Book Title: Uttarbharatma Jain Dharmno Itihas
Author(s): Punyavijay
Publisher: Punyavijayji
Catalog link: https://jainqq.org/explore/230042/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara bhAratamAM jainadharmanA itihAsa* bhAratIya A mahAsaMskRtinA AvirbhAva ane tenA pAyAne majabUta karavA mATe bhAratavarSoMnI traNa mahApratApI mahAprajAe peAtAnAM samagra jIvana, zakti, buddhi ane vijJAnaneA vizALa phALA arpaNa karyAM che. e traNa mahAprajAe eTale jaina, bauddha ane vaidikadharma saMcAlako ane te te dharmanI anuyAyI prajA. A traNa mahAprajA paikI jaita prajAe bhAratIya A mahAsa MskRtinA vikAsamAM, e sa`skRtine pagabhara karavAmAM ane ene vizvavyApI banAvavA mATe kevA ane keTale adbhuta bhAga bhajavyeA che tenI rUparekhAne rajU karatA eka apUrva graMtha bhAI cimanalAla zAha Aje jaina prajAnA karakamalamAM upahArarUpe dharI rahyA che. bhAI zrI cimanalAle temanA prastuta graMthamAM saMkhyAbaMdha pAzcAtya vidvAnonA vizALa graMtharAzinA avalAkana, abhyAsa ane mananane a Mte dehanarUpe je hakIkatA rajU karI che e uparathI ApaNane khyAla AvI zake che ke paurANika kALamAM athavA ati prAcIna agamya yugamAM jaina prajA game teTalI mahAna hA, game tevaDA vizALa pRthvIpaTane teNe peAtAnI asmitAthI vyApta karI dIdhA heAya, tema chatAM anya prajA karatAM ati nAnA pramANamAM rahI gayelI jaina prajAe pAchalAM traNa hajAra varSa daramiyAna bhAratIya A mahAsaMskRtinA pratyeka aMgamAM prANa pUravA mATe peAtAnAM jIvana, zakti ane vijJAnane keTalA samartha ane sadiggAmI phALeA ApyA che. jainadharmAnuyAyI prajAnI saMkhyA mATe game teTalA meATA AMkaDAe rajU karavAmAM Ave, tema chatAM cAvIsamA tIrthaMkara zramaNa bhagavAna mahAvIre AjathI 2500 varSa pUrve peAtAnA ziSya-samudAyanA vihAra-pAdaparibhramaNa dvArA deza-videzamAM pharavA mATe je kSetramaryAdA-A kSetro nakkI karyAM che, e tarapha lakSa ApatAM, tema ja te pachI lagabhaga bIjA saikAmAM thaela aMtima zrutakevaLI sthavira A bhadrabAhusvAmIne bAravarasI bhayaMkara dukALa Adi prasaMgAne laI uparAkta kSetramaryAdA sivAyanA anya dezamAM vihAra karavA vagerenI AvazyakatA jaNAtAM, temaNe e vihArakSetranI maryAdA vageremAM umerI ane * * uttara hindustAnamAM jainadha' 'te ( a MgrejImAM mULa lekhaka zrI. cimanalAla jecaMda zAha, gujarAtI bhASAntarakAra: zrI. phUlacaMda haricaMda dozI, prakAzakaH lAMgamaeNnsa grIna eNnDa kaMpanI limiTeDa, I. sa. 1937) upAddhAta, jJAnAM. 28 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 ] jJAnAMjali pheraphAra kare yogya mAnI pote racelA bRhakalpamAM te te viSayane sthAna ApyuM e dhyAnamAM letAM, ane te uparAMta jainadharmAnuyAyI mahAna saMpratirAja ke jeo sthavira Arya suhastinA ziSya tarIke oLakhAya che, temaNe vaidika saMskRtipradhAna adha, draviDa vagere dezamAM jainadharmano pracAra karyA pachI jaina zramaNa-zramaNIone te te dezamAM paribhramaNa karavA mATe chUTa ApavAmAM AvI, jene ullekha niryuM, ktikAra, bhAgAkAra Adie potapotAnA graMthamAM karyo che, te jotAM samajI zakAya