________________
૬ • મારું જીવનવૃત્ત
અને પાખોળ કરે ત્યારે એ દશ ગામના વૈશ્યો જ્ઞાતિ કે ધર્મપંથના ભેદ સિવાય એક દિવસ જમવા આવે. હું આવી પાખોળોમાં જમવા ગયેલો અને તેની ઉદારતાપૂર્ણ છતાં આજની દૃષ્ટિએ જંગલી જેવી અને કાંઈક એઠાં-જૂઠાંની ગંદકીવાળી વિચિત્ર રીતભાતો અનુભવેલી. લોકો જમવા બેસે, કપડાં કીમતી અને નવાં પહેર્યા હોય, પણ જગ્યાની સ્વચ્છતાનું કાંઈ ઠેકાણું નહિ. ઢોર ઘાસ બગાડે તેમ જમનારાઓ છૂટે હાથે પીરસેલું ઢગલાબંધ એઠું મૂકે. એંઠવાડથી ભરેલી જ્ગ્યાએ પાછા બીજા જમનાર બેસે અને લગભગ એંઠથી ખરડાયેલ વાસણમાં જ જમે. કુળધર્મને લીધે એ વખતે મને કશી ઘૃણા ન આવતી, પણ આજે એના સ્મરણમાત્રથી રોમાંચ અનુભવું છું.
લીમલી ગામની ભાગોળે પશ્ચિમ દિશામાં એક તળાવ છે. એ ચોમાસામાં ખૂબ ભરાય અને આઠેક મહિના પાણી ચાલે. તળાવની અંદરના બે કૂવાઓ તળાવ સુકાય ત્યારે જ કામમાં આવે. ત્યાં લગી શરૂઆતમાં તળાવનું પાણી માણસો અને ઢોરો એકસરખી રીતે વાપરતાં. પાછળથી તળાવને કાંઠે એક કૂવો મારી નાની ઉંમરમાં ખોદાતાં મેં જોયેલો છે, જે પછીથી માણસો અને ઢોરોને આશીર્વાદરૂપ નીવડ્યો છે. પહેલાં લોકો ચામડાની બોખો લઈ તળાવમાંના ઊંડા કૂવામાંથી પાણી સીંચતાં અને ઢોરોને પણ પાતાં. મેં પોતે પણ એવી બોખ વતી પાણી સીંચ્યું છે અને શોખથી ઘોડાને પાયું છે. ગામની ઉત્તરે થોડેક દૂર એક વાવ છે, જે સ્મશાન નજીક હોઈ ભૂત અને બીકનું સ્થાન લેખાતું. બીજા લોકોની પેઠે હું પણ ત્યાં અવાડે ઢોરને પાણી પાવા જતો. ખાસ કરીને તો ઘોડો કે ઘોડાઓ પાવા જતો, જેથી છૂટથી દોડાવવાની મજા પડે અને વીરની પેઠે છાતી કાઢી ઉપર બેસવામાં એક જાતની મોટપ અનુભવવાનો આનંદ પણ મળે.
ગામના પાદરમાં પેસતાં જ ડાબા હાથે કાચા મકાનમાં નિશાળ ચાલતી, જ્યાં હું ગુજરાતી સાતે ચોપડીઓ ભણેલો. ગામમાં બે ઠાકદ્વારા અને ચોરાઓ તેમજ ગામ બહાર બે દેવસ્થાનો છે. તેમાંથી એક બરાબર તળાવની પાળ ઉપર આવેલું છે અને બીજું તેની નજીકમાં છે. બીજું દેવસ્થાન શિવની મઢી કહેવાતું. તેના વિશાળ મેદાનમાં અનેક ઊંચાં ઊંચાં ઝાડોની ઘટા હતી, જ્યાં હું મિત્રો સાથે રમવા તેમજ હીંચકા બાંધી હીંચવા જતો અને ઘણી વાર મહાદેવની પિંડી ઉપર પાણી ચડાવવા તેમ જ ત્યાંના હનુમાનને દિવાળીના દિવસોમાં તેલ અને સિંદૂર ચડાવવા જતો. તળાવના બરાબર કિનારે આવેલ દેવસ્થાન એ શેખવા પી૨ અને હનુમાનના સ્થાન તરીકે પ્રસિદ્ધ હતું. હું ત્યાં અવારનવા૨ કુટુંબે માનેલી માનતાઓ પૂરી કરવા અને ત્યાંના ચબૂતરા ઉ૫૨ પંખીઓને જાર નાંખવા તેમજ ઘણી વા૨ ૨મવા અને ત્યાંના ઝાડોની ઘટાગત શોભા જોવા જતો. પાછળથી આ જગ્યા પ્રથમ લોભી ગણાતા, પણ પછી ધાર્મિક પુરવાર થયેલ એક પ૨મા૨ ગરાસિયા જીજીભાઈના ઉદ્યોગથી સરસ પાકી ધર્મશાળાના રૂપમાં ફેરવાઈ ગઈ છે. આનો પાકો પાયો નંખાતો ત્યારે એનું ઊંડાણ અને એનું પાકું કામ જોવા હું બહુ ઉત્સુકતાથી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org