________________
સિદ્ધસેન શતક ] ૫૭
સિંહનાદ
क्रिया भवति कस्यचिन्न च विनिष्पतत्याश्रयात्,
स्वयं च गतिमान् व्रजत्यथ च हेतुमाकांक्षते । गुणोऽपि गुणवच्छ्रितो न च तदन्तरं विद्यते,
વૈષ મનનોર્નાિતઃ સુતી! સિંહના :L (રૂ.ર૬)
ક્રિયાનો કોઈ કર્તા હોય છે પણ ક્રિયા તેના આશ્રયથી છૂટી પડેલી કયારેય જોવામાં આવતી નથી. પદાર્થ સ્વયં ગતિ કરે છે પણ તે માટે તેને કારણની હમેશાં જરૂર પડે છે. ગુણ હમેશાંદ્રવ્યને આશ્રયે હોય છે છતાં ગુણ અને દ્રવ્ય વચ્ચે ભેદ નથી. હે પ્રભુ! વાસ્તુતત્વના વિચાર પ્રસંગે તમે વિકલ્પોથી ઊભરાતો આવો સિંહનાદ કર્યો હતો.
વસ્તુ અનેકધર્મી છે. દેખીતી રીતે વિરુદ્ધ ભાસતા ગુણો એક જ પદાર્થમાં સંભવી શકે છે. અનેકાંતવાદનું આ જ કેન્દ્રબિંદુ છે. વિવિધ દર્શનોના ભારપૂર્વક રજૂ થતા ચોક્સ નિશ્ચિત સ્વરૂપના વિધાનો વચ્ચે આવા “અનિશ્ચિત’ વિધાનો કરવાનું સાહસ અનેકાંતવાદી જ કરી શકે. ભગવાન મહાવીરે જાણે સિંહનાદ કરીને અનેકાંતવાદનું સ્થાપન કર્યું. અનેકાંતવાદથી નિષ્પન્ન થતી કેટલીક ચોંકાવનારી વાતો શ્રી સિદ્ધસેન અહીં રજૂ કરે છે.
ક્રિયા અને તેનો “કર્તા” બંને એક જ છે કે જુદાં ? “ક્રિયાનો કર્તા . સુ - મુદ્રિત પાઠ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