che ke vaidika saMskRtinI prabaLatAne pratApe eka kALe jainadharmAnayAyI prajA ati TUMka saMkhyAmAM rahI gaI hatI. e ati nAnA pramANamAM rahI gayelI nAnI sarakhI jaina prajAe potAnA tema ja bhAratIya Arya mahAsaMskRtinA sarvatomukhI utthAna mATe potAnI zaktine keTale Azcaryajanaka paricaya Ape che eno sahaja khyAla ApaNane bhAIzrI cimanalAla zAhe ApaNA sanmukha bheTa dharelA A graMtha uparathI AvI zake che. bhAI zrI cimanalAla zAhe temanA pustakamAM je ItihAsa Ape che e mukhyatve karIne uttara hiMdustAnamAMnA jainadharmane lagato che ane te paNa zramaNa bhagavAna mahAvIra pachInAM mAtra eka hajAra varSano ja che. eTale te sivAyane uttara hiMdustAnane ItihAsa ane bIjA dezamAM jainadharma ane jaina prajAne lagato itihAsa lakha haju bAkI ja rahe che. bhAI zrI zAhe lakhela pustaka jevAM saMkhyAbaMdha pustake lakhAze tyAre ja jainadharma ane jaina prajAnA itihAsanI sAcI rUparekhA Avaze. paraMtu ApaNane e jANIne Azcarya ane dilagIrI thaze ke varSonAM varSo agAu pAzcAtya tema ja bhAratIya jainetara vidvAnoe jaina sAhitya ane jaina itihAsanAM vividha aMgone je UMDANa ane jhINavaTathI chapyAM che ane enuM je mahattva AMkaDyuM che, teno potAne jainadharmAvalaMbI tarIke oLakhAvatI jaina prajAne ja nahi paNa "jainadharmanA pracAraka tarIke dAvo karanAra jaina dharmaguruone sudhAM khyAla sarakho nathI ane haju varSo pachI paNa e dhyAnamAM Avaze ke kema e zaMkAspada vastu che. jyAre pAzcAtya ane bhAratIya jainetara vidvAne saMzodhananA madhyAhnakALe pahoMcavA AvyA che tyAre jaina prajA mATe haju saMzodhananA viSayamAM paroDha paNa thayuM nathI. navIna saMzodhananI vAta bAjue rAkhIe to paNa Aja sudhImAM jainetara vidvAnoe atizramapUrvaka je sAdhanasAmagrI taiyAra karIne rajU karI che teno AsvAda levA mATe paNa ApaNane samaja ane samaya nathI, AthI vizeSa zocanIya bIjuM zuM hoI zake ? AjanI jaina prajA, jemAM jaina dharmaguru ane jaina upAsaka vargane samAveza thAya che tene moTe bhAge AchI-pAtaLI kathAo sivAya, jainadharma ane jaina prajAno vikAsa ane gaurava vAstavika rIte zAne AbhArI che? jainadharmanI abhivRddhi kyAM kAraNoe thaI zakI hatI ? jaina prajAe kayAM kayAM mahatvanAM kAryo karyA che ? tema ja jaina prajA ane jainadharma Itara prajAo ane dharma sAthe spardhAmAM kaI kuzaLatAne AdhAre TakI zakyAM hatAM ?--ene khyAla bahu ja ochAne che. AnuM pariNAma e AvyuM che ke sUtradhAra samI lekhAtI vartamAna jaina gusaMsthA jainadharmanI rakSA ane tenI unnatinA praznane bhUlI jaI najIvA prazno ane najIvI bAbato upara mahinAonA mahinAo ja nahi paNu varSo sudhI nirjIva ane buddhihIna carcAo karavA uparAMta ekabIjA sAme AghAta-pratyAghAta karI jainadharmane jhAMkhapa lagADI rahela che. A praznane ahIM ayogya rIte carcavAne amAre leza paNa irAdo nathI, tema chatAM eTaluM kahyA sivAya cAle tema nathI ke vartamAna jaina dharmaguruone AjanA jaina samAjanI ke jainadharmanI paristhiti nihALavAnI jarA sarakhIya paravA ke navarAza nathI. atu. A viSayane ahIM paDato mUkI ApaNe ApaNA mULa viSaya tarapha AvIe. