________________
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासनम् ।
कल्याणीचमा रात्रयः कल्याणीप्रियः । अप्रियादाविति किम् ? कल्याण
पञ्चमीकः पक्षः ||५३||
"
तद्धिताsककोपान्त्य- पूरण्याख्याः | ३|२२५४॥
तद्धितस्याऽकप्रत्ययस्य च क उपान्त्यो यासां ताः, पूरणप्रत्ययान्ताः, संज्ञाश्च परत: स्त्रियः पुंवन्न स्युः । मद्रिकाभार्यः, कारिकाभार्यः, पञ्चमीभार्यः, दत्ताभार्यः । तद्धिताकेति किम् ? पाकभार्यः ||५४ ||
तद्धितः स्वरवृद्धिहेतुररक्त विकारे । ३ । २।५५ ॥
१३१
रक्त-विकाराभ्यामन्यार्थे स्वरवृद्धिहेतुर्यस्तद्धितस्तदन्तः परतः स्त्री पुंवन्न स्यात् । माथुरीभार्यः । स्वरेति किम् ? वैयाकरणभार्यः । वृद्धिहेतुरिति किम् ? अर्द्धप्रस्थभार्यः । अरक्तविकार इति किम् ? काषायबृहतिकः, लौषः || ५५ || स्वाङ्गान्ङीर्जातिश्चाऽमानिनि । ३।२।५६ ॥
I
स्वाङ्गाद् यो ङीस्तदन्तो जातिवाची च परतः स्त्री पुंवन्न स्यात्, न तु मानिनि । दीर्घकेशीभार्यः कठीभार्यः शूद्राभार्यः । स्वाङ्गादिति किम् ?
।
;
।
पटुभार्यः । अमानिनीति किम् ? दीर्घकेशमानिनी || ५६ ||
पुंवत् कर्म्मधारये || ३ |२|५७॥
परतः स्त्री अनूङ् कर्मधारये सति स्त्र्येकार्थे उत्तरपदे परे पुंवत् स्यात् । कल्याणप्रिया, मद्रकभार्या, माथुरवृन्दारिका, चन्द्रमुखवृन्दारिका । अनूङित्येवब्रह्मबन्धूवृन्दारिका ॥५७॥
रिति | ३ |२|५८ ||
परत: स्त्री अनूङ् रिति प्रत्यये पुंवत् स्यात् । पटुजातीया, कठदेशीया ॥ ५८ ॥ त्व- ते गुणः ।३।२।५९॥
परतः स्त्र्यनूङ् गुणवचनस्त्व-तयोः प्रत्यययोः पुंवत् स्यात् । पटुत्वम्, पटुता | गुण इति किम् ? कठीत्वम् ॥५९॥
Jain Education International
च्वौ क्वचित् |३|२|६०॥
परतः स्त्र्यनूङ् च्वौ क्वचित् पुंवत् स्यात् । महद्भूता कन्या । कचिदिति किम् ? गोमतीभूता ॥ ६० ॥
सर्वादयोऽस्यादौ | ३ |२|६१॥
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
