________________
એક્તાલીશમું ]
આ અગિતદેવસૂરિ
૬૨૭
ગણપાઠ, ણાદ્દિપાઠ હાય. વળી, તેમણે શબ્દાનુશાસનની માફક લિંગાનુશાસન, કાવ્યાનુશાસન, ઈંદાનુશાસન, વાદાનુશાસન વગેરે પાંચ અનુશાસને રચ્યાં. શબ્દકેશ, દ્વાશ્રયથન વગેરે સાંગેાપાંગ રાષ્ટ્રીય વ્યાકરણ રચ્યું.
આચાર્ય શ્રીએ સિદ્ધહેમની સ્વપન્ન બ્રહવૃત્તિમાં યાક, ગાર્ગી, વેદમિત્ર, શાકલ, ઇંદ્ર, કક્કલ, કલાપક, જયાદિત્ય, વામન, ક્ષીરસ્વામી, બૌદ્ધ ચંદ્રગામી, જય તીકાર, દુર્ગાસિંહ, દેવનદિ (પૂજ્યપાદ), ભાષ્યકાર પત ંજલિ, શેષરાજ, શ્રીશેષ, ભેાજ, વામન, વાર્તિકકાર, કાત્યાયન (વર ુચિ), વિશ્રાંતવિદ્યાધર (વામન), શાકટાયન, શ્રુતપાલ અને શિવશર્મા વગેરેના મતેા રજૂ કર્યા છે.
જયાહિત્યની કાશિકા (પૂર્વવૃત્તિ), વામનની કાશિકા (ઉત્તરવૃત્તિ), ચદ્રગામીનું ચાંદ્ર, પૂજ્યપાદનું જૈનેન્દ્ર, જિનેદ્રબુદ્ધિના કાશિકાન્યાસ, પાણિનીય (ઈ સ॰ પૂ૦૩૬૬), 'પતંજલિનું મહાભાષ્ય, કાત્યાયનનું (ઈ સ૦ પૂર્વે ૨૫૦) વાર્તિક, વિશ્રાંતવિદ્યાધરની કાશિકા-ઉત્તરવૃત્તિ, શાકટાયન, શિવશર્માનું કાત્ર, આ॰ પ્રભાચંદ્રને શબ્દાંભેાજભાસ્કર, આ શ્રુતકીર્તિની જેનેદ્ર પચવસ્તુપ્રક્રિયા, આ॰ બુદ્ધિસાગરનું બુદ્ધિ સાગરબ્યાકરણ વગેરેનાં પ્રમાણેા ટાંકયાં છે.
જો કે ઉપર દર્શાવેલાં વ્યાકરણ ગ્રંથાનાં અંગઉપાંગે જુદા જુદા વિદ્વાનોએ જુદા જુદા સમયે જોડયાં છે. જ્યારે એકલા આ ડેમ ચદ્રસૂરિએ જ સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસનનાં સમસ્ત અંગ-ઉપાંગો સર્જ્યો છે ને સાથેાસાથ જોડયાં છે.
આ
આ વ્યાકરણમાં સૂત્રયેાજનાની કુશલતા, શૈલીની સુપાચતા, ભાષાની સરળતા, રચનાની પૂર્ણતા, વિષયની વ્યાપકતા, વિષયા જ્ઞાનનું અલાખલ, દૃષ્ટાંત ગેાઠવવાની ચતુરતા, ખાસ ખાસ સિદ્ધાંતેાની સુગમ સંકલના અને વિવેચનની તટસ્થતા વગેરે વસ્તુઓ આચાર્યશ્રીની જવલંત પ્રતિભાને વ્યક્ત કરે છે.
એ વ્યાકરણ વિશ્વભરમાં અજોડ મળ્યું છે. સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, શૌરસેની, માગધી, પિશાચી, ચૂલિકાપિશાચી અને અપભ્રંશ ભાષાઓનુ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
