Page Text
________________
[૧૮૮]... ટીકાના પાઠમાં આવતા ક્ષેત્રમાયામતોરારામાવાળે આ પાઠના બદલે ક્ષેત્રમાયામતોડફુરસંધ્યેયમાઘમાળ પાઠ આપે તો જ થાય છે. પણ ટીકાની કોઈ પણ પ્રતિ આવો સંવાદી પાઠ આપતી નથી. અમારા મંતવ્ય પ્રમાણે આ કંડિકામાં આપેલા ટીકાના પાઠનું મુદ્રણ આ પ્રમાણે કરવું જોઈએ – સૈનસમુધાતનામના નાનાં નાન્યતર ક્ષેત્રમાથાનો દુ(૪)સંરત્યેયમારકના भवति, न त्वसंख्येयभागमानम् ।
૬૪. ૨૨૧મા પૃચ્છમાં આવેલાં ૮૯૮અને ૮૯૯, આ બે સૂત્રો પ્રજ્ઞાપના સૂત્રની પ્રાચીન-અર્વાચીન સમગ્ર સૂત્રપ્રતિઓમાં નિરપવાદરૂપે મળે છે અને તેથી જ તુ સિવાયની અદ્યાવધિ પ્રકાશિત થયેલી પ્રજ્ઞાપના સૂત્રની સમગ્ર આવૃત્તિઓમાં આ બે સૂત્રો છે જ. તુ આવૃત્તિમાં આ બે સૂત્રો નથી. આ બે સૂત્રો પૈકીનું ૮૯૮ મું સૂત્ર ૮૭૦ મા સૂત્ર સાથે અક્ષરશ: મળતું હોવાથી ૮૯૮ મા સૂત્રની ઉસ્થાનિકામાં ટીકાકારે આ પ્રમાણે જણાવ્યું છે : સંસ્કૃતિ પ્રામેવ સૂત્ર સૂત્રાન્તરગ્વધનાર્થ મૂયઃ પતિ : આથી ૮૯૮ મા સૂત્રની મૌલિકતા એવં ઉપયોગિતા સહજસિદ્ધ થાય જ છે. સુરતના સંપાદકજીને ૮૭૦ મું સુત્ર ફરી ૮૯૮ મા સુત્રરૂપે આવે તે બરાબર નહીં લાગતાં તેમણે તેની મૌલિકતાને તપાસ્યા વિના જ કાઢી નાખ્યું તે તેમનો સંભ્રમ કપી શકાય તેવો છે.
૬૫. ૨૯૬-૯૭ મા પૃચ્છમાં આવેલા ૧૨૩૭ મા સૂત્રમાંથી અનેક સુત્રપદો સુ આવૃત્તિમાં ઇરાદાપૂર્વક લેવાયાં નથી એમ જણાય છે. પ્રસ્તુત સુત્રપદો આ છે : ૨૯૬ મા પૂછની ૧૫ મી પંક્તિમાં બે વાર આવેલો તથા ૧૮ મી પંક્તિમાં આવેલો વર શબ્દ, ૧૮-૧૯મી પંક્તિમાં આવેલો ગયા રહ્યા પેઢા સીગોવર્સ્ટવિળી ફે િવોરછથg ફૂસી તંગ્ઝિ આ સૂત્રપાઠ, અને ૨૯૭ મા પૃષ્ઠની પહેલી પંક્તિમાં આવેલો આગળગા વસાણાના વાળના વિંગિન્ના હીવળિજ્ઞા આ સૂત્રપાઠ તથા બીજી પંક્તિમાં આવેલું સઢિચંદ્રિયવ્હાળિજ્ઞા આ સૂત્રપદ. અહીં કોઈ પણ સમજદાર વાચક સહજ સમજી શકે તેમ છે કે પ્રાચીન-અર્વાચીન સમગ્ર સૂત્રપ્રતિઓમાં નિરપવાદરૂપે મળતાં તેમ જ મુરામે સિવાયની સમગ્ર આવૃત્તિઓમાં સ્વીકારાયેલાં ઉપરનાં (૧૨૩૭ મા સૂત્રનાં) સૂત્રપદો દૃષ્ટિદોષ (પ્રફવાચન સંબંધિત) કે અનવધાનથી નહીં પણ પોતાને ઇષ્ટ પાઠ રજ કરવાની બુદ્ધિથી જ સુ આવૃત્તિમાં લેવાયાં નથી.
૬૬. સૂત્ર ૯૭૨, ગા. ૨૦૩માં જણાવેલાં અદ્દા ચ મ ય મળી યદુવાળે તે ળિય વતા ય આ સાત દ્વારોના બદલે ૩ આવૃત્તિમાં કુપાળ ના બદલે કુદ્ર અને પાને બે ધારો હોવાથી આઠ દ્વાર મળે છે. આવો આઠ દ્વારવાળો પાઠ પણ અનેક હસ્તલિખિત પ્રત્યંતરોમાં મળે છે. અહીં પ્રાચીન-પ્રાચીનતમ પ્રતિઓમાં મળતો સદુપાળે પાઠ પ્રામાણિક હોવાથી અમે સ્વીકાર્યો છે. કેવળ પ્રાચીન-પ્રાચીનતમ પ્રતિઓ આપે છે એટલા જ કારણથી અમે આ પાઠને પ્રાધાન્ય આપ્યું છે તેમ પણ નથી; તદન્વયે વધુ સ્પષ્ટીકરણ કરીએ છીએઆગળ ૯૯૯મા સૂત્રમાં પ્રસ્તુત દ્વારોનું નિરૂપણ છે. ત્યાં મારા દ્વારની વ્યાખ્યા કર્યા પછી મતિ દ્વારથી વણા દ્વાર સુધીનાં દ્વારો માટે આચાર્ય શ્રી મલયગિરિજીની ટીકામાં gવમસિ-વ્યાદ્ધિવિષયાખ્ય િવદ્ સૂત્રાળ માવનીયાનિ આવી સ્પષ્ટ વ્યાખ્યા છે. આથી આ સંદર્ભમાં, ૩છુપાળ દ્વાર જ મૌલિક અને પ્રમાણિત છે; તેના બદલે ફુદ્ધ વાળે એમ બે દ્વાર કરીએ તો ટીકાકારે જણાવેલાં ટૂ સૂત્રાઉન = છ સૂત્રના બદલે સાત સૂત્ર થઈ જાય. પ્રસ્તુત દ્વારગાથામાં આવેલા ૩યુવા શબ્દની વ્યાખ્યા, ટીકાની પ્રાચીન-અર્વાચીન સમગ્ર હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં પડી ગઈ છે. જો કે સમિતિ તરફથી પ્રકાશિત થયેલી ટીકાની આવૃત્તિમાં યદુવાળના બદલે તેના મૂળ પાઠમાં સ્વીકારેલા દુદ્ધ અને વાળે આ બે પદની વ્યાખ્યા છાપી છે, પણ તે ટીકાનો મૌલિક પાઠ નથી, પણ કોઈક વિદ્વાને તે સ્વયં બનાવીને ઉમેરેલો છે, એ તો ઉપર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001064 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 02 |
| Original Sutra Author | Shyamacharya |
| Author | Punyavijay, Dalsukh Malvania, Amrutlal Bhojak |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1971 |
| Total Pages | 934 |
| Language | Prakrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, Metaphysics, & agam_pragyapana |
| File Size | 16 MB |