Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogAnubhUtiyA~ zrI candrazekhara AjAda lagabhaga do varSa pUrva kI bAta hai / basaMta kA hI mausama thA / kendra para niyamita abhyAsa karane Ane vAloM meM bhAI devendra bhI the| inhoMne Agraha kiyA ki pU. ma. sA.umarAvakuMvarajI ziSyA-maNDalI ke sAtha yahAM virAjamAna haiN| ve Apase yoga-saMbaMdhI kucha carcA karanA cAhate haiN| pU. ma. sA. ne mujhase apanI ziSyAmaNDalI kI samasta sadasyoM ke lie kucha prAsanAdi kA abhyAsa sikhAne kI apekSA vyakta kI jo maiMne tatkAla saharSa svIkAra kii| yaha krama pratidina kucha dinoM taka claa| isI daurAna yogaviSayaka carcAe~ bhI calA karatI thiiN| carcAoM ke bIca hI pUjya ma. sA. ne yogaviSayaka apane anubhava sunAye tathA dhyAna kA bhI mahattva samajhAyA / isI bIca bAhara se padhAre kucha una sAdhakoM se bhI bheMTa kA suavasara prApta humA jinhoMne dhyAna ke abhyAsa meM anekAneka vismayakArI anubhava prApta kie the| mukhyataH una sAdhikAzrI kA spaSTa smaraNa pAtA hai jinake viSaya meM batAte hue pU. ma. sA. ne kahA thA ki dhyAnastha avasthA meM eka bAra inakA zarIra svataHhI bhUmi se Upara uTha gayA thaa| unake abhyAsa meM samaya kI koI bAdhA nahIM thii| kucha abhyAsiyoM kA to yahAM taka anubhava unake patroM se jJAta huA ki unheM dina meM kabhI bhI aura kaI-kaI ghaMToM kA dhyAna svataH hI niSprayatna hI lagane lagA hai| itanA prabhAvita kiyA ina saba bAtoM ne ki mana meM utkaTa AkAMkSA jAgrata ho gaI isa dhyAnavijJAna ko sIkhane kii| maiMne taba pU. ma. sA. se prAgrahapUrvaka isa jJAna nirbhara se plAvita karane kA nivedana kiyA to unhoMne kRpApUrvaka bar3e hI sahajabhAva se svIkAra kara liyaa| isa bAta kI carcA aba hamane kendra ke sadasyoM ke bIca kI to unameM se kucha sadasya aura bhI hamAre sAtha bhAne ko tatpara ho gye| ___ yaha krama sAptAhika dhyAnazAlA ke rUpa meM prAraMbha huA aura hama prati ravivAra prAtaH dhyAna ke lie ekatra hone lage / isa bIca yahA~ bhI kucha sAdhakoM ko bar3e alaukika anubhava huye jo unhoMne pRthaka-pRthaka lipibaddha bhI kiye haiN| prastata lekha meM isa dhyAnapaddhati ko jyoM kA tyoM Apake sammukha prastuta kiyA hai pU. ma. sA. ke AzIrvAda evaM prApakI saccI lagana va satprayatnoM se, Apa bhI isase lAbhAnvita ho sakate haiN| yaha paddhati hamArI sAthI sadasyA ku. vijayA khar3Ikara dvArA lipibaddha kI gaI hai / unhIM ke zabdoM meM prastuta hai jaina sAdhvI pa. pUjanIya umarAvakuMvarajI 'arcanAjI' ma. sA. ke pravacana kA sArAMza
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama khaNDa / 254 priya pAThako ! lagabhaga 2 varSa pUrva mujhe ma. sA. ke sAnnidhya kA lAbha indaura meM prApta hudhA yoga vidyAlaya ke hama 8-10 vidyArthI prati ravivAra prAtaH ma. sA. ke pAsa dhyAna kA abhyAsa karane hetu pahuMcate the| unake mArgadarzana meM kaI bAra dhyAna kA abhyAsa bhI hama logoM ne kiyA thaa| dhyAna karane ke pUrva kI bhUmikA para prakAza DAlane hetu AdaraNIya ma. sA. ne dinAMka 22-7-84 29-7-84evaM 5-8-84 ko jo hameM jJAnavardhaka pravacana diyA usameM