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara bhAratamAM jainadharmano itihAsa [ 219 samaya-parivartana sAthe prajAnI dharma, samAja, tattvajJAna, sAhitya, kaLA Adi dareka viSayane lagatI jijJAsA ane abhirucinA mArgo ane prakAre paNa badalAyA sivAya nathI rahI zakatA. eka jamAne zraddhAyugano hato ke jyAre jagatanA sanAtana satyane, AtmasvarUpane ke koI paNa padArthane nirNaya karavA mATe prajAne tarka ke dalIlone Azraya zodhavo paDato na hato. tema ja e sanAtana satya vagereno potAnA jIvanamAM sAkSAtkAra karanAra ApaNA pUrva puruSone-temanAM jIvana tyAga ane tapa dvArA ativizuddha ane paraNita hAI-pote anubhavelA sanAtana satya AdinA upadezane samarthana mATe tarka ke yuktio nI AvazyakatA nahotI paDatI. paraMtu kALanI kSINatAne pariNAme Atmadharma, jJAnI puruSanuM Atmika jJAna ane temanAM tyAga-tapa pAtaLAM paDI jatAM temane potAnA vaktavyanA samarthana mATe tarka ane yuktione Azraya levo paDyo ane e rIte prajA paNa temane upadeza vagerene tarka, yukita Adi dvArA karavA lAgI, jene pariNAme zraddhAyuganuM sthAna tarkayuge lIdhuM. tarkayugamAM pratyakSa, parokSa Adi pramANenuM sthAna hatuM, paraMtu AjanA ApaNA cAlu vaijJAnika yugamAM pratyakSa pramANane ja mukhya sthAna ApavAmAM AvyuM che. A paristhitimAM bIjI bAbatonI jema dharmo. tatvajJAna, Agama Adine paNa pratyakSa pramANanI zarANa upara caDavuM paDayuM che, jemAMthI AjanA aitihAsika yugano janma thayo che. AjanA aitihAsika yugamAM dharmanA praNetA, temanA astitvanI sAbitI ane sattA samaya, temaNe upadezelAM dharmato , temano anuyAyI varga ane e varganuM vijJAnakalA-kauzalya, enA rItarivAja vagere dareka nAnI-moTI vastune pratyakSa maLatI aitihAsika sAbitIA sAthe kamyA pachI ja tenI satyatA, yogyatA ane grAhyatA upara bhAra mUkI zakAya che. A AkhI vastusthitine dhyAnamAM letAM atyAre nisteja banatA jainadharmanA gauravane navesara opa caDhAvavA mATe ApaNane ApaNu samakSa vidyamAna mahatva bharI prAcIna aitihAsika sAbitIo ane tene lagatuM vividha sAhitya ekatrita karavA mATenA prayatnanI AvazyakatA jaNyA sivAya nathI rahetI. keI paNa rASTra, prajA, jAti ke dharmane mATe potAnI unnati sAdhavAnI bhAvanAnuM mukhya aMga je kAMI hoya che te mAtra tene bhUtakAlIna ItihAsa che, jemAMthI tene aneka phuraNAo maLI rahe che. je ane tene prAcIna itihAsa nathI athavA jene e gauravazALI itihAsanuM vAstavika jJAna nathI. e kyAre paNa potAnuM utthAna ke punaruddhAra ekAeka karI zake ja nahi. ane tethI ja ApaNane punaruthAnanI preraNA maLe evA ApaNuM prAcIna ane prAmANika itihAsane ApaNe taiyAra karavo joIe. AjanI ApaNuM A anivArya AvazyakatAne eka aMkoDa bhAIzrI zAhanA prastuta graMthathI joDAya che ke je jAtano graMtha jaina prajA mATe pahelavahelo ja che. bhAIzrI zAha muMbaI yunivarsiTInI ema.e.nI DigrI meLavavA mATe "jainadharmanA prAcIna ItihAsanA viSayane pasaMda karyo. jene pariNAme temaNe Jainism in North India nAme aMgrejI pustaka taiyAra karyuM, e ja pustakano