Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२
તિથિચર્ચા
મંડાણ અને કલેશવૃદ્ધિ
- તિથિચર્ચાનો પ્રશ્ન તપાગચ્છ સંઘને માટે કલંકરૂપ નીવડ્યો છે. છેલ્લાં ચાલીશ વર્ષો દરમિયાન આ કલંકે, તપાગચ્છની શાતિમાં, સ્વસ્થતામાં, સમતામાં, એકતામાં અને નૂરમાં સુરંગ ચાંપી છે.
આનાં મંડાણ સં. ૧૯૯૨ના વર્ષમાં થયાં. તે અગાઉ બે વર્ષ પહેલાં થયેલા મુનિસંમેલન વખતે પોતાની અસહિષ્ણુ અને કદાગ્રહી વૃત્તિને લઈને અમુક વર્ગને પિતાના કદાગ્રહની સ્થાપનામાં સાંપડેલી નિષ્ફળતા, કદાચ, આના ઉત્થાન માટે જવાબદાર હતી.
સં. ૧૯૯૨માં, લૌકિક પંચાંગમાં ભાદરવા શુદિ પાંચમની વૃદ્ધિ આવી, ત્યારે સુરિસમ્રાટ અને પૂ. આચાર્ય શ્રી વિજયસિદ્ધિસૂરિજી મહારાજ વગેરે મૂર્ધન્ય આચાર્યોએ આરાધનામાં બે પાંચમને બદલે બે ચોથ કરીને, બીજી એથે (લૌકિક પંચાંગની પહેલી પાંચમે) સંવત્સરી મહાપર્વ આરાધવાનો નિર્ણય જાહેર કર્યો. આ નિર્ણય તપાગચ્છ સંઘની શાસ્ત્રશુદ્ધ પ્રણાલિકાને અનુસાર કરાયો હતો.
પણ, “ચાલુ ચીલે તો બધા ચાલે, એમાં શી નવાઈ? ખરી હોંશિયારી તે નવો ચી પાડવામાં છે!”—આ વિચારે એક વર્ગો, આ પ્રણાલિકાથી વિપરીત, લૌકિક પંચાંગની ચોથે સંવત્સરી કરવાનું નક્કી કર્યું અને બે પાંચમ કાયમ રાખી.
આથી સંઘમાં મેટો વિખવાદ જનમ્યો. આગેવાનોની દૂરદશી દષ્ટિએ આમાં સંઘ-સંઘર્ષનાં ચિહનો જોયાં. એમણે એને અટકાવવા પ્રયાસ આદર્યો. સૂરિસમ્રાટે કહ્યું :
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૫૦]
આ. વિ.નંદનસૂરિસ્મારકગ્રંથ “જેમ આ વર્ષે, તેમ આવતા વર્ષે પણ આ પ્રમાણે બે પાંચમ આવનાર છે. આ વખતે આપણે કરેલા સર્વમાન્ય નિર્ણય અનુસાર આરાધના કરે. ચોમાસા પછી બધા આચાર્યો ભેગા મળીને આ અંગે વિચાર કરીને જે ઉચિત જણાશે તેમ નિર્ણય લઈશું.”
પણ પિલા વર્ગે આનો અસ્વીકાર કર્યો. ઉપાધ્યાયજી શ્રી યશોવિજયજી મહારાજના શબ્દોમાં કહીએ તો “કલહકારી કદાગ્રહ ભર્યા, થાપતાં આપણું બોલ રે”-જેવી એ વર્ગની મને દશા બની ગઈ. પરિણામે, તપાગચ્છ સંઘમાં આ પ્રશ્ન પર બે પક્ષ પડી ગયા; એકતિથિપક્ષ અને બેતિથિપક્ષ એવાં એનાં નામ પડ્યાં.
