Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
श्रीपृथ्वीचन्द्रसूरिकृत यतिशिक्षापञ्चाशिका ॥
- विजयशीलचन्दसूरि
___ जैन मुनिओना आचारपालननी प्रक्रिया ए एक, अन्यत्र क्यांय, कोई पण धर्म-संप्रदायमां जोवा न मळे तेवी विरल अने असामान्य बाबत छे. आत्माना उत्कर्षने ज मात्र केन्द्रमा राखीने योजायेली आ प्रक्रियामां, मानवसहज दुर्बलताने कारणे, कोई आत्मा, ढीलो के शिथिल पडी जाय, तो तेने ढंढोळवा माटे अने पुनः ते प्रक्रियामां स्थिर करवा माटे श्रीपृथ्वीचन्द्रसूरिजी महाराजे आ लघु कृतिनुं निर्माण कर्यु छे. फक्त पचास गाथा-प्रमाण आ कृतिमां साधुने अने तेनी चारित्रभावनाने जागृत करवा माटे जे हृदयस्पर्शी टकोरो कर्ताए करी छे, ते अत्यंत प्रेरणादायक अने जागतिप्रेरक छे. कर्ता श्रीपृथ्वीचन्द्रसरि कया समयमां तथा कया गच्छमां थया, ते जाणी शकातुं नथी.
साधुजनोने शिक्षा आपतां आपतां तेमणे क्यांक क्यांक कहेवतोनो पण समुचित उपयोग को छे. दा.त. गाथा १२ मां "पिक्खसि नगे बलंतं, न पिक्खसे पायहिट्ठओ मूढ !" वांचतां ज,
"डुंगर जळती ला' य, देखे ते सारी जगत पगतळ जळती ला'य, रति न सूझे राजिया !"
आ लोकोक्तिनी याद आवी जाय छे. तो गाथा ४९मां "नहि सुत्तनर-मुहे तरु-सिहराओ सयं फलं पडइ" ए पंक्ति,
"उद्यमेन हि सिध्यन्ति, कार्याणि न मनोरथैः । नहि सुप्तस्य सिंहस्य, प्रविशन्ति मुखे मृगाः ।।" ए सुभाषितनी स्मृति करावी आपे छे.
कलिकाल ए पडतो काळ होई आq ज चाले ; क्षम्य गणाय ; आम विचारनारा के बचाव करनारानी तो तेमणे भारे झाटकणी काढी छे (गा. ३१).
आ नानकडी कृति प्राकृत भाषाना अभ्यासीओ माटे जेम उपयोगी थशे, तेम साधुजनो माटे पण उपकारक बनशे ज. तेवी श्रद्धा छे.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
14
यतिशिक्षापचाशिका ॥
जयइ जिणसासणमिणं अप्पडियथिरपयावदिप्पतं । दूसमकाले वि सया सहावसिद्धं तिहुअणे वि
पढमं नमसिअव्वो जिणागमो जस्सं इह पभावाओ । सुहुमाण बायराणं भावाणं नज्जइ सरूवं
जह जीवो भमइ भवं किलिट्ठगुरुकम्मबंधणेहिंतो । तन्निज्जरावि [य] जहा, जाइ सिवं संवरगुणड्डो इच्चाइ जओ नज्जइ सवित्थरं तं सरेह सिद्धंतं सविवेसं सरह गुरं(रुं) जस्स पसाया भवे सो वि गुरुसेवा चेव फुडं आयारंगस्स पढमसुत्तम्मि | इअ नाउं निअगुरुसेवणम्मि कह सीअसि सकन्न ! ? ता सोम ! इमं जाणिअ गुरुणो आराहणं अइगरिटुं । इह-परलोअसिरीणं कारणमिणमो विआण तुमं
रुटुस्स तिहुअ [ण] स्स वि दुग्गइगमणं न होइ ते जीव ! । तुट्ठे वि तिहु[अ]णे लहसि नेव कइयावि सुगइपहं
जते रुट्टो अप्पा तो तं दुग्गइपहं धुवं नेइ । अह तुट्ठो सो कहमवि परमपयं पि हु सुहं नेइ
ts तुह गुणरागाउ (ओ) संधुणइ नमसई इहं लोओ ! न य तुज्झणुरागाओ कह तम्मि तुमं वहसि रागं ?