gujarAtI anuvAda ApaNu samakSa dharavAmAM Avyo che, jenA uparathI ApaNane ApaNuM eTale ke jaina prajAnA dharma, nIti, tatvajJAna, AcAra, vyavahAra, kalA, zilpa, sAhitya Adi sAthe saMbaMdha dharAvatA ItihAsa uparAMta carcAspada viSayane carcavA mATenuM eka khAsa daSTibiMdu paNa maLI rahe che. arthAta paraspara vivAdAspada manAtA aitihAsika viSayanI carcA ekabIjA vidvAno keTalI sukSmatAthI, keTalI zAstrIyatAthI, keTalI prAmANikatAthI ane keTalI sabhya bhASAmAM kare che tema ja e praznone carcavAmAM keTale samabhAva ane sthitaprApaNuM rAkhe che. AjanA carcAspada, dhArmika, sAmAjika Adi praznonI asabhya ane kaMdAgrahabharI rIte carcA karanAra Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] jJAnAMjali atyAranA jaina samAje uparokta dRSTibiMdunuM jarUra anukaraNa karavA jevuM che, jethI carcAspada viSayanuM chevaTa zAbdika vitaMDAvAdamAM ke kaDavAzamAM na pariNamatAM tenA satya nirNayamAM ja Ave. A uparAMta pAzcAtya tema ja bhAratIya vidvAne taTastha vRtti rAkhI jainadharmanAM dareka aMgone saMzodhanone lagatI judI judI daSTie kevA UMDANapUrvaka tapAse che e paNa jaina vidvAnoe dhyAnamAM levA jevuM che, jethI vartamAna saMzodhana paddhati ane tene lagatA daSTibiMdune na samajavAne lIdhe ' tema ja keTalAka navIna prazno carcavAmAM aneka goTALAbharyA prasaMge UbhA thAya che, te thavA na pAme. prastuta graMthanAM prakaraNonuM nirIkSaNa karatAM ApaNane e paNa samajAze ke ApaNuM prAcIna jIvana keTaluM vijJAnamaya ane kalApUrNa hatuM ane AjanuM ApaNuM jIvana keTaluM chIcharuM, kalAvihIna tema ja nirmAlya banI gayuM che. eka kALe ApaNe kyAM hatA ane Aje ApaNe kyAM UbhA chIe ? prastuta graMtha, pAzcAtya tema ja bhAratIya vidvAnonA saMkhyAbaMdha graMthanA avelekana ane manananA dehanarUpa hoI AmAM svataMtra vicArasaraNIne sthAna khAsa karIne ApavAmAM nathI AvyuM e hakIkatane bhAIzrI zAhe pote potAnA prastuta graMthanA upasaMhAramAM jaNAvI che. eTale A pustakanA vAcakoe A vAta dhyAnamAM rAkhIne ja A graMthanuM vAcana karavuM, jethI A graMthamAMnI keTalIka vicArasaraNInI truTine Arepa bhAIzrI zAha upara na jAya. prastuta graMthamAM jainadharmane lagatA aneka viSayo carcavAmAM AvyA che, je paikInA keTalAka zramaNa bhagavAna mahAvIranA samayanI carcA Adi jevA viSayo veLunA keLiyA gaLavA jevA taddana lukhA ane agharA paNa che ane keTalAka rAjavaMzamAM jainadharma," "kaliMga dezamAM jenadharma" vagere jevA rasaprada ane sarvagrAhya viSaye paNa che. A badhA viSayone saMgraha karavAmAM ane krama goThavavAmAM bhAIzrI zAhe apUrva kuzaLatA dAkhavI che. have ame prastuta graMthamAMnAM prakaraNo upara sahaja daSTipAta karI amArA vaktavyane samApta karIzuM. prathama prakaraNamAM bhagavAna mahAvIra pahelAM jainadharma kevA svarUpamAM hato tema ja jainadharma ane jene je covIsa tIrthakarane mAne che te paikInA kayA kayA tIrthakaronAM nAmo ullekha jainetara sAhityamAM maLe che ane temanI aitihAsikatAnA viSayamAM vidvAnonA kevA abhiprAya che e khUba sarasa rIte carcavAmAM AvyuM