________________
૨૮૭
ક્ષાયોપથમિક ભાવના ઉત્તરભેદો આ પ્રમાણે –
પહેલા બે ગુણઠાણે ત્રણ અજ્ઞાન, ચક્ષુ-અચક્ષુદર્શન, અને પાંચ લબ્ધિ એ દશ ભેદો હોય. ત્રીજે મિશ્રદ્રષ્ટિ ગુણઠાણે ત્રણ મિશ્રજ્ઞાન, ત્રણ દર્શન, પાંચ લબ્ધિ અને મિશ્ર મેહનીય એ બાર ભેદ હોય. (અહિં અવધિદર્શન સિદ્ધાન્તની અપેક્ષાએ ગણાવેલ છે.) ચોથે ગુણઠાણે ત્રણ જ્ઞાન, ત્રણ દર્શન, પાંચ લબ્ધિ અને સમ્યકત્વ મેહનીય એ બાર ભેદો હોય. પાંચમે ગુણઠાણે દેશવિરતિ સહિત તેર ભેદ હોય. છઠ્ઠ—સાતમે ગુણઠાણે મનઃપવજ્ઞાન સહિત અને દેશવિરતિને બદલે સર્વવિરતિ સહિત ચૌદ હોય. ૮–૯–૧૦ એ ત્રણ ગુણઠાણે સમ્યક્ત્વ વિના તેર ભાવ હોય. અગિયારમે તથા બારમે ગુણઠાણે ચારિત્ર વિના બાર ભાવ હોય. તેરમે અને ચૌદમે ગુણઠાણે ઘાતી કર્મનો ક્ષય થવાથી લાપશમિક ભાવ હોતો નથી.
ઔદયિક ભાવના ઉત્તરભેદ આ પ્રમાણે– મિશ્યાવ ગુણઠાણે ચાર ગતિ, ચાર કષાય, ત્રણ વેદ, છ લેશ્યા, અજ્ઞાન, અસિદ્ધત્વ, અવિરનિ અને મિથ્યાત્વ એ ૨૧ ભેદ હોય. સાસ્વાદને મિથ્યાત્વ વિના ૨૦ ભેદ હોય. મિશ્ર અને અવિરતિ સમ્યગદષ્ટિ ગુણઠાણે અજ્ઞાન વિના ૧૯ ભાવ હોય, (મિશ્ર ગુણઠાણે જ્ઞાન અને અજ્ઞાન મિશ્રા હોય છે. કર્મગ્રંથકાર અજ્ઞાન માને છે સિદ્ધાંતકાર એકલું જ્ઞાન માને છે) દેશવિરતિ ગુણઠાણે નરકગતિ અને દેવગતિ વિના ૧૭ ભાવ હોય. પ્રમત્ત ગુણઠાણે તિર્યંચગતિ અને અસંયમ ૧૫ ભાવ હોય. અપ્રમત્ત વિના ગુણઠાણે પ્રથમની ત્રણ લેશ્યા સિવાય બાકીના બાર ભાવ હેય. આઠમે અને નવમે ગુણઠાણે પદ્મ અને તેને વેશ્યા વિના ૧૦ ભાવ હેય. સૂક્ષ્મપરાય ગુણઠાણે ત્રણ વેદ અને ત્રાણ કવાય વિના ચાર ભાવ હેય. (સંજવલન લોભ, મનુષ્યગતિ, શુકલ વેશ્યા અને અસિદ્ધત્વ). ઉપશાસ્તહ, ક્ષીણમેહ અને સોનિ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
