________________
રા૫ કર્યું છે કે આ સ્થિતિ વનસ્પતિની અપેક્ષાએ સમજવાની છે. શેષ તિર્યંચમાં આટલી સ્થિતિ હોતી નથી. ,
દેવીની કાયસ્થિતિ (૧૨૬૪) વિષે પણ ટીકાકારે જણાવ્યું છે કે આ સ્થિતિ ઈશાનની દેવીની અપેક્ષાએ સમજવાની છે.
તિની કાયસ્થિતિમાં જે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ (૧૨૬૮) જણાવી છે તે દેવકુરુમાં થનાર તિયચની અપેક્ષાએ સમજવાની છે (પ્રજ્ઞા ટીકા, પગ ૩૭૭).
ન્દ્રિયની કાયસ્થિતિ, સંખ્યાતકાળ” કહી છે (૧૨૭૩). તેનું સ્પષ્ટીકરણ એ છે કે તે “જોયનિ વર્ષસદળ' સમજવી (પ્રજ્ઞા ટીકા, પત્ર ૩૭૮).
સૂત્ર ૧૨૭૭માં અપર્યાપ્તને ઉલેખ છે તેનું સ્પષ્ટીકરણ એ છે કે પ્રસ્તુતમાં લબ્ધિ અને કરણબન્ને પ્રકારના અપર્યાપ્ત સમજવા (પ્રજ્ઞા ટીકા, પત્ર ૩૭૮).
સૂગ ૧૨૭૯માં અને બીજા સૂત્રોમાં પણ પર્યાપ્ત શબ્દથી લબ્ધિપર્યાપ્ત સમજવા (પ્રજ્ઞા ટીકા. પત્ર ૩૭૮).
કાયદ્વાર (૧૨૮૫-૧૩૨૦)માં કાય શબ્દ શરીરના અર્થમાં લેવાને છે અને સૂા ૧૨૮૫માં “કાય’ શબ્દથી કામણ અને તેજસ એ બે જ શરીરના અર્થમાં કાયશબ્દ પ્રયુક્ત છે એમ સમજવું (પ્રજ્ઞા ટીકા, પગ ૩૭૯).
સૂત્ર ૧૨૮૮માં વનસ્પતિની કાયસ્થિતિ “શના વરિયા' જણાવી છે, તો તેને અર્થ એ થાય કે કોઈ પણ વનસ્પતિ છવ અનાદિ કાળથી વનસ્પતિ. રૂપે રહી શકે નહિ; તેણે વનસ્પતિ સિવાયને પણ ભવ કર્યો હે જોઈએ. પરંતુ આ ભ્રમ દૂર કરવા માટે વનસ્પતિના વ્યવહારરાશિ અને અવ્યવહારરાશિ એવા બે ભેદ બતાવ્યા અને નિગદ જીવોનું સ્વરૂપ વર્ણવ્યું. આ આખી રસપ્રદ ચર્ચા મરુદેવીને જીવ અનાદિકાળથી વનસ્પતિમાં હતો એવી અને એના જેવી બીજી ઘટનાઓની પુષ્ટિમાં કરવામાં આવી છે (પ્રજ્ઞા ટીકા, પત્ર ૩૭૯ તથા પત્ર ૩૮૫).
આ સૂત્ર ૧૩૦૫માં પૃથ્વીકાય આદિના બાદરસામાન્ય સૂત્રમાં કહ્યું છે કે તેમની કાયસ્થિતિ અસંખ્યાત ઉત્સપિણી એટલે કાળ છે અને તેનું ક્ષેત્ર સાથે સમીકરણ કરતાં જણાવ્યું છે કે અંગુલને અસંખ્યાતમે ભાગ. એટલે સહેજે પ્રશ્ન થાય કે અંગુલના અસંખ્યાતમાં ભાગમાં જેટલા આકાશ પ્રદેશ હોય તેટલા જ સમય ૫. એજન, પગ ૩૭૫. ૬. એજન, પરા ૩૭૬.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