che. bIjA prakaraNane cAra vibhAgamAM vaheMcI nAkhavAmAM AvyuM che. prathama vibhAgamAM bhagavAna mahAvIranA samaya daramiyAna brAhmaNa prajAmAM saDAo ane temanA atyAcAro kevI rIte vadhI paDayA hatA tema ja jAti pAMtinA bheda ane lUkhA tema ja kaMTALAbharyA kriyAkAMDe vadhArI mUkI temaNe samagra prajAne kevI dabAvI dIdhI hatI e bAbatanI carcA karyA bAda jaina ane bauddhadharmo athavA bhagavAna mahAvIra ane buddha bhagavAne te sAme AdhyAtmika vAtAvaraNa UbhuM karI samasta janatAne-pachI te puruSa ho yA strI ho athavA brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zuddha jAti paikIne kaI paNa hoI paNa prakArano bheda rAkhyA sivAya saune ekasarakhI rIte AdhyAtmika dharmanI samakakSAe sthApana karyA e jaNAvavAmAM AvyuM che. bIjA vibhAgamAM bhagavAna mahAvIranA garbhApahArane aMgenI AjanA vidvAnonI buddhigamya mAnyatA, temanA janma, gRhavAsa, pravajyA, nirvANu samaya ane jainadharmane lagatI sAmAnya tema ja lAkSaNika Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' uttara bhAratamAM jainadhama nA itihAsa bAbatAne ullekha che. trIjA vibhAgamAM bhagavAna mahAvIre upadezelA tyAgadharma ane tattvonuM vistRta varNana ApavAmAM AvyuM che. bhagavAna mahAvIra jagatanI utpattinA AdikaraNa tarIke keAI Izvarane kahetA nathI ke jagatane AdimAna mAnatA nathI; paraMtu jagatanuM cakra kALa, svabhAva, niyati, karma ane puruSA pAMca kAraNanA meLathI svayaM cAlyA kare che, ane te paNa anAdi kALathI ja cAlyA kare che. e cakrane preranAra ke sAkSIrUpa koI anAdi vyaktine jaina darzana mAnatuM nathI. 221 jaina darzanane mukhya AdhAra anekAMtavAda ane ahiMsAnA siddhAMta upara che. anekAMtavAdanA pratApe jainadharma jagatabharanA dharma ane saMpradAyAnI mAnyatAene peAtAmAM samAvI saunI sAthe ekaca sAdhavA prayatna karyo che ane ahiMsAnI bhAvanAne pariNAme jagata sAthe teNe bhrAtRbhAva sAdhyo che. A ja kAraNane laI nAnI saMkhyAmAM rahelA jainadharme peAtAnA prabhAva dareka dharma upara pADayo che ane peAtAnA aritatvane ciraMjIva banAvyuM che. jainadharmanA anekAMtavAda ane ahiMsAnA siddhAntane, tenA vAstavika svarUpane dhyAnamAM nahi lenArA bhale parasparavirodhI tema ja nirmAlyatApoSaka mAne-manAve ane tenA viSe game tevAM citraNA kADhe; te chatAM jagatane tattvajJAna ane bhrAtRbhAvanA vizALa Adate pUrA pADanAra jainadharmInAM A e viziSTa tattvA sadAya jainadharmanI jema cira'jIva ja raheraze. A uparAMta jainadharmanA karmAsiddhAnta sAme paNa eve| AkSepa che ke jainadharmane A siddhAMta prANImAtrane nirmAlya tema ja puruSA hIna banAvanAra che. A badhA AkSeponI ayeAgyatA puravAra karavA mATe bhAIzrI zAhe prAmANika carcA karavA sAthe e saMbaMdhamAM aneka vidvAneAnA abhiprAyAnI AAMdha lIdhI che. alabatta, ApaNe ahIM eTaluM jarUra umeravu joI e ke A siddhAMtA jainaM prajAnA aMgamAM jeTalI tanmayatAthI thira thavAM joIe te rIte banI zakayuM nathI, jene pariNAme A mahAna siddhAMtA pAchaLa rahelI udAtta bhAvanAne, keTalAka apavAdo bAda karatAM, jaina prajAe lagabhaga visArI