se ghara zrAte- prAte jitanA mere laghu mastiSka meM bacA rahA, use unhIM dinoM likha liyA / yaha bhI unakI mahimA hai jisane taba preraNA dI to ye bAteM sthAyI rUpa se surakSita raha pAyIM / unhIM pravacanoM kA sArAMza maiM una logoM ke lAbhArtha yahA~ likhane jA rahI hai jo abhI pratyakSataH ma. sA. ke samparka meM nahIM thA pAye haiN| ho sakatA hai, unheM bhaviSya meM aisA saubhAgya prApta ho aura ve pa. pU. ma. sA. ke darzana kara skeN| taba taka unhIM ( ma. sA.) ke dvArA pravAhita jJAnagaMgA kI kucha bUMdeM Apake lie samarpita haiM dinAMka 22-7- 84, ravivAra manuSya ko mana prApta hai, isalie vaha manana kara sakatA hai| buddhi hai isalie soca sakatA hai ki usake jIvana kA lakSya kyA hai ? use kahA~ taka jAnA hai ? kyA prApta karanA hai ? manuSya kA jIvana tabhI saphala ho sakegA jaba vaha apane AtmA kA jJAna prApta kare, prAtmAnanda prApta karane kA prayAsa kare aura use prApta kara le| kintu yaha itanA zrAsana nahIM hai| isake lie zrAvazyaka hai Asanastha tana, Atmastha mana, tabhI hogA Azvasta jana arthAt jaba manuSya kA zarIra eka Asana para sthira rahane lAyaka bana jAe, mana prantarmukha ho jAe tabhI vaha yaha AzA karane kI sthiti meM bhrAtA hai ki vaha usa mArga para agrasara ho sakegA / paramAtmA taka pahu~cane ke lie Avazyaka hai zraddhA honA, usakA sthirIkaraNa honA aura tIsarI bAta hai AtmaramaNa yAne dhAtmA meM ramaNa karane kI prAdata ho jAe taba mArga sulabha ho jAtA hai / / aba prazna hai zraddhA kareM to kisa para kareM ? zraddhA ko sthira karane hetu prAdhAra kI AvazyakatA hai| ye prAdhAra tIna haiM-deva, guru aura dharma-aba yaha jAnanA bhI Avazyaka hai ki hama deva kise kaheM ? veba vaha hogA jise asImita jJAna ho, jisake samasta doSa pratIta meM samApta ho gae hoM yAne jo vItarAgI ho tathA jisake vacana aise hoM ki koI kisI bhI prakAra se use prasiddha na kara sake / jisameM divyaguNa hoN| jo na to prasanna ho, na ruSTa ho use deva kaheMge / aise deva hama dekha nahIM sakate paraMtu unakI sattA ko anubhava kara sakate haiN| hameM deva taka pahu~cane kA mArga guru batAtA hai / guru, dharma va deva ke bIca kI kar3I hai / guru 3 prakAra ke haiMzikSA guru, dIkSA guru va samartha guru guru kabhI bhI apane ziSya ko apanI zaraNa meM jAne ke lie nahIM kahegA / vaha hameM rAstA batAtA hai / deva va guru hamAre sAdhana haiM, jinake mAdhyama se hama AtmA taka pahu~cate haiM / use pahacAna sakate haiM / zrAtmadarzana hone para deva bhI pIche raha jAte haiM va guru bhI / jisa prakAra samudra pAra karane ke lie hameM kisI kI va nAvika kI AvazyakatA
