________________
चउत्थं पडिकमणऽज्झयणं
[सु. ११. सामाइयसुत्तं] ११. कैरेमि भंते ! सामाइयं, सव्वं सावजं जोगं पञ्चक्खामि जावजीवाए, ५ तिविहं तिविहेणं, मणेणं वायाए काएणं, न करेमि न कारवेमि करेंतं पि अन्नं न समणुजाणामि, तस्स भंते ! पडिक्कमामि निंदामि गरहामि अप्पाणं वोसिरामि॥१॥
[सु. १२-१४. चैउत्थज्झयणमंगलसुत्ताणि] १२. चत्तारि मंगलं - अरहंता मंगलं १ सिद्धा मंगलं २ साँहू मंगलं ३ केवलिपन्नत्तो धम्मो मंगलं ४ ॥२॥ १० १३. चत्तारि लोगुत्तमा - अरहंता लोगुत्तमा १ सिद्धा लोगुत्तमा २ साँहू
लोगुत्तमा ३ केवलिपन्नत्तो धम्मो लोगुत्तमो ४ ॥३॥
१. आवश्यकसूत्रचूर्णि-हरिभद्रीयवृत्त्यनुसारेणात्र मूलवाचनायां सामायिकसूत्रं स्वीकृतमस्ति । आवश्यकचूर्णि-हरिभद्रीयवृत्तिनिर्देशश्च क्रमेणेत्थम् - "इदाणिं सुत्ताणुगमो सुत्तालावगनिप्फण्णो सुत्तफासियनिज्जुत्ती य तिन्नि वि एगट्ठा वचंति, एवमादि चर्चा जाव इमं च तं सुत्तं - करेमि भंते! सामाइयं सव्वं सावजं जोगं पच्चक्खामि जाव वोसिरामि। एत्थ मुत्ते पदं पदत्थो चालणा पसिद्धी य जधा सामाइए तधा विभासितव्वा। चोदगो भणति-एत्थ किं सामाइयसुत्तं भण्णति ? उच्यतेसामाइगाणुस्सरणपुव्वगं पडिक्कमणं ति तेणं भण्णइ ति। प्रस्तुतमभिधीयते-चत्तारि मंगलं." आवश्यकचूर्णिः, पृ० ६८ ऋ० के० । “साम्प्रतं सूत्रालापकनिष्पन्नस्य निक्षेपस्यावसरः, स च सूत्रे सति भवति, सूत्रं च सूत्रानुगमे० इत्यादि प्रपञ्चो वक्तव्यः, यावत् तच्चेदं सूत्रम् - करेमि भंते! सामायिकमित्यादि जाव वोसिरामि। अस्य व्याख्या- तल्लक्षणं चेदम् - 'संहिता च पदं चैव' इत्यादि । अधिकृतसूत्रस्य व्याख्या लक्षणयोजना च सामायिकवद् द्रष्टव्या। आह - इदं स्वस्थान एव सामायिकाध्ययने उक्तं सूत्रं पुनः किमभिधीयते, पुनरुक्तदोषप्रसङ्गात् ? उच्यते-प्रतिषिद्धासेवितादि समभावस्थेनैव प्रतिक्रान्तव्यमिति ज्ञापनार्थम् , अथवा- 'यद्वद् विषघातार्थ मन्त्रपदे न पुनरुक्तदोषोऽस्ति। तद्वद् रागविषघ्नं पुनरुक्तमदुष्टमर्थपदम् ॥१॥' रागविषघ्नं चेदम्। यतश्च मङ्गलपूर्व प्रतिक्रान्तव्यम् अतः सूत्रकार एव तदभिधित्सुराह - चत्तारि मंगलं." आवश्यकहरिभद्रीयवृत्तिः, प० ५६९, आगमोदय० । अतः पूर्वम् आगमरत्नमञ्जूषायामधिकः सूत्रपाठः-" नमो अरिहंताणं नमो सिद्धाणं नमो मायरियाणं नमो उवझायाणं नमो लोए सव्वसाहूणं। एसो पंचनमुक्कारो सव्वपावप्पणासणो। मंगलाणं च सम्वेसिं पढमं हवह मंगलं ॥१॥" ॥ २. अस्य चतुर्थाध्ययनस्य द्वितीय-तृतीय-चतुर्थसूत्राणि (सू० १२-१३-१४) मालत्वेन निर्दिष्टानि हरिभद्रीयवृत्तौ चूर्णौ च ॥ ३. भरिहं° आ० ॥ ४. साधू चू० ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