dIdhI che. jaineAnA ahiMsAnA Adarza jainadharmamAM udAra bhAvanA peASavA uparAMta prAyazcittanA mahattvabharyA tattvane sthAna ApyuM che, jene pariNAme sAmAyika ane pratikramaNa e e mukhya vidhAneA jaina prajAnA jIvanamAM mukhya bhAga bhajave che. A banne vidhAne keTalAM mahattvayukta che ane tenI keTalI apUtA che tenI yAgya carcA vidvAnonI najare karavAmAM AvI che. sAmAyika, pratikramaNa, jinapUjA Adi jevAM mahattvanAM vidhAnA tarapha ghRNAnI najare jonAra AjanA jaitAe--khAsa karI navIna--va A AkhAya viSaya vAMcI-vicArI jIvanamAM avazya utAravA jevA che. cAlu vibhAgamAM jainadharmane lagatA sAdhudha ane gRhasthadharmanA AcAre| ane vAdi tattvanuM vistRta svarUpa pratipAdana karavA sAthe naya, pramANa ane saptabhaMgInu varNana ApavAmAM AvyuM che. prakaraNane aMte ceAthA vibhAgamAM bhagavAna mahAvIranA yugathI zarU karI ATha sadI daramiyAna jainadhamAMthI judA paDelA athavA janmelA pathabhedone arthAt Avaka saMpradAya, sAta nivedya ane zvetAMbara-digaMbara saMpradAyanA itihAsa ApavAmAM AvyA che. trIjuM prakaraNa e vibhAgamAM lakhAyuM che te paikI prathama vibhAgamAM bhagavAna pArzva ane mahAvIranA dhane rAjyAzraya keTalA maLyA hatA ane keTale aMze te rAjadhama banI zakayo hateA, tenu Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 jJAnAMjali vivecana che. khAsa karIne bhagavAna mahAvIranA yugamAM magadhanA mahAna zaithunAga biMbisAra urphe zreNika, vaizAlInA rAjA ceTaka urphe jitazatru, caMpAnA rAjA dadhivAhana, kauzAMkhIneA rAjA zatAnIka ane keTalAka licchavI rAjAe vagere je je rAjAe jainadharmAvalaMbI hatA tema ja avaMtInA rAjA ca'zpradyota ane bIjA je je rAjAe jainadharma pratye bahumAnabharI lAgaNI dharAvatA hatA, teeneA ane te sAthe vaizAlI, kuMDagrAma, vANijyagrAma, caMpA, siMdhusauvIra-vItamaya vagere nagare kayAM AvyAM tene lagatI aitihAsika mAhitI ApavAmAM AvI che. khIjA vibhAgamAM; bhagavAna mahAvIra pachInA yugamAM mahArAjA kANika, tenA uttarAdhikArI uddayana vagere nadavazIya rAjAe ane temanA zakaDAla, sthUlabhadra, zrIyaka vagere mahAmAtyeA, mau`va'zI mahArAjA caMdragupta ane mahAna saMpratirAja vagere je je rAjAe jaina hatA tema ja je je rAjAe jainadharma pratye sahAnubhUtibharyuM' valaNa dharAvatA hatA te badhAnA paricaya ApavAmAM AvyA che. uparAkta jaina rAjAe paikI mahArAjA saMpratinuM sthAna jainadharmInA itihAsamAM ujjavaLa kArakirdI bharyuM ane ati; gauravavaMtuM che. mahAna saprati mAtra pote ja jainadhamI hatA eTaluM ja nahi, paNa teNe: vaidikasa MskRtipradhAna AMdhra, draviDa vagere dezomAM jainadharmane jhaDA karakAvyA hatA. bhagavAna mahAvIranA Aja sudhInA 2500 varSanA itihAmAM meATA pAyA para jainadharmanA pracAra ane abhivRddhi karanAra AvI prabhAvazALI vibhUti khIjI eka paNa utpanna thaI nathI, jene pratApe jaina sUtrakArAne peAtAnA maulika rItarivAjomAM parivartana ke umerA karavAnI pharaja paDI hAya. jaina prajAnuM A eka mahAna durbhAgya che ke tene tyAM eka vyaktie zarU karelA kAne sAMgepAMga pAra utAranAra ke