Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36. yudhiSThiranuM manomaMthana mahAbhAratanI bhayaMkara laDAI pUrI thaI gayA pachI rAjA yudhiSThira ane temano parivAra mahinA sudhI zahera bahAra gaMgAne kAMThe rahelo. yuddhanI krUratA, potAnA cittanI azAMti ane DahoLAI gayelI paristhiti ityAdi azAMta vAtAvaraNane khALavA ane svastha citte have potAnAM kartavya ane akartavyano mArga zodhavA rAjA yudhiSThire rahevA mATe gaMgAno kAMTho pasaMda karyo hato. eka vakhatanI vAta che ke jyAre rAjA yudhiSThira ane teno parivAra potAne sthAne beThelo hato, tyAre mahAtmAo, siddhapuruSo, uttamottama brahmarSio tathA vaipAyana, nArada, devala, kaNva tathA devasthAna nAmanA RSio tenI pAse AvyA. e RSionA aneka ziSyo ane vedavidyAnA dhuraMdhara vidvAna evA uttama brAhmaNo tathA gRhastho ane bIjA snAtako paNa tene maLavA AvyA. te AvelA tamAmano rAjAe yogya satkAra karyo ane teo badhA potAne yogya Asano upara beThA. rAjA yudhiSThira zokathI bhAre vyagra hatA. temane lAkho brAhmaNo AzvAsana ApatA hatA. e vakhate te samayanA prAcIna nAradamunie zokathI vyAkuLa banelA rAjAne zI rIte zAMta karavA ane svastha karavA e vizenI maMtraNA kRSNadvaipAyana vagere munionI sAthe karI ane pachI temaNe dharmaputra rAjA yudhiSThirane kahyuM : ["puNye bhAgIrathItIre zokavyAkulacetasam / AzvAsayanto rAjAnaM viprAH zatasahastrazaH / / nAradastvabravIt kAle dharmaputraM yudhiSThiram / saMbhASya munibhiH sArdhaM kRSNadvaipAyanAdibhiH" // (mahAbhArata, zAMtiparva adhyAya 1lo : zloka sAta pachI)] he yudhiSThira ! tame tamArA bAhubaLathI ane mAdhava eTale zrIkRSNanI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ yudhiSThiranuM manomaMthana 0279 kRpAthI A samagra pRthvI upara jaya meLavyo che; eTaluM ja nahIM, paNa tame dharmanI daSTie e jaya prApta karyo che. have tame loko bhayaMkara evA e saMgrAmathI sadbhAgye chUTA thayA cho. he pAMDava ! kSatriyanA AcAramAM parAyaNa evA tame have pramoda karo. he rAjA ! tamArA tamAma amitro-zatruo have haNAI gayelA che. mATe tame tamArA mitrone rAjI karo. tame AvI adbhuta lakSmI meLavI che, mATe have tamAre zokathI udAsa na rahevuM joIe. tamane zoka pIDI na zake." ["bhavatA bAhuvIryeNa prasAdAt mAdhavasya ca / jiteyamavaniH kRtsnA dharmeNa ca yudhiSThira // diSTyA muktastu saMgrAmAdasmAllokabhayaMkarAt / kSAtradharmaratezcApi kaccinmodasi pANDava ! // kaccicca nihatAmitraH prINAsi suhado nRpa / kaccicchyimimAM prApya na tvAM zokaH prabAdhate // ) (mahAbhArata, zAMtiparva adhyAya 1lo : zloka dasa pachI)] nAradanI vANI sAMbhaLIne rAjA yudhiSThira bolyA : "zrIkRSNanI kRpAthI ane mArA bAhubaLathI meM A samagra pRthvI upara jaya meLavyo che e tamAruM kahevuM kharuM che. temAM huM ATaluM umeruM chuM ke brAhmaNonI kRpAthI ane bhIma tathA arjunanA baLathI e jaya mane maLyo che, e vAta bhUlavAnI nathI. paNa mane e vAtanuM moTAmAM moTuM duHkha che ke meM lobhane vaza thaIne mArA tamAma svajanono e yuddhamAM ghANa kADhI nAkhyo, mArA putrono ghAta karAvyo. ethI mane je jaya maLela che te jaya nathI paNa eka prakAre parAjaya ja che." ('jayo'yamajayAkAro bhagavan pratibhAti me') / A pachI rAjA vadhu kahetAM jaNAve che ke "mArA sagA bhAI karNane paNa meM rAjayanI lAlacamAM paDIne haNAvI nAkhyo e to mane ghaNuM ja sAle che. karNa kuMtAmAtAno moTo putra hato ane amAro bhAI hato. ('sa jyeSThaputraH kuntyA vai bhrAtA'smAkaM ca mAtRjaH / ajAnatA mayA bhrAtrA rAjyalubdhena ghAtitaH / ') mahAbhArata zAMtiparva adhyAya 1lo : zloka trevIsa pachI) karNanA ghAtanI vAta to mArA zarIrane bALI nAkhe che."
