Page Text
________________
णिज्जुत्ति-चुण्णिसमलंकियं [१ समयज्झयणे पढमो उद्देसओ सुद्धे पडिवयरत्तिं दिवसस्स य पंचमऽट्ठमीरत्तिं । दिवसस्स बारसी पोण्णिमाए रत्तिं बवं होति ॥१॥ बहुलचतुत्थीए दिवा बहुलस्स य सत्तमी हवति रत्तिं । एक्कारसिं च बहुले दिवा बवं होति करणं तु ॥२॥ सउणि चतुप्पय णागं किंत्थुगं च चतुरो धुवा करणा। किण्हचउद्दसिरत्तिं सउणी सेसं तियं कमसो ॥ ३ ॥
]॥१०॥ कालकरणं गतं । इदाणं भावकरणं-भावस्स भावेण भावे वा करणं । तत्थ निज्जुत्तिगाथा
* भावे पयोग वीसस पयोगसा मूल उत्तरं चेव ।
उत्तर कम-सुत-जोव्वण-वण्णादी भोयणादीसु ॥११॥ भावकरणं दुविधं-पयोगसा वीससा य । पयोगकरणं दुविधं-मूलपयोगकरणं उत्तरपयोगकरणं च। [मूलपयोगकरण] पंच शरीराणि, ताणि पुण उदइयभावणिप्फण्णाणि । का तहिं भावणा ?, उदइयो हि भावो दुविधो-जीवोदइओ अजीवोद10 इओ य । तत्थ जीवोदइओ पंचण्ह सरीराणं अण्णतरेणोदितो जीवः स तथाभूत इति जीवोदयभावो, अध पुण जीवोदयोदितानि शरीरारम्भकाणि द्रव्याणि तथासमुदितानि तत्थ शरीरे भवन्तीत्यर्थः । अजीवोदयको हि भावः यथा च तत्र द्रव्यकरणोपदिष्टं "दव्वेंदियाई परिणामिताइं विस-ओसधादीहिं" [ नि० गा० ६ ] तथेहापि, तेषु परिणामस्तु भावोऽभिसम्बध्यते, तानि हि द्रव्येन्द्रियाणि विषौषधादिद्रव्यविशेषैः परिणाम्यमानानि औदयिकमेव भावं परिणमन्ति । तेसु सरीरेसु इंदिएसु वा किं मूलकरणं? उच्यते सरीरपज्जत्ती मूलकरणं, सेसं तु मूलकरणस्सेव उत्तरकरणं भवति । जधा-उत्तर कम-सुत15 जोव्वण-चण्णादी भोयणादीसु, गन्भवतिएसु ओरालिएसु ताव जोणीजम्मणणिक्खंतस्स कल्प-कौमार-यौवन-मध्यम-स्थावि
र्याणि क्रमशः प्रजायन्ते, निषेकादिक्रमो वा यथा भवति, तथा वृक्षेष्वपि अङ्कर-पत्र-कन्द-नाल-गर्भ-तुष-शूक-कणपाकक्रमाः क्रमशो निष्पद्यन्ते । सुते ति कलाधिगमो व्याकरणादिभाषापाटवं वा सौस्वयं वा यतो भवति, तिर्यग्योनिजातीनामपि शुकादीनां भवति । उक्तं च-"तेण परं सिक्खापुव्वगं वा उत्तरगुणलद्धिं वा पडुच्च भासाविसेसो भवति" [ ] जोव्वणे ति पुनर्नवं यौवनं भवति औषधादिभिः कस्यचित् । वर्णकरणं च भोजनादिभिः क्रियते, यथा स्नेहं पिबतो वर्ण20 प्रसादो भवति, आदिग्रहणाद् अभ्यङ्गोद्वर्तनादिभिर्वा वर्णविशेषो भवति । वेउव्वियस्स वि उत्तरकरणं भिण्णमुहुत्तो णरएसु भवति । उक्तं हि-"उत्तरवेउब्वियं रूवं विउव्वति” [ दशा० अध्य० ८ सू०२७] त्ति ॥ ११ ॥ वुत्तं पयोगभावकरणं । इदाणिं विस्ससाभावकरणं । तत्थ गाथा
वण्णादिगा य वण्णादिगेसु 'जो कोइ वीससामेलो।
ते होंति थिरा अथिरा छाया-ऽऽतव-दुद्धमादीसु ॥ १२॥ 25 वण्णादिगा य वण्णादिगेसु० गाधा । वर्णादिगा णाम वण्ण-गंध-रस-फासा। द्वितीयवर्णा दिग्रहणं वर्णादिगेसु दव्वेसु यथा परमाणुद्रव्यस्य कृष्णादिभिर्वर्णविशेषैः परिणामतः यः परिणामविश्रसाभावः, गंध-रस-फरिसेसु वि । विस्रसामेलो णाम दोण्हं तिण्डं चतुण्डं पंचण्हं वा वण्णाणं संयोगविसेसेणं उप्पजते, जहा अब्भाणं अब्भरुक्खाणं संझाणं गंधव्वणगराणं इंदधणुमादीणं ति । ते पुण थिरा अथिरा वा । थिर त्ति ते केचिरं कालं भवंति ?, जधण्णेणं एक समयं उक्कोसेणं जञ्चिरं कालं ।
अथिरा उत्पत्त्यनन्तरविनाशिनः कालान्तरावस्थायिनश्च सन्ध्यारागादयः । ये तु परमाण्वादिषु स्थिरास्ते असङ्ख्येयमपि कालं 30 भवन्ति । तथा च छायां प्राप्य छायात्वेन परिणमन्ति पुद्गलाण विस्रसापरिणामादेव । एवमुष्णमपि तथैव विश्रसापरिणामादेव । प्रायोगिकमपि स्थिर (क्षीरं) भूत्वा दधि-मस्तु-किलाटा-ऽनिष्ट-नवनीत-घृतत्वेन परिणमति ॥ १२ ॥ भणितं भावकरणं । एत्थ भावकरणेण अधियारो । तत्थ णिज्जुत्तिगाथा
* मूलकरणं पुण सुते तिविधे जोगे सुभा-ऽसुभे झाणे ।
ससमयसुतेण पगयं अज्झवसाणेण य सुभेणं ॥ १३ ॥ १ नालतुषगर्भशूक पु.॥ २ जे केइ वीससामेला खं १ खं २ पु २ वृ. ॥ ३ “सामान्यपूर्वका हि लोके विशेषा दृष्टाः, तद्यथा-क्षीरपूर्वका दधि-मस्तु-द्रप्स-नवनीत-घृता-ऽरिष्ट-किलाट-कूर्चिकाभावाः।" इति नयचक्रवृत्तौ पत्र ३२१ पं० १४ ॥
www.jainelibrary.org
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
| SR No. | 001152 |
| Book Title | Agam 02 Ang 02 Sutrakrutangsutra Vol 1 Niryukti |
| Original Sutra Author | Bhadrabahuswami |
| Author | Punyavijay |
| Publisher | Prakrit Granth Parishad |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 262 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, Metaphysics, G000, G001, & agam_sutrakritang |
| File Size | 8 MB |