________________
અજિત-શાંતિ-સ્તવ૦૪૨૧
ચોથી ગાથામાં નામ-કીર્તનની ઉપયોગિતા શુભ (સુખ)-પ્રવર્તન તથા ધૃતિ-મતિ-પ્રવર્તન વડે દર્શાવેલી હોવાથી “પરિણામ” અલંકાર છે.
સ્વભાવોક્તિ જાતિ, ક્રિયા આદિમાં રહેલા સ્વભાવનું વર્ણન કરવામાં આવે ત્યાં સ્વભાવોક્તિ' અલંકાર મનાય છે.
બાવીસમી તથા ત્રેવીસમી ગાથામાં દેવાગમનનું સ્વાભાવિક વર્ણન હોવાથી “સ્વભાવોક્તિ” અલંકાર છે.
ક્રમ શબ્દ, અર્થ કે શબ્દાર્થનું પરિપાટી–પૂર્વક વર્ણન હોય, ત્યાં “ક્રમઅલંકાર મનાય છે.
બીજી ગાથામાં “વવાથ-મંત્રમાવે' આદિ પદોમાં શ્રી અજિતનાથ તથા શ્રીશાન્તિનાથ ભગવાનના આધ્યાત્મિક વિકાસનું પરિપાટી-પૂર્વક વર્ણન હોવાથી “ક્રમ” અલંકાર છે. આઠમી ગાથામાં ‘એવ-દિવ-વંતિ-વિત્તિ સહિ-નિર્દિ એ પદમાં શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનના આધ્યાત્મિક-વિકાસનું પરિપાટી-પૂર્વક વર્ણન હોવાથી “ક્રમ” અલંકાર છે. ઓગણીસમી ગાથામાં ઋષિગણ, દેવગણ અને દેવ-વધૂઓના વંદનનો ક્રમ દર્શાવેલો હોવાથી ક્રમ” અલંકાર છે.
મુદ્રા
પ્રસ્તુત અર્થની સાથે વિષયની સૂચના થાય, ત્યાં “મુદ્રા” અલંકાર ઉત્પન્ન થાય છે.
પહેલી ગાથામાં ‘નિ’ અને ‘વંતિ' પદો વડે ‘અનિયસંતિ-થો'નું સૂચન થતું હોવાથી “મુદ્રા' અલંકાર છે.
ગુણ-રીતિ વગેરે આ કાવ્યમાં મુખ્યત્વે “પ્રસાદ અને “માધુર્ય ગુણ છે. રીતિમાં વૈદર્ભી”, “ગૌડી” અને “પાંચાલી’નો પ્રયોગ ઘણે સ્થળે થયેલો છે. આખાયે કાવ્યમાં “ભક્તિરસ શાન્તરસ'ની પ્રધાનતા છે. કોઈક સ્થળે “અભુત” “શૃંગાર' અને “વીર રસની છાંટ છે, પણ તે “શાંતિરસ'ની પોષક છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