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 * saMgIti ('tane hati traNa tUtamivInataH') karNane saMbhArI saMbhArIne rAjA yudhiSThira bhAre saMtApa pAme che, nisAsA mUke che ane ghaNA ja duHkhI thAya che. e vakhate potAnI pAse beThelA arjunane rAjA yudhiSThira kahe che ke "ApaNe mathurAmAM bhIkha mAgIne nibhAva karyo hota, to je A ApaNAM ja sagAMvahAlAMno, bhAIbhAMDuono ApaNe ja hAthe ghANa nIkaLI gayo che, te divasa jovAno vakhata na Avata. kSatriyanA AcAramAM dhULa paDo, amArAM baLa ane puruSArthamAM dhULa paDo ane amArA krodhanA Avegane so-so dhikkAra ho, jethI amArI sagI AMkhe amAro ja nAza jovAnA di' AvI pahoMcyA che. "lobhane lIdhe ane mohane lIdhe ame abhimAnamAM taNAyA, ane kapaTavALI pravRttio AdarI, rAjayano lAbha jANIne ame AvI bhAre duHkhI dazA pAmyA. koI amane samagra pRthvI ApI deta vA sonAnA DhagalAnI lAlaca batAvata athavA gokuLanAM gokuLa ane tamAma ghoDAo amane koI ApavA taiyAra thAta to paNa amAre e amArAM svajano haNavAM joItAM na hatAM." (yudhiSThirastu dharmAtmA zokavyAkulacetanaH / zuzoca duHkhasaMtaptaH smRtvA karNaM mahAratham // yad bhaikSyamAcariSyAma vRSNyandhakapure vayam / jJAtIniSpuruSAn kRtvA nemAM prApsyAma durgatim // dhigastu kSAtramAcAraM dhigastu balapauruSam / dhigastvamarSaM yenemAmApadaM gamitA vayam // vayaM tu lobhAd mohAcca daMmbhaM mAnaM ca saMzritA / imAmavasthAM saMprAptA rAjyalAbhabubhutsayA // na pRthivyA sakalayA na suvarNasya rAzibhiH / na savAzera sarve te tyAja je rUpe hatAH '') (mahAbhArata, zAMtiparva adhyAya sAtamo zloka 1-3-5-7-11)] A rIte bhAre zokathI udAsa thayelA rAjA yudhiSThirane mahAbala arjuna temanI e vijayazrI maLyA pachInI udAsInatAne joI bhAre meNAM mAre che ane kahe che ke : "he prabhu ! A to bhAre duHkha kahevAya, A to bhAre nabaLAI gaNAya ke tame ghora karma karyA pachI maLelI uttama lakSmIne choDavA beThA cho !
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ yudhiSThiranuM manomaMthana 0 281 "zatruone haNyA pachI svadharmathI prApta thayeluM pRthvInuM rAjya meLavIne have tene zA mATe choDI devuM ? e rIte karavAthI to tamArI buddhihInatA ja jaNAze. "kharI vAta to e che, ke je puruSArthahIna che tene vaLI rAjya kevuM ? je dIrghasUtrI che--vicAro ja karyA kare che--puruSArthamAM ALasu che, tene paNa rAjya zI rIte zobhe ? "jo bhIkha mAgIne ja nibhAva karavAno tamAro vicAra hato, to pachI krodhanA AvezathI bebAkaLA thaIne tame raNasaMgrAmamAM rAjAone zA mATe haNI nAMkhavA tatpara thayA ? "je mANasa akiMcana hoya, kalyANanI kAMkSA vagarano hoya te kadAca AvA vicAro kare. paNa tame to he prabhu ! tamAma saMsAramAM vikhyAta cho, putravALA, saMpattivALA ane bhAre sAmarthyavALA cho; eTale tame jo A rAjyane choDI daI pAmara jananI peThe mAdhukarIthI jIvavAnuM vicArazo to tamane loko zuM kaheze ?" vaLI arjuna potAnA moTAbhAIne kahe che, ke "tame to A rAjakuLamAM janmelA cho. samagra pRthvIne jItI lIdhA pachI jo tame dharma ane arthane tajI daIne mUDhatAne lIdhe vana tarapha prayANa karavA taiyAra thayA cho, to pachI prajAnuM pAlana vagerenA rAjadharmo koNa bajAvaze ?'' ['aho ! du:slamo bUmo vaivanavyamuttamam / yat kRtvA'mAnuSaM karma tyajethAH zriyamuttamAm // zatrUn hatvA mahIM labdhvA svadharmeNopapAditAm / evaMvidhaM kathaM sarve tyajethA buddhilAghavAt // klIbasya hi kuto rAjyaM dIrghasUtrasya vA punaH / kimarthe ca mahIpAlAnavadhIH krodhamUrcchitaH // yo hyAjijIviSed bhaikSyakarmaNA nava kasyacit / sarvalokeSu vikhyAto na putrapazusahitaH // kApAlI nRpa ! pApiSThAM vRttimAsAdya jIvataH / saMtyajya rAjyaM samRddhaM te loko'yaM kiM vadiSyati // asmin rAjakule jAto jitvA kRtsnAM vasundharAm / dharmArthAvakhilau hitvA vanaM moThyAt pratiSThase // " (mahAbhArata, zAMtiparva adhyAya AThamo zloka 3-4-5-6-7-9)]
