Harivanshpuran

SR No.: 001271
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: Pannalal Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 2003
Total Pages: 1017
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Literature, & Story
File Size: 26 MB

Page 304

२६६
हरिवंशपुराणे 'प्रत्येकं सप्तलक्षाः स्युनित्येतरनिगोदयोः । पृथिवीवायुतेजोऽम्मःकायेष्वपि तथैव ताः ॥५७॥ 'ता वनस्पतिकायेषु दश षड् विकलेन्द्रिये । द्विःसप्त नुश्चतस्रस्तास्तिर्यग्नारकनाकिनाम् ॥५८॥ द्वाविंशतिपृथिव्यङ्गा लक्षाः सप्ताम्बुवायुजाः । तेजस्कायिकजीवानां त्रिलक्षाः कुलकोटयः ॥५९।। वनस्पतिजलक्षास्ता अष्टाविंशतिरीरिताः । द्वित्रीन्द्रियेषु सप्ताष्टौ चतुरिन्द्रियजा नव ॥६॥ अर्धत्रयोदश प्रोक्ता लक्षा जलचरेष्वपि । पक्षिपु द्वादशैव स्युश्चतुष्पारसु दशाङ्गिषु ॥६१।। नवोर परिसपेषु मनुजेषु चतुर्दश । नारकामरभेदेषु विंशतिः पञ्च षड् युताः ॥२॥ कोटीकोटो च लक्षाश्च नवतिर्नवभिः सह । पञ्चाशच सहस्राणि कुलकोटयः समासतः ॥६३॥ द्वाविंशतिसहस्राणि वत्सराणि खरक्षितेः । आयुर्मुदुपृथिव्यास्तु द्वादश प्राणधारिणाम् ॥६४॥ सप्ताप्कायिकजीवानां त्रीणि वायुमयाङ्गिनाम् । अहोरात्रास्त्रयस्तेजोमयानां समय मताः ॥६५॥ दशवर्षसहस्राणि वनस्पतिमयाङ्गिनाम् । द्वादश द्वीन्द्रियाणां च वर्षाण्यायुरुदीरितम् ॥६६॥ दिनान्येकोनपञ्चाशस्त्रीन्द्रियाणां प्रकीर्तितम् । चतुरिन्द्रियजीवानां षण्मासाः परमायुषः ॥६७॥ द्वासप्ततिसहस्राणि वर्षाण्यपि च पक्षिणाम् । 'द्वचत्वारिंशदब्दानां सहस्राण्यहिदेहिनाम् ॥६॥ नव पूर्वाङ्गमानं स्यादुरसा परिसर्पिणाम् । पूर्वकोटी मनुष्याणां मत्स्यानां चापि जीवितम् ॥१९॥
वे कुयोनियाँ नित्यनिगोद, इतरनिगोद, पथिवोकायिक, जलकायिक, अग्निकायिक और वायुकायिक जीवोंमें प्रत्येकको सात-सात लाख होती हैं ॥५७।। वनस्पतिकायिकोंकी दश लाख, विकलेन्द्रियोंकी छह लाख, मनुष्योंकी चौदह लाख, तिर्यंच, नारकी और देवोंकी प्रत्येककी चार-चार लाख होती हैं ।।५८।। पृथिवीकायिक जीवोंकी बाईस लाख, जलकायिक और वायुकायिककी प्रत्येककी सात-सात लाख, अग्निकायिककी तीन लाख, वनस्पतिकायिकको अट्ठाईस लाख, दो इन्द्रियोंको सात लाख, तीन इन्द्रियोंकी आठ लाख, चौइन्द्रियोंकी नौ लाख, जलचरोंकी साढ़े बारह लाख, पक्षियोंकी बारह लाख, चौपायों की दश लाख, छातीसे सरकनेवालोंकी नौ लाख, मनुष्योंकी चौदह लाख, नारकियोंको पचीस लाख और देवोंकी छब्बीस लाख कुलकोटियाँ हैं। संक्षेपसे ये सब कुलकोटियां साढ़े निन्यानबे लाख हैं।।५९-६३॥ खर पृथिवीको बाईस हजार वर्ष, कोमल पृथिवीको बारह हजार वर्ष, जलकायिक जीवोंको सात हजार वर्ष, वायुकायिक जीवोंकी तीन हजार वर्ष, तेजस्कायिक जीवोंकी तीन दिन-रात, वनस्पतिकायिक जीवोंकी दश हजार वर्ष, दो इन्द्रिय जोवोंको बारह वर्ष, तीन इन्द्रिय जोवोंको उनचास दिन, चार इन्द्रिय जीवों को छह माह, पक्षियोंको बहत्तर हजार वर्ष, साँपोंकी १. णिच्चिदरधादुसत्त य तरुदस वियलिदियेसु छच्चेव ।
सुरणिरय तिरिय चउरो चोद्दस मणुए सदसहस्सा ।। गो. जी. । २. बावीस सत्त तिण्णि य सत्त य कुलकोडि सयसहस्साई।
णेया पुढवि दगागणि वाउकायाण परिसंखा ॥११३।। [ कोडिसयसहस्साई सत्तट्ट णव य अट्ठवीसाई। वेइंदिय तेइंदिय चउरिदिय हरिदकायाणं ॥११४॥ ] अद्धत्तेरस वारस दमयं कूलकोडि सदसहस्साई । जलचर पक्खि च उप्पय उरपरिसप्पेसु णव होति ॥११४॥ छप्पंचाधिय वीस बारस कुलकोडि सदसहस्साई। सुरणेरइयणराणं जहाकम होंति णेयाणि ॥११५।। एया य कोडिकोडो सत्ताणउदीय सदसहस्साई ।
पणं कोडि सहस्सा सवंगीणं कुलाणं य ॥११६।। गो. जी. । ३. द्विसप्तद्विश्चतस्रस्तास-म, !

Translation AI Generated

266
In the Harivamsha Purana, it is stated that there are seven lakh each of Nitya-Nigoda, Itara-Nigoda, Prithvi-Kayika, Jal-Kayika, Agni-Kayika, and Vayu-Kayika beings. ||57|| There are ten lakh Vanaspati-Kayika beings, six lakh Vikala-Indriya beings, fourteen lakh Manusya beings, and four lakh each of Tiryanch, Naraki, and Deva beings. ||58|| There are twenty-two lakh Prithvi-Kayika beings, seven lakh each of Jal-Kayika and Vayu-Kayika beings, three lakh Agni-Kayika beings, twenty-eight lakh Vanaspati-Kayika beings, seven lakh beings with two Indriyas, eight lakh beings with three Indriyas, nine lakh beings with four Indriyas, twelve and a half lakh Jalachara beings, twelve lakh Pakshi beings, ten lakh Chatushpada beings, nine lakh beings that crawl on their bellies, fourteen lakh Manusya beings, twenty-five lakh Naraki beings, and twenty-six lakh Deva beings. In summary, all these Kula-Kotis amount to ninety-nine and a half lakh. ||59-63|| The lifespan of Khar Prithvi is twenty-two thousand years, the lifespan of Komal Prithvi is twelve thousand years, the lifespan of Jal-Kayika beings is seven thousand years, the lifespan of Vayu-Kayika beings is three thousand years, the lifespan of Tejas-Kayika beings is three days and nights, the lifespan of Vanaspati-Kayika beings is ten thousand years, the lifespan of beings with two Indriyas is twelve years, the lifespan of beings with three Indriyas is forty-nine days, the lifespan of beings with four Indriyas is six months, the lifespan of Pakshi beings is seventy-two thousand years, and the lifespan of snakes is forty-two thousand years. ||64-68||