Book Title: Yogindra Yugapradhan Jindattsuri
Author(s): Sukhsagarmuni
Publisher: Z_Manidhari_Jinchandrasuri_Ashtam_Shatabdi_Smruti_Granth_012019.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211805/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogIndra yugapradhAna dAdA zrIjinadatta sUri [svargIya upAdhyAya muni zrI sukhasAgarajI mahArAja ] kisI bhI rASTra kI vAstavika sampatti hai usa deza kI kI dharmapatnI vAhar3adevI kI ratnakukSi se saM0 1132 meM santaparamparA, jisameM usakI AtmA sAkAra dIkhatI hai| huA thaa| suvihita mArga prakAzaka zrIjinezvarasUrijI ke isalie saMta ko hama isa deza ko paramparA kA jIvita vidvAna ziSya dharmadeva upAdhyAya kI AjJAnuvartinI AryAoM pratIka mAna leM to koI atyukti nahIM hogii| eka saMta kA vahA~ para Agamana huaa| zubha lakSaNa yukta tejasvI jIvana kA antaHparIkSaNa yA vihaMgAvalokana usa samaya ke bAlaka ko dekha pulakita mana se mAtA ko vizeSa rUpa se sampUrNa mAnavIya vikAsAtmaka paramparAoM ke talasparzI dharmopadeza dekara zAsana-sevA ke prati usameM vAtAvaraNa ko anuzIlana para nirbhara hai / AcArya zrI jinadattasUri uparyukta taiyAra huA jAnakara sUcita putra ko guru mahArAja kI sevA paramparA ke eka aise ho udAracetA vyaktittva-saMpanna mahApuruSa meM samarpita karane kI yAcanA kii| jahA~ vyakti-vyakti ke hai| AcArya zrI bArahavIM aura terahavIM zatAbdI ke rUpa meM jIvana vyatIta karanA hai vahA~ svArtha panapatA hai / jahA~ mahApuruSa the| tatkAlika saMtoM meM sAhityikoM evaM tatva- vyakti samaSTi ke lie jIvanotsarga karatA hai vahA~ vaha amara vidoM meM inakA sthAna atyanta mahatvapUrNa rahA hai| ho jAtA hai| vAhar3adevI ko apane putra ko guru samarpita krAnti unake jIvana kA mUlamantra thaa| jinadatta- karate hue tanika bhI duHkha nahIM huA apitu harSa huaa| usane sUrijI eka aisI vidrohAtmaka paramparA ke udghoSaka the socA ki eka putra yadi saMskRti ko vikAsAtmaka paramparA jinhoMne krAnti ke jayaghoSa dvArA atIta se preraNA lekara ko bala detA hai aura sAre samAjakI sAMskRtika gaurava garimA bhaviSya kI zuddha paramparA kI nIMva ddaalii| yaha unake kI rakSA va vRddhi ke lie kaThoratama sAdhanA svIkAra karatA prakhara vyaktitva kA hI prabhAva thA ki tAtkAlika vikRti- hai to isa bAta se bar3hakara aura saubhAgya kI bAta ho hI mUlaka paramparAoM kA pariSkAra evaM sAMskRtika sUtra meM Abaddha kyA sakatI hai ? kAlAntara se dharmadevopAdhyAya dhavalakapura kara jainadharma evaM muni samAja para AyI huI vipattiyoM kA padhAre aura ise dIkSita kara somacandra nAma se abhiSikta kuzalatApUrvaka sAmanA kiyaa| jaina-saMrakRti ke navayuga kiyaa| vikAsa ke lakSa na bAlyakAla se hI aMkurita hone pravartakoM meM aise mahApuruSa kI gaNanA hotI hai| zrI lagate haiM / vidyAdhyayana ke kSetra meM inakI pratibhA kA lohA jinadattasUrijI satyAzrita-kharataragacchIya paramparA ke eka adhyApaka varga bhI mAnate the| inakI bar3I dIkSA azokaaise sudRr3ha staMbha the, jinhoMne apane vyaktitva, sAdhanA aura candrAcArya ke karakamaloM dvArA sampanna huI jo ki jinezvarasUri prakANDa pANDitya ke bala para samAja meM jo zraddhA kA sthAna ke ziSya sahadevagaNi ke ziSya the| harisiMhAcArya ke prApta kiyA hai, vaha Aja bhI amara hai| zrIcaraNoM meM baiThakara Apane saiddhAntika vAcanA prApta kara inakA janma gujarAta prAntIya dhavalakapura (dholakA) kaI maMtrAdi pustakoM ke sAtha aisA aitihAsika pratIka nAmaka aitihAsika nagara meM hu~bar3a jAtIya zreSThivarya vAchiga prApta kiyA jo AcAryavarya ke vidyAdhyayana meM kAma AtA thaa| Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 22 / zrIjinavallabhasUrijI ke svargavAsa ke bAda unake padapara paramparA ke lie jAtivAda kA prazna hI upasthita nahIM devabhadrAcArya ne somacandra gaNi ko saM0 1166 vaisAkha kRSNa honA caahie| kyoMki varNavyavasthA ke virodha meM hI 6 zanivAra ko citaur3a ke vIracatya meM pratiSThita kiyA aura sampUrNa zramaNaparamparA kA zatAbdiyoM se bala laga rahA hai| unako zrI jinadattasUri nAma se abhiSikta kiyaa| jinadattasUrijI jaise yugapuruSa ke prakhara vyaktitva kA zrIjinadattasUri meM zrIjinavallabhasUrijI ke kucha guNoM hI prabhAva thA ki caityavAsiyoM kA pracaNDa virodha hote hue kA acchA vikAsa pAyA jAtA hai| ve anAgamika kisI bhI nUtana caitya-nirmANa kI purAtana paramparA ko saMbhAle bhI paramparA ke viruddha zira UMcA karane meM saMkucita nahIM rkhaa| AcAryazrI ne itane virATa samudAya ko na kevala hote the| Ayatana anAyatana jaise viSayoM kA spaSTIkaraNa ina zAMtimArga kA upAsaka hI banAyA apitu unake lie tathyoM ko spaSTa kara detA hai| samucita sAmAjika vyavasthA kA bhI nirdeza kiyaa| AcArya zrIjinadattasUrijI ke mana meM AcArya pada para unakA cAritrya yA saMyama itanA ujjvala thA ki pratiSThita hote hI eka bAta kI cintA unheM lagI ki aba unake tAtkAlika vicAra kA virodhI bhI lohA mAnate the / zAsana kA viziSTa prabhAva phailAne ke lie mujhe kisa ora pariNAma svarUpa caityavAsI jayadevAcAryAdi vidvAnoM jAnA caahie| AcArya ke hRdaya meM yadi virATa aura ne AcAramUlaka zaithilya kA parityAga kara suvihita-mArga prazasta bhAvanA na jage to usa meM vizvakalyANa ko chor3akara svIkAra kiyaa| svakalyANa kI kalpanA bhI asambhava hai| AcAryavara AcArya zrIjinadattasurijI ke bahumukhI vyaktitva para rAjasthAna kI ora prasthita hue| Apa kramazaH ajamera dRSTi kendrita karane para vidita hotA hai ki ve na kevala ucca padhAre / yahAM ke rAjA arNorAja ne Apako ucita sammAna koTi ke netRtvasapanna vyakti the, apitu saMyamazIla sAdhaka diyaa| zrAvakoM kI vizeSa preraNA va mahArAja ke sadupa- hone ke sAtha-sAtha zuddha sAhityakAra bhI the| AcAryavarya kI deza se unhoMne prasannatApUrvaka dakSiNa dizA kI ora parvata ke adhikatara kRtiyAM mAnava jIvana ko uccastara para pratiSThAnikaTa devamandira banavAne kI bhUmi pradAna ko / arNorAja pita karane se sambaddha haiN| evaM usa samaya ke caritrahIna Apako bahuta zraddhA kI dRSTi se dekhatA thaa| ambar3azrAvaka / ke prati vidroha kI cinagArI hai| tathApi kI ArAdhanA dvArA ambikAdevIne Apako yugapradhAna sAmAjika itihAsa kI sAmagrI kama nahIM hai| mahApuruSa ghoSita kiyA thaa| ____ AcAryazrI kI sAhityika kRtiyA~ saMskRta, prAkRna aura yugapravara ke adabhuta kArya apabhraMza bhASA meM milatI haiM jinakA na kevala dhArmika ___ yoM to Apane apane karmakSetra meM adhikatara manuSyoM ko dRSTi se mahatva hai apitu bhASA-vijJAna ko dRSTi se bhI satpatha para lAne kA suyaza prApta kiyA, para ApakA sukumAra adhyayana ke tathya prastuta karate haiM / AcAryavaryazrI ke sAhitya hRdaya anukampA se ota-prota hone ke kAraNa eka lAkha ko adhyayana ko vizeSa suvidhAoM ke lie stutiparaka va upatIsa hajAra se bhI adhika vyaktiyoM ko apanI tejomayI dezika isa taraha do bhAgoM meM vibhakta kara sakate haiN| prathama aupadezika vANI se hiMsAtmaka vRtiyoM kA parityAga karavA bhAgameM una kRtiyoM kA samAveza hai jo stuti, stotra sAhitya jaina dharma meM dIkSiA kiyaa| ye manuSya vibhinna jAtiyoM se saMbaddha haiM / ina kRtiyoM se parilakSita hotA hai ki AcAryake the, karmamUlaka saMskAroM meM vizvAsa karane vAlI jaina varSa eka bhAvu: kAra the / pUrvajoM ke prati vizvasta Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 