________________
નામ
સૂર્ય
ચંદ્ર
મંગલ
બુધ
ગુરુ
શુક્ર
શિન
રાહુ
કેતુ
દિશા
પૂર્વ
વાયવ્ય
દક્ષિણ
ઉત્તર
ઈશાન
અગ્નિ
પશ્ચિમ
નૈઋત્ય
નૈઋત્ય
બૃહચ્છાન્તિ ૦૪૬૯
આયુધ
માલા, કમંડલુ
માલા, કમંડલુ
માલા, કુંડિકા
માલા, કુંડિકા
માલા, કુંડિકા
વર્ણ
રક્ત
ધવલ
રક્ત
પીત
સુવર્ણ
ઉજ્વલ
કાળો
શ્યામ
શ્યામ
માલા, કમંડલુ
માલા, કમંડલુ
અર્ધમુદ્રા
અર્ધમુદ્રા
મોપાત્તા: -લોકપાલો સહિત.
લોકનું પાલન કરનાર-રક્ષણ કરનાર દેવ લોકપાલ કહેવાય છે. જૈનસૂત્રોમાં ઇંદ્રના સામ્રાજ્યની ચાર દિશાના ચાર રક્ષક સોમ, યમ, વરુણ અને વૈશ્રવણ[કુબેર]ને લોકપાલની સંજ્ઞા અપાયેલી છે. અનુષ્ઠાન-વિષયક ગ્રંથોમાં પાંચમા લોકપાલનો ઉલ્લેખ પણ આવે છે. જેમ કે
'दसण्हं दिसीपालाणं, पंचण्हं लोगपालाणं ऐं ह्रीं श्रीं नमः ।'
શરીરને રાજા ધારણ કરે છે.
વૈદિક સંપ્રદાયમાં ઇંદ્ર, અગ્નિ, યમ, સૂર્ય, વરુણ, વાયુ, કુબેર અને ચંદ્રને લોકપાલની સંજ્ઞા અપાયેલી છે* તેમાં કેટલાક સૂર્યને સ્થાને નિદ્ભૂતિ અને ચંદ્રને
ગ્રહોનાં આયુધ સંબંધમાં કેટલાંક મતાંતર પ્રવર્તે છે.
Jain Education International
વાહન
સાત ઘોડાનો રથ
દસ ઘોડાનો ૨થ
(૮) ॐ नमो दक्षिणापरदिग्दलासीनातिकृ ष्णवर्ण-पाणिद्वयविहितार्धं मुद्रमहातमः स्वभावाय राहवे स्वाहा ।
(૧)
ॐ नमः पूर्वदिग्दलासीन धुम्रवर्णद्युति- अक्षसूत्र कुण्डिकालङ्कृतपाणिद्वयानेकस्वभावात्मने केतवे स्वाहा । इति ग्रहदेवतानां पूजामन्त्राः । "
-નિર્વાણકલિકા.
ભૂમિ-સ્થિત
રાજહંસ
હંસ
અશ્વ
કચ્છપ
સિંહ
સાપ
‘સોમાન્યિિનતેન્દ્રામાં, વિત્તાપ્પોર્ચમસ્ય વ अष्टानां लोकपालानां, वपुर्धारयते नृपः ॥ १६॥
-મનુસ્મૃતિ, અ. પ.
-ચંદ્ર, અગ્નિ, સૂર્ય, પવન, ઇન્દ્ર, કુબેર, વરુણ અને યમ આ આઠ લોકપાલોનાં
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
