________________
૫૩૨૦ શ્રી શ્રાદ્ધ-પ્રતિક્રમણ-સૂત્રપ્રબોધટીકા-૧
દૃષ્ટિઓને સમાધિ ઉપજાવનારાઓના નિમિત્તે.
જેની દૃષ્ટિ સમ્યફ થયેલી છે તે સમ્યગુદૃષ્ટિ. દૃષ્ટિ શબ્દ અહીં દર્શન, નજર, ધ્યાન કે ધ્યેય માટે વપરાયેલો છે અને સમ્યફ વિશેષણ સત્ય, અવિપરીત, અવિરુદ્ધ કે યથાસ્થિતનો ભાવ સૂચવે છે; એટલે સંયમ-પ્રાપ્તિ એ જ જેના જીવનનું ધ્યેય છે, તે સમ્યગુદૃષ્ટિ કહેવાય.
સવ માથી તે મોક્ષ પ્રતિ માત્મા યેન સમય - અર્થાત્ જેના વડે આત્મા મોક્ષ પ્રત્યે-મોક્ષમાર્ગમાં સ્થાપિત કરાય છે, તે સમાધિ કહેવાય છે. તેથી સત્ય-પ્રાપ્તિને જ જીવનધ્યેય બનાવનારાઓને મોક્ષમાર્ગમાં ઉત્સાહિત કરવા અથવા તેમના એ માર્ગમાં જે વિક્નો-અંતરાયો ઊભાં થતાં હોય તે દૂર કરવાં, તે સમ્યગુદૃષ્ટિને સમાધિ કરી કહેવાય છે. અથવા સમાથાનં મધ -જે સમાધાન તે જ સમાધિ છે. આ સમાધિ દ્રવ્ય અને ભાવથી બે પ્રકારની છે. તેમાં જેના દ્વારા કાયાને શાતા ઊપજે, તે દ્રવ્ય-સમાધિ કહેવાય છે અને જેના દ્વારા મનને શાતા ઊપજે-મનની વ્યાક્ષિપ્ત સ્થિતિ મટી જાય, તે ભાવ-સમાધિ કહેવાય છે. તેથી સમ્યગુદૃષ્ટિ જીવોને જેઓ કાયિક અને માનસિક સમાધિ-શાતા પહોંચાડવામાં નિમિત્તભૂત થાય છે, તે સમ્યગુદૃષ્ટિ સમાર્ષિકર કહેવાય છે.
મિ વરસ પોપિ વાયોત્સ]-હું કાયોત્સર્ગ કરું છું. (અન્ન, વગેરે પદો-પૂર્વક.)
(૪) તાત્પર્યાર્થ વૈયાવૃR-સેવા-સુશ્રુષા કરનાર.
વ્યાકૃત થયેલાઓની શુભ પ્રવૃત્તિ તે વૈયાવૃજ્ય. જૈન-પરિભાષામાં તેનો અર્થ સેવા-સુશ્રુષા તરીકે રૂઢ થયેલો છે. તે સંબંધી પ્રવચનસારોદ્ધારના છઠ્ઠા દ્વારમાં નીચેની પ્રાચીન ગાથાનું અવતરણ આપેલું છે :
वेयावच्चं वावडभावो, तह धम्मसाहण-निमित्तं । अन्नाइयाण विहिणा, संपायणमेस भावत्थो ॥ [वैयावृत्त्यं व्यापृतभावस्तथा धर्मसाधन-निमित्तम् । अन्नादिकानां विधिना, सम्पादनमेष भावार्थः ॥ ] તથા વેયાવચ્ચ-એટલે વ્યાપૃતભાવ. ધર્મ-સાધન-નિમિત્તે અન્ન
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
