षस्य तृतीयस्यामनन्तकृत् । विमानपङ्क्तिवैराज्यः चतुर्थ्या षष्ठतो विधिः ।।१२९।।
एतेषु विधयः कार्या यथाशक्ति शरीरिमिः । स्वर्गापवर्गसौख्यस्य पारम्पर्येण हेतवः ॥१३०॥ है ॥१२४।। इस प्रकरणमें ऊपर जितनी विधियोंका वर्णन किया गया है उन सबमें सामान्य रूपसे यह दिखा देना आवश्यक है कि जहाँ उपवासके लिए चतुर्थक शब्द आया है वहाँ एक उपवास, जहां षष्ठ शब्द आया है वहां दो उपवास और जहाँ अष्टम शब्द आया है वहां तीन उपवास समझना चाहिए। इसी प्रकार दशमको आदि लेकर छह मासपर्यन्तके उपवासोंकी संज्ञा जाननी चाहिए ॥१२५॥ प्रतिपदासे लेकर पञ्चदशी तककी तिथियोंमें उपवास करना चाहिए। ये उपवास अनेक भेदोंको लिये हुए हैं और जैन मार्गमें इन्हें सब प्रकारके सुखोंसे सम्पन्न करनेवाला कहा है ॥१२६॥ प्रतिवर्ष भादों सदी सप्तमीके दिन उपवास करना चाहिए। यह परिनिर्वाण नामक विधि है तथा अनन्त सुखरूपी फलको देनेवाली है ॥१२७।। भादों सुदी एकादशीके दिन उपवास करनेसे प्रातिहार्य प्रसिद्धि नामकी विधि होती है तथा यह पल्यों प्रमाणकाल तक सुखरूपी फलको फलती है। हर एक मासकी कृष्ण पक्षको एकादशियोंके दिन किये हुए छियासी उपवास अनन्त सुखको उत्पन्न करते हैं ॥१२८॥ मार्गशीर्ष सुदी तृतीयाके दिन उपवास करना अनन्त मोक्ष फलको देनेवाला है तथा इसी मासकी चतुर्थीके दिन वेला करनेसे विमान पंक्ति वैराज्य नामकी विधि होती है और उसके फलस्वरूप विमानोंकी पंक्तिका राज्य प्राप्त होता है ।।१२९।। इन ऊपर कही हुई विधियोंमें मनुष्योंको यथाशक्ति विधियाँ करनी चाहिए क्योंकि वे साक्षात् और परम्परासे स्वर्ग १. प्रतिपदादिषु च कार्या-क.।' २. फलसुखदः म.। ३. विंशति सप्ताधिकाश्चाष्टौ क., ड. । * अस्मिन् प्रकरणे क., ङ., ग. पुस्तकेषु पार्श्वभागे निम्नाङ्किताः श्लोकाः समाबद्धाः सन्ति परं तु रचनाशैथिल्यात्ते ग्रन्थाङ्गभूताः सन्तीति न प्रतिभान्ति । पश्चात् केनचित् योजिता इति प्रतीयते । पं. गजाधरलालेन तु स्वकृतानुवादे प्रवेशितास्ते
भाद्रपदकृष्णपक्षे षष्ट्यां सूर्यप्रभस्त्रयोदश्याम् । चन्द्रप्रभनामा च ज्योतिर्माला च पल्यं तु ॥ ततः कृष्णद्वादश्यां नन्दीश्वर इत्युदीरितानन्तफलः ।
कार्तिकशुक्लतृतीयामधिष्ठितश्चापि विविधसर्वार्थविधिः ।। श्री पं. गजाधरलालेन अन्येऽपि द्वित्रा: श्लोका अनूदिताः येषु कुमारसंभव-सुकुमारविध्योरुल्लेखः कृतः कितूपलब्धपुस्तकेषु ते श्लोका नावलोकिताः, मुम्बईस्थ सरस्वतीभवनपुस्तकेऽपि एते श्लोका न सन्ति ।

Translation AI Generated

444
In the Harivamsha Purana, this is a demonstration of all the rules. One should understand that where the word "chaturthaka" is used, it refers to one fast, where "shashtha" is used, it refers to two fasts, and where "ashtama" is used, it refers to three fasts. Similarly, one should know the names of the fasts from the tenth to the sixth month. ||25||
Fasts should be performed on the tithis from pratipada to panchadashi. These fasts are of many types and are said to be endowed with all kinds of happiness in the Jain path. ||126||
One should fast on the seventh day of the bright fortnight of Bhadrapada. This is called the Parinirvana vidhi and it gives the fruit of infinite happiness. ||127||
Fasting on the eleventh day of the bright fortnight of Bhadrapada is called the Pratiharaya Prasiddhi vidhi and it bears fruit for the duration of palya. The eighty-six fasts performed on the eleventh day of the dark fortnight of each month produce infinite happiness. ||128||
Fasting on the third day of the bright fortnight of Margashirsha is called the Anantakrut vidhi and it gives the fruit of infinite liberation. Performing vela on the fourth day of the same month is called the Vimana Pankti Virajya vidhi and it results in the attainment of the kingdom of the rows of vimanas. ||129||
Humans should perform these rules as much as possible, because they are the causes of happiness in heaven and liberation, both directly and through tradition. ||130|| Hai ||124||