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogAnubhUtiyAM | 255 hotI hai, pAra lagane para nahIM, usI prakAra prAtmA ko pAne para kisI sAdhana kI prAvazyakatA nahIM rhtii| parantu abhyAsa karane lie hameM sAdhanoM kI AvazyakatA hotI hai aura ve deva, guru va dharma haiN| dharma kyA hai ? dharma kisI vastu kA, padArtha kA guNa hai / agni kA guNa hai uSNatA, pAnI kA guNa zItalatA hai, usI prakAra dharma prAtmA meM hai, prAtmA kA dharma hai viveka / aisA koI prANI nahIM jo dharmAtmA na ho| sabhI prANiyoM meM prAtmA hai| ataH sabhI meM dharma hai, parantu vaha ucita kAmoM meM lage, yaha jarUrI hai| dharma kA artha hai dhAraNa karanA / apanI AtmA ko bure kAmoM se Upara uThAkara dhAraNa karanA dharma hai| apane prAtmA ke viveka ko jagAne kA prayAsa hameM karanA hai| hamAre pAsa mastiSka hai, jisameM buddhi hai, hRdaya hai jisameM zraddhA kA sthAna hai va nAbhi hai jo saMkalpa kA sthAna hai| ina tInoM ke milane para Atma-jAgaraNa hotA hai| ataH ina tInoM ko milAne ke lie hameM dhyAna karanA hogA, dhyAna karane ke lie bAharI saMsAra ko chor3akara antarmukhI honA pdd'egaa| tabhI to hama tInoM ko milA pAyeMge aura apane jIvana ke vAstavika lakSya prAtma-prApti ko pA skeNge| prAtaH brahmabelA meM 4 baje hameM uThanA hai| zArIrika kAryoM se nivRtta hokara prAsana para baiThanA hai| apane deva va guru kA smaraNa karanA tathA unheM 3 bAra praNAma karanA hai va prArthanA karanA hai / guru va deva kA smaraNa isalie karanA hai ki hamArI zraddhA ko sthAyitva prApta ho, kyoMki ye usake sAdhana haiN| phira praNAma tIna bAra isalie karanA hai ki usameM tIna guNa haiM-jJAna, darzana va caaritr| ina tIna ratnoM ko praNAma karanA hai, usake prati vinamratA prakaTa karanI hai| praNAma ke bAda prArthanA karanI hai| hamArI prArthanA meM yAcanA nahIM honI cAhie, yAcanA rahita prArthanA karanA hai, jaisehe prabhu hameM prasiddhi nahIM, siddhi caahie| hameM adhikAra nahIM, sevAbhAva caahie| hameM dayA nahIM, prema caahie| hameM Azraya nahIM, preraNA caahie| hameM dAna nahIM, puruSArtha caahie| prArthanA karate samaya hama pAMca mudrAoM (prArthanAmudrA, yogamudrA, jyoti yA dIpamudrA, jinamudrA va prAnandamudrA) meM se prArthanAmudrA btaayeNge| jisameM donoM hAthoM kI hatheliyAM namaskAra kI taraha cipakI nahIM raheMgI, thor3I polI rheNgii| jisa prakAra kamala para sUrya se saurabha milatA hai usI prakAra IzvararUpI sUrya se hameM saurabha mile, isa hetu yaha mudrA banAnI hai| prArthanA ke bAda yogamudrA meM baiThanA hai| yogamudrA yAne tarjanI va aMgUThA milA huA tathA zeSa tInoM aMguliyAM sIdhI cipakI huI rakhanA haiM / ina tIna aMguliyoM ke prAzaya haiM (1) rajoguNa, tamoguNa va satvaguNa (2) Adhi, vyAdhi, upAdhi / (3) heya, jJeya va upAdeya (4) mana, kAyA, vacana /
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama khaNDa | 256 arcanArcana aMgUThe se tAtparya hai-(1) brahma (2) Izvara (3) prmaatmaa| tarjanI se prAzaya hai-(1) mana (2) jIva (3) prAtmA / to jaba taka 3 aMguliyoM rUpI durguNoM se mukti na ho taba taka prAtmA kA paramAtmA meM, jIva kA Izvara meM, mana kA brahma meM lIna honA saMbhava nhiiN| tInoM se mukti pAne para hI mana Izvara meM yA AtmA paramAtmA meM laga skegaa| yogamudrA meM baiThane para donoM hAtha ghuTanoM para tane hue rakhanA hai| jisase ir3A va piMgala nAr3I para tanAva pAtA hai aura zvAsa suSumnAgAmI banatA hai aura dhyAna lagAne meM prAsAnI hotI hai| ___ dhyAna lagane para dIpamudrA yA