સં. ૧૯૩માં પણ એ જ પ્રમાણે ભેદ રહ્યો. બંને પક્ષે પોત પોતાની માન્યતા સાચી ઠરાવવાના તમામ પ્રયાસો શરૂ થયા. એમાં વર્તમાનપત્રો ને પત્રિકાઓ દ્વારા એકબીજાને ખોટાં ઠેરવતાં લખાણે તથા સાચી-ખોટી ને સારી-નરસી રજૂઆત થવાં લાગ્યા. અને ગાળાગાળીઓનું પ્રમાણ પણ ખૂબ વધવા લાગ્યું. ચોમેર નિન્દા, કલેશને ઈષ્યનાં થર જામતા ગયા. એને નિયમનમાં રાખનાર કોઈ ન હોઈ એ પુરજોશથી ફાલવા લાગ્યા. આના પરિણામે, સંઘહિતચિંતક, સરળ અને તટસ્થ પુરુષનાં હૈયામાં ભારે વિષાદ વ્યાપી ગયે. આ મતભેદ દૂર કરીને ઐકય કરાવવાના એમના પ્રયાસનું પરિણામ નિષ્ફળતામાં આવતાં, એમનાં મન ખેદ અનુભવી રહ્યાં.
આ દિવસોમાં સૂરિસમ્રાટની પરિસ્થિતિ આવી હતી?
એમનો સિદ્ધાન્ત એ હતું કે “છાપાં અને લેખો લખવા-લખાવવાથી છેટા રહેવું, સાધુએ એમાં કદી રસ ન લેવો.” એટલે ચાલતી ગાળાગાળીથી તેઓ પૂરા અલિપ્ત હતા.
કેઈની જોડે લડવું નહિ, પણ કઈ સામેથી લડવા ઇરછે અને આવે છે, પોતાના સાચાં સિદ્ધાન્તની સબળતા પુરવાર કરવા, એની જોડે ચર્ચા કરીને એને સાચા માર્ગે લાવવો.” આ એમની વ્યવહાર-નીતિ હતી.
તિથિચર્ચામાં લગભગ તેઓ મૌન હતા. આનો અર્થ એ નહિ કે તેઓ આ પ્રશ્નનું સમાધાન નહોતા ઈચ્છતા; તેઓ આના સમાધાન માટે ખૂબ આતુર હતા, ને જ્યારે જ્યારે જરૂર જણાય, ત્યારે ત્યારે એ માટે તટસ્થપણે પ્રયાસ પણ કરતા. અને એટલે જ, જ્યારે સંઘના અને બંને પક્ષના આગેવાનોને આના સમાધાન અંગે કાંઈ વાટાઘાટે કરવી હોય, કે માર્ગદર્શન જોઈતું હોય, ત્યારે સૂરિસમ્રાટ વગર એમને કોઈ જ માર્ગ ન રહે. એ લેકે વારંવાર એમની પાસે આવતા. અને ત્યારે સૂરિસમ્રાટ પણ પૂરી નિખાલસતાથી, કેઈનીયે શેહમાં તણાયા વિના, પોતાને જે સાચું લાગતું તે કહેતા, ને માર્ગદર્શન આપતા.
તિથિચર્ચામાં, સૂરિસમ્રાટ જેટલી જ હૈયાઉકલત શ્રી વિજયનન્દનસૂરિજીની પણ હતી. કેટલીક વાર તો સૂરિસમ્રાટને જે રસ્તો સૂઝે, એ જ આમના મનમાં પણ અનાયાસે ઊગતો.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાત્સલ્યનિધિ સંઘનાયક
[૫૧] સૂરિસમ્રાટ જેવું માર્ગદર્શન આપવા ધારે, એવું જ આ પણ આપતા. અને એ કારણે, તિથિ અંગેની સઘળી વાતોમાં ને વિચારણાઓમાં તેઓ પૂરે રસ લેતા, ને એ રીતે સૂરિસમ્રાટની જવાબદારીમાં સહભાગી બનતા.
