________________
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયનો રાસ
ઢાળ-૧૦ : ગાથા ૩
ધર્મ અધર્મ હે ગગન સમય વલી, પુદ્ગલ જીવ જ એહ | ષટ્ દ્રવ્ય કહિયાં રે શ્રીજિનશાસનેં, જાસ ન આદિ ન છેહ સમક્તિ સૂકું રે ઈણિ પરિ આદરો II ૧૦-૩ |
૪૭૫
ગાથાર્થ ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, કાલ, પુદ્ગલાસ્તિકાય અને જીવ આમ કુલ ૬ દ્રવ્યો શ્રી જૈનશાસનમાં કહ્યાં છે. કે જે દ્રવ્યોની આદિ પણ નથી અને અંત પણ નથી. અર્થાત્ અનાદિ-અનંત છે. ॥ ૧૦-૩ ||
ટબો– ધર્મ ક. ધર્માસ્તિકાય, અધર્મ ક. અધર્માસ્તિકાય, ગગન ક. આકાશાસ્તિકાય, સમય ક. કાલદ્રવ્ય, અદ્ધા સમય જેહનું બીજું નામ, પુદ્ગલ ક. પુદ્ગલાસ્તિકાય, જીવ ક. જીવાસ્તિકાય, એહ ષડ્ દ્રવ્ય જિનશાસનનÛ વિષÛ કહિયાં, જેહનો દ્રવ્યજાતિ તથા પર્યાયપ્રવાહઈં આદિ તથા છેહ ક. અંત નથી.
એહ મધ્યે કાલ વર્ઝનû ૫ અસ્તિકાય કહિÛ “અસ્તયઃ પ્રવેશા: તૈઃ જાયને શબ્વાયત્તે કૃતિ વ્યુત્પન્ને:, કાલદ્રવ્યનઇં અસ્તિકાય ન કહિઇં, જે માટઇં-તેહનÛ પ્રદેશસંઘાત નથી. એક સમય બીજા સમયનઇં ન મીલÛ. તે વતી. ઈમ બીજાં પણિ
धर्माधर्माकाशान्येकैकमतः परं त्रिकमनन्तम् ।
कालं विना अस्तिकाया जीवमृते चाप्यकर्तॄणि ॥ २१४ ॥
ઈત્યાદિ સાધર્મ્સ-વૈધર્મ્સ પ્રશમરત્યાદિ મહાગ્રંથથી જાણવું. || ૧૦-૩ ||
વિવેચન– હવે સૌથી પ્રથમ દ્રવ્યના ભેદ જણાવે છે. શ્રી જૈનશાસનમાં દ્રવ્યના ભેદ ૬ કહ્યા છે. જે નવતત્ત્વાદિ શાસ્ત્રોમાં પ્રસિદ્ધ છે. તે જણાવે છે.
ધર્મ . ધર્માસ્તિવાય, અધર્મ . અધર્માસ્તિજાય, ન જ. આજાશાશ્તિાય, संमय क. कालद्रव्य, अद्धा समय जेहनुं बीजुं नाम, पुद्गल क. पुद्गलास्तिकाय, जीव क. जीवास्तिकाय, एह षड्द्रव्य जिनशासननदं विषई कहियां, जेहनो द्रव्यजातिं तथा पर्यायप्रवाह आदि तथा छेह क. अंत नथी.
ધર્મ કહેતાં ધર્માસ્તિકાય દ્રવ્ય, અધર્મ કહેતાં અધર્માસ્તિકાય દ્રવ્ય, ગગન કહેતાં આકાશાસ્તિકાય દ્રવ્ય, સમય કહેતાં કાલદ્રવ્ય કે જે કાલદ્રવ્યનાં બીજાં નામો અદ્ધા તથા સમય છે. પુદ્ગલ કહેતાં પુદ્ગલાસ્તિકાય દ્રવ્ય, અને જીવ કહેતાં જીવાસ્તિકાય દ્રવ્ય, આ છ દ્રવ્યો શ્રી તીર્થંકરભગવન્તોના શાસનની અંદર કહેલાં છે.
(PI) ૮
