________________
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासनम् ।
१३७
नासिकायास्तस्प्रत्यये क्षुद्रे चोत्तरपदे नस् स्यात् । नस्त: , न:क्षुद्रः ।।९९।।
येऽवर्णे।३।२।१००॥ नासिकाया ये प्रत्यये वर्णादन्यत्रार्थे नस् स्यात् । नस्यम् । य इति किम् ? नासिक्यं पुरम् । अवर्ण इति किम् ? नासिक्यो वर्णः ॥१००।।
शिरसः शीर्षन् ।३।२।१०१॥ शिरसो ये प्रत्यये शीर्षन् स्यात् । शीर्षण्य: स्वर: , शीर्षण्यं तैलम् । य इत्येव-शिरस्त: , शिरस्यति ॥१०१।।
केशे वा ।३।२।१०२॥ शिरस: केशविषये ये प्रत्यये शीर्षन् वा स्यात् । शीर्षण्या: शिरस्या: केशा: ॥१०२॥
शीर्षः स्वरे तद्धिते ।३।२।१०३॥ शिरस: स्वरादौ तद्धिते शीर्षः स्यात् । हास्तिशीर्षिः , शीर्षिक: ।।१०३।।
उदकस्योदः पेष-धि-वास-वाहने ।३।२।१०४॥ उदकस्य पेषमादावुत्तरपदे उद: स्यात् । उदपेषं पिनष्टि , उदधिर्घट: , उदवास: , उदवाहनः ।।१०४॥
वैकव्यञ्जने पूर्ये ।३।२।१०५॥ उदकस्याऽसंयुक्तव्यञ्जनादौ पूर्यमाणार्थे उत्तरपदे उदो वा स्यात् ।उदकुम्भ: , उदककुम्भ: । व्यञ्जन इति किम् ? उदकामत्रम् । एकेति किम् ? उदकस्थालम् । पूर्य इति किम् ? उदकदेश: ।।१०५|| मन्यौदन-सक्तु-बिन्दु-वज्र-भार-हार-वीवध-गाहे वा ।३।२।१०६॥
एषूत्तरपदेषु उदकस्योदो वा स्यात् । उदमन्थः , उदकमन्थ: ; उदौदन: , उदकौदनः ; उदसक्तुः , उदकसक्तुः ; उदबिन्दुः , उदकबिन्दुः ; उदवज्रः , उदकवज्रः ; उदभारः , उदकभार: ; उदहार: , उदकहार: ; उदवीवधः , उदकवीवधः ; उदगाहः , उदकगाह: ।।१०६॥
नाम्युत्तरपदस्य च ।३।२।१०७॥ उदकस्य पूर्वपदस्योत्तरपदस्य च संज्ञायामुदः स्यात् । उदमेघ: , उदवाह: , उदपानम् , उदधिः , लवणोदः , कालोदः ॥१०७||
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