પણ, સૂરિસમ્રાટ અને શ્રી વિજયનન્દનસૂરિજી, બંનેની પરિણામગામી દીર્ધદષ્ટિમાં ચિક્કસ વસી ગયું હતું કે “જે ઈરાદાઓથી અને હેતુથી નવા તિથિમતનું પ્રવર્તન થયું છે, તે જોતાં આ વાતનું સમાધાન કોઈ ઉપાયે થાય તેમ છે નહિ. બંને પક્ષે સરળતા હોય, સાચી વાત સમજવાની ને સ્વીકારવાની વૃત્તિ હોય, તે જ સમાધાન શક્ય બને.” એટલે એ માટે થતા પ્રયાસો એમની નજરમાં લગભગ નિરર્થક જ હતા. છતાં, સમાધાનના પ્રયાસમાં પોતાનો જે સહકાર અપેક્ષિત હય, તે આપવામાં એમણે કદી કચાશ ન કરી.
એક પ્રયાસ સં. ૧૯૯૩માં થયો. આમાં મુખ્ય ભાગ સામા પક્ષના આગેવાનોએ લીધેલો. એમની વિનંતિ અનુસાર એવું નક્કી થયું કે “એકતિથિપક્ષે સૂરિસમ્રાટ, આચાર્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજ વગેરે અને સામા પક્ષે તેના જન્મદાતા આચાર્ય, બધાએ ખંભાતમાં ભેગા મળીને આ પ્રશ્નનો નિવેડો લાવ.” સામા પક્ષની પાકી કબૂલાત મેળવ્યા પછી, પોતાની અનિચ્છા છતાં, શ્રી સાગરાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજ વગેરેના અનુરોધથી, એમની સાથે સૂરિસમ્રાટે નાદુરસ્ત તબિયતે પણ જામનગરથી વિહાર કર્યો, પણ આ વિહારને માર્ગ અરધે કપાયે કે તરત જ સામો પક્ષ ફરી ગયે! એણે ગલ્લાતલ્લાં કરવા માંડ્યાં, જૂઠાણને આશ્રય, જે એમના તરફથી અપેક્ષિત જ હતે, લી.
આ વખતે શ્રી વિજયનન્દનસૂરિજીએ એ પક્ષના આગેવાનોને ખૂબ ઠપકે આખે; અને તે પછી સૂરિસમ્રાટે એ પ્રશ્નમાંથી રસ ઓછો કરી નાખ્યો.
શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી મહારાજે સમાધાનની વાટાઘાટે ચાલુ રાખી. એના પરિણામે સં. ૧૯૯૮માં એવો નિર્ણય થયે કે “શેઠ કસ્તૂરભાઈ લાલભાઈ આ પ્રશ્ન હાથમાં લે. તેઓ એક મધ્યસ્થ (લવાદ) નીમે, એ લવાદ શાસ્ત્રાર્થના માધ્યમે બંને પક્ષનાં મંતવ્ય જાણે. ને પછી એ જે નિર્ણય આપે, એ બધાને કબૂલ-મંજૂર.” આ અનુસાર એક મુસદ્દો ઘડીને એમાં બંને પક્ષના એક એક આચાર્ય સહી કરી, અને એ કસ્તૂરભાઈ શેઠને સુપરત કર્યો.
એ મુસદ્દા પર સૂરિસમ્રાટની સંમતિ અને સલાહ મેળવવા માટે શેઠે જાણીતા જજ શ્રી સુરચંદભાઈ પી. બદામી, શ્રી ભગુભાઈ સુતરિયા, શ્રી ચમનલાલ લાલભાઈ, શ્રી જીવતલાલ પ્રતાપશી, અને શ્રી પિપટલાલ ધારશી, આ પાંચ ગૃહસ્થોને સૂરિસમ્રાટ
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ પર ]
આ. વિ.ન'નસૂરિ-સ્મારકત્ર થ પાસે મેાકલ્યા. એ વખતે સૂરિસમ્રાટ તળાજા હતા. એમણે મુસદ્દાની વાત કરીને તેમાં સૂરિસમ્રાટની સમતિ અને સલાહ માંગી.
સૂરિસમ્રાટનુ મંતવ્ય એવું હતું કે · શાસ્ત્રાર્થ ભલે થાય, પણ એ લેખિત ન થવા જોઈ એ; એ તા જાહેર અને મૌખિક જ હોવા જોઈએ.' આ મંતવ્ય ધરાવવા પાછળ એમની ઊંડી દીઘદિષ્ટ કામ કરતી હતી.