jyotimudrA lagAnI hai| donoM madhyamA aMguliyoM ko jor3akara (cipakAkara) sIdhI khar3I rakhanI hai evaM zeSa sabhI aMguliyA~ andara kI prora (mudrInumA) banda rakhanI hai / isakI prAkRti dIpaka va bAtivAlI kI taraha honI hai| isIse ise dIpamudrA kahate haiN| ___ isake bAda jinamudrA kA bhI prayoga kara sakate haiM, jinamudrA yAni donoM hatheliyAM eka dUsare ke Upara rakhanA / aMtima mudrA hai aanndmudraa| dinAMka 29-7-84, ravivAra isa prakAra prArthanA tathA yogamudrA meM dhyAnastha baiThane para hamArI buddhi, zraddhA va saMkalpa kA saMyoga hogA va nAbhi meM 33 cakkara DAle hue kuNDalinI soI hai usakA andara ke 3 cakkara muMha meM hai, vaha khar3A hogA va zeSa tIna cakkara apane Apa khula jAyeMge / yahIM se prAtmadarzana hote haiN| ___ hameM Izvara ke darzanamAtra se saMtoSa nahIM karanA hai, kyoMki jaba ve darzana dekara cale jAyeMge to punaH viyoga kA duHkha hogaa| ataH unhIM meM vilIna hone kI yaha sAdhanA hai, prayAsa hai| hama jaba prAtmA meM vilIna ho jAyeMge to prAnanda hI prAnanda rahegA jo kabhI samApta nahIM hogaa| dhyAna dene yogya bAteM prAtaH uThane ke samaya, sone se pahale, khAne ke pahale, dhyAna ke pahale mauna rakheM va Izvara kA smaraNa kreN| hamezA pUrva yA uttara kI ora muMha karake baitthe| kyoMki ina dizAmoM meM zuklapakSI jIvadhArI rahate haiN| dakSiNa va pazcima meM adhama pravRtti ke jIva rahate haiM / prataH udhara hamArA mana sthira nahIM hogaa| zuddha dizA meM zuddha vAtAvaraNa meM mana adhika tIvratA se zuddha va sthira rahatA hai| jaise eka gaMdI bastI kI jhopar3I va eka sAdhu kI kuTiyA ina donoM meM se hamArA mana sAdhu kI kuTiyA meM adhika lgegaa| isI prakAra ina dizAoM kA hai| dinAMka 5 agasta 84, ravivAra yoga 10 prakAra ke haiM, unameM se pahalA hai, 'khaaNtaayog'| prArambha prArthanA se hI karanA hai| isake kula 5 sAdhana haiM-(1) prArthanA (2) yogamudrA (3) jyotimudrA (4) jinamudrA (5) aanndmudraa| hamArA uddezya yaha aMtima mudrA hai| sthira Ananda hameM prApta karanA hai|
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogAnubhUtiyA~ | 257 prArthanA karate samaya yAcanA nahIM karanI hai| prArthanA zuddha svarUpa yAne Izvara kI karanA hai| hameM yaha abhyAsa honA cAhie ki hama prANimAtra meM use dekha skeN| isa abhyAsa ke lie pahale hameM apane prAtmA ke sAthiyoM ko mitra banAnA hogaa| ye haiM-kAna, nAka, akhi, jihvA, zarIra va mana / yadi hama inheM mitra na banAe~ to ye hamAre zatru banakara hamAre mArga meM ror3e aTakAte haiN| inheM vaza meM karane para mArga kAphI sarala bana jAtA hai| prAtmA kI ora antarmukha hone meM sahAyatA milatI hai| saccA mitra vaha hai jo sukha meM va duHkha meM Age aaye| jaise DhAla hotI hai, samarabhUmi meM vaha Age rahakara zarIra kA rakSaNa karatI hai va siMhAsana para baiThane para vaha pIche pITha para lagI rahatI hai| isI prakAra ina chaha ko hama mitra banAeM to hamArI udvigna evaM kaSTakara sthiti meM Age hokara hamArA sAtha deMge / varnA ye yadi zatru bane to pahale hI hamAre mArga meM bAdhaka bana