जइ वि न कीरइ रोसो कह रागो तत्थ कीरए जीव ! ? । जो लेइ त (तु)ह गुणे पर - गुणिक्कबद्धायरो धिट्ठो
जो गिन्ह तुह दोसे दुहजणए दोसगहणतल्लिच्छो । जइ कुणसि नेव रागं कह रोसो जुज्जए तत्थ ?
11811
॥२॥
॥३॥
11811
॥५॥
॥६॥
11911
HI
॥९॥
॥१०॥
॥ ११ ॥
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
15
॥१४॥
पिक्खिसि नगे बलंतं न पिक्खसे पायहिटुओ मूढ ! । जं सिक्खवसि परे, नेव कहवि कइआ वि अप्पाणं ! ॥१२।। का नरगणणा तेसि विअक्खणा जे उ अन्नसिक्खाए । जे निअसिक्खादक्खा नरगणणा तेसि पुरिसाणं
॥१३॥ जइ परगुणगरणेण वि गुणवंतो होसि इत्तिएणावि। ता किं न करेसि तुमं परगुणगहणं पि रे पाव ! ? जिणवयणअंजणेणं मच्छरतिमिराई कि न अवणेसि? । अज्ज वि जम्मि वि तम्मि वि मच्छरतिमिरंधलो भमिसि! ॥१५॥ जेहिं दोसेहिं अन्ने दूससि गुणगविओ तुमं मूढ !। ते विहु दोसट्ठाणे किं न चयसि पाव ! धिट्ठोसि
॥१६॥ उवसमसुहारसेणं सुसीयलो किं न चिट्ठसि सया वि । किं जीव ! कसायग्गी-पलित्तदेहो सुहं लहसि ?
॥१७| झाणे झीणकसाए आरद्धे किं न जीव ! सिज्जिज्जा। आकेवलनाणं ; ता झाणं कुणसु सन्नाणं
॥१८॥ जह जह कसायविगमो तह तह सज्झाणपगरिसं जाण । बह जह झाणविसोही तह तह कम्मक्खओ होही सज्झाणपसायाओ सारीरं माणसं सुहं विउलं । अणुभविअ कहं छड्डिसि जं सुहगिद्धो सिरे !] जीव! ॥२०॥ कि केवलो न चिट्ठसि विहुणि चिरकालबंध(?बद्ध?)संबंधं । कम्मपरमाणुरेणुं सज्झाणपचंडपवणेण ?
• ॥२१॥ बुज्झसु रे जीव ! तुमं मा मुज्झसु जिणमयं पि नाऊणं । जम्हा पुणरवि एसा सामग्गी दुल्लहा जीव !
.||२२॥
॥१९॥
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
16
जइ कहमवि जीव ! तुमं जिणधम्म हारिऊण परिवडिओ । पच्छाणंतेणावि हु कालेणं जीव ! जिणधम्म
॥२३॥ पाविहिसि वा नवा तं को जाणइ ? जेण सो अइदुलंभो । इअ नाउं सिवपयसाहणेण रे ! होसु कयकिच्चो ॥२४॥ जइ अज्जवि जीव ! तुमं न होसि निअकज्ज साहगो मूढ ! । किं जिणधम्माओ वि हु अब्भहिआ का वि सामग्गी? ॥२५॥ जा लद्धा इह बोही तं हारिसि हा ! पमायमयमत्तो । पाविहिसि पाव ! पुरओ पुणो वि तं केण मुल्लेण? ॥२६।। अन्नं च किं पडिक्खसि ? का ऊणा तुज्झ इत्थ सामग्गी ? । जं इहभवओ पुरओ भाविभवेसुं समुज्जमसि
॥२७॥ इह पत्तो वि सुधम्मो तं कूडालंबणेण हारिहा(हि)सि । भाविभवेसुं धम्मे संदेहो तं समीहेसि
॥२८॥ ता धिद्धी मइनाणे ता वज्जं पडउ पोरिसे तुज्झ । डज्झउ विवेगसारो गुणभंडारो महाभारो
॥२९॥ जं निअकज्जे वि तुमं गयलीलं कुणसि अलवसारोसि । अनन्नकज्जसज्जो सि पाव ! सुकुमारदेहो सि अन्नं च सुणसु रे जिअ ! कलिकालालंबणं न चित्तव्वं । जं कलिकाला नटुं कटुं न हु चेव जिणधम्मो
॥३१॥ समसत्तुमित्तचित्तो निच्चं अवगणिअमाणअवमाणो । मज्झत्थभावजुत्तो सिद्धंतपवित्तचित्तंतो सज्झायझाणनिरओ निच्चं सुसमाहिसंठिओ जीव ! । जइ चिट्ठसि ता इहयं पि निव्वुई किं च परलोए
॥३०॥
॥३२॥ .