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 * saMgIti rAjA yudhiSThira arjunanAM upara kahelAM evAM bhAre AkarAM neNAM sAMbhaLIne paNa potAnA cittane sthira rAkhI temane je javAba Ape che, te vicAravA jevo che. mahAbhAratanI laDAI daramiyAna potAnA cittanA bhayAnaka Avego jemajema rAjAne sAMbhare che, tematema teo vadhAre udAsa bane che. potAne thayelo krodhanA Aveza, mohanI prabaLatAno Avega,pote kareluM kapaTa ane potAmAM Ubho thayelo ahaMkArano Aveza, A badhAMne lIdhe gItAmAM kahyA pramANe thayelo smRtibhraMza eTale potAnI vivekavRttine khoI besavuM ane tenAthI nIpajelo bhayaMkara mAnavasaMhAra, temAMya potAnA sagAM bhAIbhAMDuo, vahAlAM svajano, vaDIlo, guruo vagereno potAne hAthe yA pote karAvelo saMhAra-A badhuM sAMbharatAM rAjA yudhiSThirane lAge che ke A prApta thayeluM rAjya rAjaya nathI paNa bhayaMkara naraka che, ane ethI te tene choDavA cAhe che ane vanamAM rahIne saMnyAsInI peThe jIvana gALavAno vicAra kare che. A hakIkata te tenA nAnAbhAI mahAbalI arjunane A pramANe kahe che : "bhAI arjuna ! tuM tArAM kAna ane manane aMtarmukha karIne ekAgra thA. mArI vAta dhyAnapUrvaka sAMbhaLa ane pachI jo tane e game to ene anusaraje. bhayaMkara saMgrAma karyA pachI mane mArA svArtha upara bhAremAM bhAre dhikkAra chUTyo che; mane have e svArtha mATe leza paNa rasa rahyo nathI. mATe have to huM A grAmya sukhone, eTale ke deha ane iMdriyo dvArA maLatAM tamAma sukhone tajI devAno chuM, kaThora tapa tapavAno chuM ane phaLamULa khAIne vanamAM mRgo sAthe rahevAno chuM. banne samaya agninI pUjA karavAno, mitAhArI ane jaTAdhArI thaI mRgachAla paherIne rahevAno chuM, zItaLa himALA jevA vAne sahevAno chuM, pracaMDa tApane paNa khamavAno chuM, bhUkha, tarasa ane bIjAM je AvI paDe tevA tamAma duHkho sahana karI zarIrane damavAno chuM. araNyamAM pharatAM killola karatAM mRgonA tathA pakSIonA madhura zabdo sAMbhaLavAno chuM, vanamAM phUlelAM phAlelA vRkSo, velaDIo ane bIjA bhAtabhAtanA choDavAonAM phUlonI suMdara gaMdhone suMghavAno chuM. vanamAM vasatAM vanavAsIonAM tathA vAnaprastha saMtonA ramaNIya sthaLone jovAno chuM. koIne paNa kazuM ya apriya thAya evuM AcaraNa karavAno nathI. jevuM game tevuM jamI levAno chuM, pAkeluM maLe to pAkeluM ane kAcuM eTale phaLo jevuM kAcuM maLe to kAcuM, e vaDe mAro nibhAva karavAno chuM. pitRone ane devone vananAM phaLamULa ane pANIthI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ yudhiSThiranuM manomaMthana * 283 tarpavAno chuM. ane vANI vaDe paNa temanI stuti karavAno chuM. mRtyunI vATa joto joto A mArA dehane pUro karavAno chuM. vaLI vanamAM A je aneka vanaspatio che temAMnI ekeeka vanaspati dvArA ekaeka divasa mAro nibhAva karavAno chuM, muninI jema muMDa banIne bhikSA karavAno chuM, mAre zarIre dhULa bharAI hoya to tenI paNa darakAra karavAno nathI. ujjaDa gharamAM vasavAno chuM, na