________________
૧૦૨
‘શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર' - વિવેચન કઈ રીતે તે બન્ને વચ્ચે સંયોગ સંબંધ હોય છે તેનો ખ્યાલ આવે તો તેની ભૂલ ભાંગે. તે પોતાને જ્ઞાયક તરીકે સ્વીકારે અને દેહને પરશેય તરીકે અલગ ખ્યાલમાં લે અને બન્ને વચ્ચે તાદાભ્ય સંબંધ ન સ્થાપતાં સંયોગ સંબંધ સ્થાપે તો અનાદિના દોષનો અભાવ થાય છે. જ્ઞાન લક્ષણ દ્વારા આત્માની ઓળખાણ થતાં, સ્વરૂપ સાથેના તદ્રુપ સંબંધ અને દેહ સાથેના અતૂપ સંબંધની ઓળખ થતાં તેની અનાદિ ભાંતિ તૂટે છે.
પોતાના જ્ઞાન લક્ષણ વડે આત્માને જાણવો જોઈએ. પોતાનું જ્ઞાન લક્ષણ વર્તમાનમાં પ્રગટ છે. તે લક્ષણથી લક્ષ્યભૂત એવા પોતાના સાચા સ્વરૂપને સમજવું જોઈએ. જ્ઞાન લક્ષણ દ્વારા આત્મારૂપી લક્ષ્યની ઓળખાણ કરી દેહરૂપી અલક્ષ્યથી ભિન્નતા સાધવી જોઈએ. જ્ઞાન લક્ષણથી આત્માની ઓળખાણ થાય તો જરૂર ભેદજ્ઞાન થઈ શકે છે. જ્ઞાન લક્ષણ દ્વારા આત્માને ઓળખીને ભેદજ્ઞાન કરવું એ જ પ્રયોજનભૂત છે. જ્ઞાન લક્ષણ દ્વારા આત્માને ઓળખીને ભેદજ્ઞાન કરતાં દેહાધ્યાસ ટળે છે.
આમ, દેહાધ્યાસના કારણે આત્મા અને દેહ એકરૂપ ભાસે છે, પણ તે મિથ્યા છે; કારણ કે પ્રગટ લક્ષણભેદથી આત્મા અને દેહ પ્રગટ ભિન્ન જણાય છે. આ જ વાતને હવે પછીની ગાથામાં દૃષ્ટાંત વડે સમજાવ્યા પછી, શિષ્યની પૃથક પૃથક દલીલોનું સમાધાન કરી, આત્મા સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ ધરાવતી ચેતન વસ્તુ છે એમ શ્રીગુરુ સિદ્ધ કરી આપશે. આ ગાથાની પાદપૂર્તિ કરતાં શ્રી ગિરધરભાઈ લખે છે –
‘ભાસ્યો દેહાધ્યાસથી, આત્મા દેહ જ એક; મોહ મહા મદ ઘેનથી, એ મોટો અવિવેક. એ અવિવેક વડે કહે, આત્મા દેહ સમાન; જેમ મદિરા કેફથી, થાય ઘણું બેભાન. જીવ શરીરની એકતા, મોહે મનાય તેમ; પણ તે બન્ને ભિન્ન છે, તેલ તિલોથી જેમ. સદગુરુ જ્ઞાન હૃદય વિષે, જડ ચેતનનું જ્ઞાન; સમજાયે જુદા જુદા, પ્રગટ લક્ષણે ભાન.'
૧- ‘રાજરત્ન પૂ. શ્રી અંબાલાલભાઈ', પૃ. ૨૨૫ (શ્રી ગિરધરભાઈ રચિત, ‘શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રની
પાદપૂર્તિ', ગાથા ૧૯૩-૧૯૬)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