।।३३।।
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
॥३४॥
॥३५॥
॥३६॥
॥३७॥
॥३८॥
इअ सुहिओ वि हु तं कुण जीव ! सुहकारणं वरचरितं । मा कलिकालालंबण-विमोहिओ चयसु सच्चरणं केवलकटेण धुवं न सिज्झए वरचरित्तपब्भट्ठो । कट्टरहिउ(ओ)वि सुज्झाणसु(स)हिओ वि जाइ सिवं अज्ज वि जिणधम्माओ भवम्मि बीयम्मि सिज्जई जीवो । अविराहिअसामन्त्रो जहन्नओ अट्ठमभवम्मि ता जीव ! कट्ठसझं जइधम्मं तरसि नेव मा कुणसु । किं न कुणसि सुहसझं उवसमरससीलणं चरणं नहि कट्ठाओ सिद्धा विसिटुकाले वि किंतु सच्चरणा । ता तं करेसु सम्मं कमेण पाविहिसि सिवसम्म जं पुव्वं पि [हु] जीवा कमेण पत्ता सिवं चरित्ताओ। आइजिणेसरपमुहा ता तम्मि कमेण सिज्झिहिसि जो महरिसिअणुचित्रो संपइ सो दुक्करो जइ पह(पहो) ता । अणुमोअसु गुणनिवहं तेसिं चिअ भत्तिगयचित्तो वसइ गिरिनिगुंजे भीसणे वा मसाणे वणविडवितले वा सुनगारे चरन्ते । हरि-करिपभिईणं भेरवाणं अभीओ सुरगिरिथिरचित्तो झाणसंताणलीणो जत्थेव सूरो समुवेइ अत्थं तत्थेव झाणं धरई पसत्थं । वोसट्ठकाओ भय-संगमुक्को, रउद्द खुद्देहिं अखोहणिज्जो एसइ उज्झियधम्मं अंतं पंतं च सीअलं लुक्खं । अक्कोसिओ हओ वा अद्दीणविदाणमुहकमलो
॥३९॥
१॥४०॥
॥४१॥
॥४२॥
॥४३॥
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 // 44 // // 45 // // 46 // इअ सोसंतो देहं कम्मसमूहं च धिइबलसहाओ / जो मुणिवसभो एसो तस्स अहं निच्चदासु म्हि धन्ना ते सप्पुरिसा जे नवरिमु(म)णुत्तरं गया मुक्खं / जम्हा ते जीवाणं न कारणं कम्मबंधस्स अम्हे न तहा धन्ना धन्ना पुण इत्तिएण जं तेसि / बहु मन्नामो चरिअं सुहावहं धीरपुरिसाणं धन्ना हु बालमुणिणो कुमारभावम्मि जे उ पव्वइआ / निज्जिणिऊण अणंगं दुहावहं सयललोआणं एवं जिणागमाओ सम्मं संबोहिओ सि रे जीव ! / संबुज्झसु मा मुज्झसु उज्जमसु समीहियथम्मि जं उज्जमेण सिज्झइ कज्जं न मणोरहेहिं कइआवि / नहि सुत्तनरमुहे तरु-सिहराओ सयं फलं पडइ ता परिभाविअ एअं सव्वबलेणं च उज्जम काउं। सामन्ने होसु थिरो जह पुहईचंदगुणविंदे // 47 // // 48 // // 49 // // 50 // इति यतिशिक्षापंचासिका संपूर्णा //