jAyeMge / hameM ina para vijaya pAnI hai, inheM apane niyantraNa meM lenA hai| yadi krodha pAtA hai to use kama karane kA sAdhana hai kSamA karanA / kSamA bhAvanA mana meM rahe to krodha nahIM A paayegaa| isI prakAra abhimAna ko dUra karane kA astra hai vinaya / vinayazIla vyakti meM kabhI abhimAna nahIM hotA aura jaba taka manuSya ke mana meM vinaya na ho usake mana meM kisI saMta, sajjana yA bar3oM ke prati Adara utpanna nahIM hogaa| ataH abhimAna ko dUra karane ke lie hameM vinayazIla honA hogaa| yadi hamAre mana meM kapaTa, daMbha hai, hama mAyA se ghire haiM to AtmA ko pahacAna nahIM sakate, use dekha nahIM sakate haiN| jisa prakAra svaccha prAkAza meM hI sUrya camakatA hai, yadi prakAza bAdaloM se ghirA hayA hai to sUrya ko upasthiti hone ke bAvajUda hama usake prakAza ko dekha nahIM sakate, usI prakAra jaba taka mana svaccha na ho hama AtmA ko dekha nahIM skte| ata: mana nirmala ho, satyamArgI ho yaha Avazyaka hai| isake lie hameM apane Apa ko svArtha se dUra rakhanA hogA, U~ca-nIca kA bhedabhAva miTAnA hogA, guNapUjA kA mahattva samajhanA hogaa| yadi kisI kI AtmA kI bhAvanA ko na samajhakara usakA tiraskAra karake prArAdhya kI pUjA kareMge to kisI kAma kI nahIM hogii| prabhu se itanA hI mAMganA hai ki vaha prAtmika bala itanA de ki hama usa Ananda meM amara ho jaaeN| hama Izvara kA eka bAra nAma na leM to cala sakatA hai parantu usake AdezoM kA pAlana kareM to usako pUjane ke barAbara hI hai| parantu yadi usakA nAma raTate raheM aura usake batAye mArga ke viruddha caleM to usakA nAma lenA na lenA barAbara hI hai| kyA koI pitA usake putra dvArA apanI prAjJA kI avahelanA karake usake muMha se apanI prazaMsA sunakara prasanna hogA? jisa prakAra vaha pitA apane aise putra se, jo usakI AjJA kA pAlana nahIM karatA va prazaMsA karatA hai, prasanna nahIM hogA to Izvara kaise prasanna hogA? hamAre lie to yahI mArga hai ki hama usake batAye rAste para usake kahe anusAra caleM aura usakA smaraNa bhI karate raheM, taba hama usa aMtima uddezya taka pahuMcane meM saphala hoNge| priya pAThako ! jisa prakAra bunAI karake kheta taiyAra rakheM to varSA ke hone para bIja ko aMkurita hone meM samaya nahIM lagatA, usI prakAra pa. pU. ma. sA. dvArA pradatta ye vicArasaMkalana Apake jIvana kI bhUmi ko taiyAra rakhane meM yadi madada kareM aura pa. pU. ma. sA. ke pApa Asamastha tama Atmastha mana taba ho sake Azvasta jana
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama khaNDa / 258 pratyakSa darzana kA lAbha leM to isa taiyAra bhUmi meM prAtmadarzana kA bIja aMkurita hone meM vilamba nahIM hogaa| yadi aisA huA to aura prAnanda kI bAta kyA ho sakatI hai ? uparokta saMkalana meM jo bhI anucita lage use chor3a deM aura merI mUrkhatA ke lie mujhe kSamA kareM aura jo bhI satya lage vaha pa. pU. ma. sA. kA hai, aisA samajhakara use AtmasAta karane kA prayAsa kiijie| jo bhI sahI hai hI pa. pU. ma. sA. kA hai aura unhIM ke caraNoM meM arpaNa karatI haiN| arcanArcana hari o3m yogakendra, indaura. 00