આ બાબત લક્ષ્યમાં રાખીને સૂરિસમ્રાટ વતી શ્રી વિજયનન્દનસૂરિજીએ જ વાત ઉપાડી : “જાહેર અને મૌખિક રીતે શ્રી વિજયરામચદ્રસૂરિજીને શાસ્રા કરવા હાય, તે તેમાં અમારી સમતિ છે. ”
બદામી કહે : “સાહેબ ! આ મુસદ્દામાં જાહેર અને મૌખિક શાસ્ત્રાર્થ કરવાની જ વાત છે.”
આ સાંભળીને એમણે એ મુસદ્દો વાંચવા માંગ્યા. બદામીએ એ કાઢી આપતાં એમણે માટેથી વાંચ્યા. એમાં લખેલુ :
“ પાલિતાણા – તા. ૧૯-૪-૪૨ : વૈશાખ સુદ ૪-રવિવાર.
*
શ્રી સકળસ`ઘની તિથિચર્ચા સબંધી મતભેદની શાન્તિને માટે નિણ્ય મેળવવાને સારુ શેઠ કસ્તૂરભાઈ લાલભાઈ જે ત્રણ મધ્યસ્થાનાં નામેા લાવે તેમાંથી અમારે બન્નેએ (આચાર્ય શ્રી સાગરાનસુરિ તથા આચાર્ય શ્રી વિજયરામચદ્રસૂરિએ) એ નામેાની પસંદગી કરવી. એમાં જે એક નામ બંનેને સમત આવે તેને સરપંચ નીમી, તે, અને પક્ષાના મતબ્યાને સાંભળીને, જે નિર્ણય આપે તે અમારે બંનેએ કબૂલ રાખી, તે મુજબ વરતવું, આ મુજબ વરતવાનુ... અંધન અનેના શિષ્ય સમુદાયને મજૂર રહેશે.
“વિજયરામચંદ્રસૂરિ દા. પેાતે. આનંદસાગર, દા. પોતે,”
આ વાંચીને એમણે કહ્યું : “સહી કરનાર અને આચાર્ય જાહેર અને મૌખિક શાસ્ત્રાર્થ વિના પણ પોતપાતાનુ મતબ્ધ મધ્યસ્થને સમજાવી શકે છે. આમાં જાહેર અને મૌખિક શાસ્ત્રાર્થ એવા કોઈ શબ્દ છે જ નહિ.
એ સાંભળીને બદામીએ મુસદ્દા લઈને પુનઃ ખરાખર વાંચ્યા, અને તરત એમણે ખૂલ્યુ કે “ આપની વાત બરાબર છે. ’” પછી પૂછયુ : “તા પછી સાહેબ ! જાહેર અને મૌખિક શાસ્ત્રાર્થ કઈ રીતે થાય ? ”
શ્રી વિજયનંદનસૂરિજીએ કહ્યુ : “ એ ત્રણ રીતે થઈ શકે છે. એક, રાજસભામાં ગોઠવવા હોય તાપણ થઈ શકે છે; ભાવનગર રાજ્ય છે, વલભીપુર રાજ્ય છે, પાલિતાણા રાજ્ય પણ છે. જ્યાં કરવા હોય ત્યાં અમે તૈયાર છીએ. ’’
આમ અનવુ' તે અત્યારે અસભવ છે. ’
બદામી કહે :
""
4
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૫૩]
વાત્સલ્યનિધિ સંઘનાયક
તો પછી દયાળુ દાદાની પવિત્ર છાયામાં પાલિતાણામાં હિંદુસ્તાનને સકલ સંઘ ભેગે કરે, અને ત્યાં ચતુવિધ સંઘની હાજરીમાં શાસ્ત્રાર્થ થાય.”
બદામી કહે: “પણ આવું કરવામાં ઘણી ધમાલ થવાનો સંભવ રહે.”