pApanAra prANavAna kAI pAchaLa nathI hAtuM. jema jainadharmanA pracAranI bAbatamAM mahAna sapratinI pAchaLa koI enA jevI vibhUti pAkI nathI te ja rIte jaina sAhitya, kaLA, zilpa, vijJAna vagerenA vikAsanAM kSetromAM je gaNIgAMThI vyaktie ApaNe tyAM janmI che, tenA sthAnane zAbhAvanAra bIjI vyaktie paNa ApaNe tyAM virala ja janmI che. ceAthuM prakaraNa * kali'gadezamAM jainadharma ' che. A prakaraNamAM atyAre erisA tarIke eALakhAtA kaliMga dezanA jaina samrATa khAravela ane tenA hAthIguphA zilAlekhAnA gauravavaMtA itihAsa che, jene samaya I. sa. pUrve khIjo saike che. samrATa khAravela ane tenA hAthIguphA zilAlekhAnu` mahattva phakta jainadharmonA itihAsanI dRSTie ja nahi paNa bhAratIya sAmAjika ane rAjakIya najare paNa tenu mahattva atidhaNuM che. dhArmika, sAmAjika ane rAjakIya dRSTine lakSyamAM rAkhI lakhAyela pAMDityapUrNa AvA vizada zilAlekha jagatabharanA itihAsamAM bhAgye ja bIjo jovAmAM Avaze. mahArAjA khAravela ane tenA zilAlekhA jainadharmane mATe abhimAnanu sthAna hovA chatAM AmrakAraka ghaTanA teA e che ke samagra zvetAMbara-digaMbara jaina sAhityamAM mahArAjA khAravelanA nAmanA ke tene maLatA tevA bIjA koI nAmAMtaratA ullekha sarakhA maLate nathI. khare ja, A pazu eka na ukelI zakAya tevA koyaDA che ke jaina saMpradAye AvI mahAna vibhUtine kayA kAraNe visArI mUkI haze. astu! game tema hA, te chatAM A zilAlekhA jainadhama mATe ati mahattvanA che. jaina mUrti ane tenI upAsanAnuM prAcInatama vidhAna A zilAlekhA pUru* pADe che. A zilAlekhanI zarUAtamAM svastika ane namaskAramaMtranA prAraMbhanA be pade magaLa tarIke ApavAmAM Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara bhAratamAM jainadharmane itihAsa [ 223 AvyAM che e uparathI jainAnI varitaka-racanA ane namaskAramaMtro pAsanA ati prAcIna hovAnI sAbitI maLe che. khaMDagirimAMnI uparyukta hAthIguphA upara kerAyelA zilAlekhomAM kaI kaI bAbato che? tema ja e guphAmAM zuM zuM che? ane khaMDagiri-udayagirinI TekarIo para bIjI kaI kaI ane keTalI guphAo che ane temAM zuM che? e badhI hakIkatano vistRta paricaya A prakaraNamAM ApavAmAM AvyuM che. ahIM prasaMgopAtta eka vAta sUcavavI ucita jaNAya che che ke, je guphA ane je zilAlekho jainadharmanA gauravanI daSTie ati mahattvanA che, jenA vAcana mATe varSonA varSo thayAM bhAratIya tema ja pAzcAtya samartha vidvAna rAtadivasa prayatna karI rahyA che ane jenA darzanArthe daravarSe saMkhyAbaMdha videzI tema ja bhAratIya vidvAno jAya che, e guphAnuM darzana karavuM to dUra raho, paraMtu tene aMgenI mAhitI sarakhI paNa ApaNane lagabhaga nathI enA jevuM dilagIrIjanaka bIjuM zuM hoI zake ? tIrthayAtrA ane paramAtmopAsanAmAM rasa lenArA ApaNe tIrthayAtrA ane paramAtmopAsanAnA kharA mAhAtmyane vIsarI ja gayA chIe. eTale tIrthayAtrA ane paramAtmopAsanA karavA chatAM ApaNe dina -pratidina jaDaprAya thatA jaIe chIe. Ane pariNAme AjanI ApaNI tIrthayAtrA athavA paramAbhopAsanA koI paNa jAtanA kaLAvidhAnane, vijJAnane athavA paramAtmavarUpane na aDakatAM moTe