23 1 bhAvanAoM ko liye hue the, mahAna puruSoM ke prati unake nAma saMzayapada praznottara bhI hai / kahA jAtA hai ki bhaTiNDA hRdaya meM upAra Adara aura sAbhAva thaa| svayaM ucca- kI eka zrAvikA ke samyaktva mUlaka kucha prazna the jisake koTi ke vidvAna sAhityazIla eTa yugapravartaka hote hue bhI uttara meM sUrijI ne isa grantha kA praNayana kiyA / isase patA inakI vinamratA stuti sAhitya meM bhalIbhA~ti parilakSita calatA hai ki unakI anuyAyinI zrAvikAeM kitanI uccatama hotI hai| yoM to sarvAdhiSThAyI stotra, suguru pArataMtrya uttaroM kI adhikAriNI thiiN| stotra, vighna-vinAzI stotra, zrutastava, ajitazAMti stotra, caityavaMdanakulaka to pratyeka gRhastha ke lie vizeSa pArzvanAtha maMtra garbhita stotra, mahAprabhAvaka stotra, cakra zvarI paThanIya hai| jisameM zrAvakoM ke dainika kartavya, sAdhuoM stotra, sarvajina stuti Adi racanAeM upalabdha haiN| una saba ke prati bhakti, Ayatana Adi kA vivecana khAdya-akhAdyAdi meM gaNadhara-sArdhazataka kA sthAna bahuta U~cA hai| bhagavAna viSayoM kA saMve tAtmaka ullekha hai| mahAvIra se lekara tatkAla taka ke mahAna AcAryoM kA AcAryavarya ke upadeza dharmarasAyana, kAlasvarUpakulaka guNAnuvAda isa kRtimeM kara svayaM bhI kAlAntara se usa koTi aura carcarI ye tInoM grantha apabhraMza meM race hue haiM / bhASA meM A gaye haiN| yadyapi AcAryavarya ko yaha kRti bahuta vijJAna kI dRSTi se adhyayana yogya haiM ho| ina granthoM meM bar3I nahIM hai para upayogagitA aura itihAsa kI dRSTi unakA prakANDa pANDitya zAstrIya avagAhana va gaMbhIra se vizeSa mahatva kI hai| sAdhaka kI vANI hI maMtra hai| AcArya zrI jinadatta- utsUtra padodghATanakulaka, upadezakulaka sAdhaka aura sUrijI rudrapallI jAte hue eka gA~va meM tthhre| vahA~ eka zrAvakoM ke AcAramUlaka jIvana para sundara prakAza DAlate anuyAyI gRhasthako vyantara deva ke dvArA utpIr3ita kiyA haiN| inake atirikta avasthAkulaka, vizikA pada vyavasthA, jAtA thaa| gaNadhara-saptatikA eka TippaNI ke rUpa meM vADIkUlaka, zAMtiparva vidhi, ArAtrikavRttAni aura likhakara zrAvaka ko dI gaI usase na kevala vaha pIDA se hI adhyAtmagItAni Adi kRtiyA~ upalabdha hai| mukta huA, apitu paristhitijanya AcAryavarya kA yaha grantha AcAryavarya bhramaNa karate hue bhArata vikhyAta aitihAbhAvI mAnava samAja ke lie eka avalaMbana bana gyaa| sika nagara ajamera pdhaare| yahIM para vi0 saM0 1211 meM __ AcArya zrI ke sammukha eka samasyA to vItarAga ke ApakA avasAna huaa| ajamera se vaise bhI ApakA saMbandha maulika aupadezika paramparAoM kI surakSA kI thI to kAphI rahA hai kyoMki Apake paTTadhara zrI jinacandrasUrijI kI dUsarI ora virodhiyoM dvArA ajJAnamUlaka upadeza ke parivAra dIkSA bhI saM0 1203 phAlguna zuklA 3 ko ajamera meM hI kI bhii| garudeva ke aupadezika sAhitya meM tatkAlIna jaina samAja ke samasta prabhAvazAlI AcAryoM meM inakA saMgharSoM ke bIja milate haiN| sandehadolAvalI prAkRta kI 150 gAthAoM meM gamphita sthAna itanA ucca rahA hai evaM itane stuti-stotra dvArA hai| samyaktva prApti, suguru va jaina darzana kI unnati ke zraddhAlu vyaktiyoM ne inake caraNoM para zraddhAMjali samarpita kI lie yaha kRti utkarSa mArga kA pradarzana karatI hai evaM hai jo sammAna kisI bhI mahApuruSa ko prApta nahIM hai| ye tAtkAlika gRhasthoM ko sugarujanoM ke prati kisa prakAra jaina samAja ke hRdaya siMhAsana para itane pratiSThita haiM ki vyavahAra kareM, evaM pAsatyoM ke prati kisa prakAra raheM Adi inake caraNa va dAdAvAr3I hajAroM kI saMkhyA meM pAyI bAta bar3e vistAra ke sAtha kahI gaI haiN| isakA apara jAtI hai| ( abhibhASaNa se saMkalita ) huI thii|