zoka, na harakha, na niMdAno bhaya, tema na prazaMsAthI phUlavuMe rIte taMdurahita thaIne have huM rahevAno chuM. mamatA vagarano tathA AzaMsA vagarano, parigraha vagarano kevaLa AtmAmAM ramaNa karanAro ane prasannamanavALo thaIne pharavAno chuM. huM evI rIte viharavAno chuM ke bIjAo ema jANe ke yudhiSThira bahero, aMdha, mUMgo ane jaDa jevo banI gayela che. bIjAo sAthe ghaNuM ochuM bolavuM paDe evo mAro vahevAra rAkhavAno chuM. hAlatA cAlatA jIvone eTale maru jIvone tathA sthAvara jIvone kazI paNa AMca na Ave ema vartavAno chuM. koI upara gusso karavo paDe vA evo prasaMga paNa Ave ema vartavAno nathI. mArI tamAma vRttione saMyamamAM rAkhavAno chuM. mAruM mukha sadA prasanna raheze. koIne mArga paNa pUchavAno nathI ane ema ne ema pharyA karavAno chuM. koI khAsa uddezathI have mArI pravRtti thavAnI nathI, pAchuM vALIne jovAnI mArI Teva have tajI devAno chuM. have mArI tamAma hilacAla prArabdhakarma pramANe cAlavAnI che; arthAt huM pote kartA banIne koI navI hilacAla karavAno nathI. khAvAnuM thoDuM maLe vA pUratuM maLe, svAdu maLe vA evuM ja maLe, to paNa mane tenI kazI paravA rahevAnI nathI. jyAre lokonA rasoDAmAMthI dhumADo nIkaLato baMdha thaI jAya, khAMDavA-daLavAnuM badhuM baMdha paDI jAya, cUlAmAMnAM aMgArA badhA olavAI jAya ane loko khAI-pI le, tyAra pachI ja bhikSA mATe pharavAno chuM. tamAma bhANAno khaDakhaDATa saMbhaLAto baMdha thaI jAya ane bhikSuo paNa pharatA baMdha thaI jAya tyAre eka ja vakhata eTale eka TaMka mATe bhikSA sAruM pharavAno chuM. te paNa phakta be ghare, traNa ghare ke pAMca ghare. tyAM na maLe eTale pAcho pharI javAno. saMsArano snehapAza have tajI devAno chuM, samadarzI ane ghora tapasvI thaIne viharavAno chuM. have mane nathI jIvavAnI tRSNA ke nathI maravAnI tRSNA. jIvana ane maraNa e banne mAre sAru abhinaMdanIya che. mane koI vAMsalo mArI mArI cAmaDIne chole tathA koI mArI cAmaDI upara caMdanano zItaLa sugaMdhI lepa copaDe te banne mAre mana ekasarakhA che. mArAM
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 - saMgIti tamAma pApone have huM dhoI kADhavAno chuM. tamAma saMgothI rahita thavAno chuM ane mohanAM tamAma baMdhanone tajI devAno chuM. havAnI peThe huM taddana svataMtrapaNe eTale koInA tAbAmAM rahyA vinA mukta rIte pharyA karavAno chuM. vItarAga thaIne rahevAthI mane khAtarI che ke have huM jarUra zAzvata gatine pAmIza. "bhAI arjuna ! huM tane zuM kahuM? tRSNAthI ane ajJAnane lIdhe mArI mAraphata ghaNAM moTAM pApo thaI gayAM che, vA moTA bhayAnaka pApo meM bIjA pAse karAvyAM che. eTale mane have pAkI khAtarI thaI gaI che ke A apAra ane asvastha saMsArane choDyA vinA have mAro chUTako ja nathI. have mane chelle chelle paNa A sabuddhi sUjhI che to ene anusarIne have huM avyaya ane zAzvata sukhane jarUra meLavIza. janma, jarA, maraNa ane vividha vyAdhiothI gherAyelA A dehane have huM taddana nirbhaya banAvI daIza ane AgaLa jaNAvelA mArge cAlIne huM mAruM kalyANa karIza. (A badhuM yudhiSThiranuM kathana mahAbhArata zAMtiparva adhyAya navamAmAM varNaveluM che.) yudhiSThiranuM A kathana arjuna, bhIma, draupadI vagere koIne jarAya gamatuM nathI,paNa mahAbhAratakAre mahAbhAratanA saMgrAma pachI rAjA yudhiSThirane je manomaMthana thayela che te sarasa rIte mahAbhAratamAM varNaveluM che. - akhaMDa AnaMda, oNgasTa - 1951