bhAge rUDhirUpa ja banI rahe che. ApaNe IcchIzuM ke jene prajA tIrthayAtrA ane paramAtmopAsanAnA kharA rahasyane samaje ane prAcIna pavitra gauravabharyA dhAmanAM darzana karavA bhAgyavAna thAya. pAMcamA prakaraNamAM mathurAnA kaMkAlITIlA TekarI paranA mahatvanA zilAlekhonI noMdha ApavAmAM AvI che ane te sAthe vikramAditya, kAlakAcArya vagerene paricaya paNa che. chaThThA prakaraNamAM guptavaMzIya rAjAomAM jainadharma kevI rIte dAkhala thayo hato tenI ane te sAthe valabhIvaMzanA dhruvasenanI noMdha levAmAM AvI che. sAtamA prakaraNamAM jaina sAhitya ke jemAM mukhyatve karIne cauda pUrva ane agiyAra aMga, bAra upAMga, dasa peyanA, cha cheda Agama, cAra mUlasUtra, be cUlikAsUtra ema pistAlIsa Agamano samAveza thAya che tene ane valabhImAM puratakalekhana nimitte zrImAna devaddhigaNi kSamAzramaNanA Adhipatya nIce maLelI saMdhapariSadane paricaya Apyo che. - A pachI bhadrabAhasvAmInA niyaMti graMtha ane tenA racanAkALane nirdeza vagere karavAmAM AvyuM che. e racanAkALa ane niryuktikAra caudapUrvadhara hovAnI vAta amArI mAnyatA ane alakana anusAra vAstavika nathI, jenA aneka purAvAo vidyamAna chatAM e viSayane ame ahIM carcAtA nathI. A sivAya prastuta prakaraNamAM dharmadAsagaNi ane temanI upadezamALA, vAcaka umAsvAti ane temanA tatvArthAdhigamasUtra vagere graMtha, siddhasenAcArya ane temanAM nyAyAvatAra, sanmati vagere prakaraNa, pAdalipta ane temanA taraMgavatI, praznaprakAza, nirvANalikA vagerenI noMdha ApI che. prastuta prakaraNamAM je yuganA jaina sAhityanI noMdha karavAmAM AvI che te sivAyanuM maulikatAne lagatuM bIjuM vipula sAhitya hovA chatAM ahIM rUparekhA pUratI je sAhityanI noMdha levAmAM AvI che te ochI nathI. chellA prakaraNamAM jaina mUrtiviSayaka ane zilpa ane sthApatyaviSayaka kaLAvidhAne kevAM Adarza Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224] jJAnAMjali hatAM tema ja jaina prajAe e kaLAvidhAnane vikasAvavA mATe keTale vega Apyo che tenuM vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. upara ApaNe TUMkamAM prastuta graMthanuM avalokana karI AvyA te uparathI jaine prajAnuM e yugamAM dareka viSayamAM keTaluM vyApakapaNuM hatuM ane tenI jIvanasaraNI kevI sarvatomukhI hatI e spaSTa rIte samajI zakAya che. aMtamAM ame IcchIe chIe ke bhAIzrI zAhanI jema Ajano jaina samAja-khAsa karI vidvAna munivarga-vartamAna yuganI saMzodhana paddhatine dhyAnamAM laI jainadharma pratyenuM pitAnuM RNa adA kare ane vidvAno taraphathI saghaLA mahAna dharmonA avalokana ane anveSaNamAMthI jainadharmanI upekSA karavAmAM AvI che tene dUra karI jaina sAhityanAM je anekAneka aMge aNukhIlyAM paDyAM che te te vikasAve, jethI anya vidvAna taraphathI jainadharma upara thatA ayogya AkSepo dUra thAya. - prastuta pustakane gujarAtI bhASAmAM anuvAdita karI jaina prajA samakSa upahAra karanAra zrI phUlacaMdabhAI haricaMda dozI tema ja zrI. cimanalAla jecaMdabhAInI jaina prajA sadA RNI ja che. [" uttara hiMdustAnamAM jaina dharmano upaghAta, I. sa. 1937]