એટલે શ્રી નંદનસૂરિજી કહે : “એમાં ધમાલ શી થાય ? બે જણે જાહેર, મૌખિક શાસ્ત્રાર્થ કરે અને બાકી તમામ વર્ગ શાંતિથી સાંભળે. બંને જણા પોતાના પક્ષકારોને શાંત રહેવા ભલામણ કરી શકે છે. અને છતાં તમને આ પણ ઠીક ન લાગતું હોય, તે ત્રીજો રસ્તો એ છે કે તમે પાંચ જણા, છઠ્ઠા શેઠ કસ્તૂરભાઈ –આટલાની હાજરીમાં જાહેર, મૌખિક શાસ્ત્રાર્થ થાય. પછી મધ્યસ્થ જે નિર્ણય આપે તે બંનેને કબૂલ રહે. આટલું તો થવું જ જોઈએ.”
પાંચમાંના એક જીવાભાઈએ આ સાંભળીને કહ્યું : “આપનો જે રીતે વિચાર હોય તે આપ લખીને અમને આપો.”
ત્રીજા વિચારમાં પાંચેની સંમતિ દેખીને એમણે તે જ વખતે એક મુસદ્દો ઘડ્યો. એમાં લખ્યું કે : “તા. ૩-૫-૧૪૨
વિક્રમ સંવત ૧૯૨ની સાલમાં શનિવારની સંવત્સરી તથા વિ. સં. ૧૯૯૯ની સાલમાં બુધવારની સંવત્સરી વિજયરામચંદ્રસૂરિજીએ તથા તેમના ગુરુજીએ તથા તેમના સાધુ-સમુદાયે જે કરેલી, તે શાસ્ત્રથી અને શ્રી વિજયદેવસૂરીશ્વરજીની પરંપરાથી વિરુદ્ધ છે, માટે તે સંબંધમાં પહેલવહેલે મૌખિક અને જાહેર શાસ્ત્રાર્થ વિજયરામચંદ્રસૂરિજીએ અમારી સાથે કરવો પડશે. તેઓએ તપાગચ્છના સર્વ આચાર્યોને જણાવ્યા સિવાય સંવત્સરી જુદી કરેલી હોવાથી તેમને જ પહેલાં પ્રશ્નો અમે પૂછીશું, અને તે પ્રશ્નોના ઉત્તર તેઓએ મૌખિક આપવા પડશે. અને પછી આ સંબંધમાં તેઓ પણ અમને પ્રશ્નો પૂછી શકશે. ત્યારબાદ તિથિ સંબંધમાં પણ તે પ્રમાણે શાસ્ત્રાર્થ કરાશે. અને તેમાં મધ્યસ્થ જે ફેંસલો આપશે તે અમારે બંનેને કબૂલ રાખવો પડશે. જોકે મધ્યસ્થ તરીકે શ્રીસંઘમાંથી બંને પક્ષેને સંમત વ્યક્તિઓ નીમાય તે અમે વ્યાજબી માનીએ છીએ. છતાં ઠરાવ પ્રમાણે મધ્યસ્થ તરીકે જેને તમે નીમે તેમાં અમારે વાંધો ઉપયોગી નહિ હેવાથી અમારે વાંધે લેવો નથી.
“મધ્યસ્થ તરીકે નક્કી કરાયેલ વ્યક્તિ અમારા શાસ્ત્રાર્થના વિષયને બરાબર સમજી શકે તેમ છે કે નહિ, તેમ જ પ્રામાણિક છે કે નહિ, તે માટે અમારે પણ તેને તપાસવી પડશે.
શાસ્ત્રાર્થ વખતે બંને પક્ષ તરફથી જેમને હાજર રહેવાની ઈચ્છા હશે, તેઓ ભાગ લઈ શકશે.”
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૫૪]
આ વિનિનસૂરિ-સ્મારકગ્રંથ આ મુસદ્દો સૂરિસમ્રાટને વંચાવી, તેમની સંમતિ લઈને એ આ પાંચ ગૃહસ્થોને પણ વંચાવ્યું. અને તેમને સુપરત કર્યો.
તેઓ આ લઈને ગયા. પણ, એ મુસદ્દો સામા પક્ષને નામંજૂર થયે. કારણ, પેલા મુસદ્દામાં જે છટકબારીઓ રહેતી હતી, એમાંની એક પણ આમાં શોધી જડે એમ નહોતી.
આ પછી સં. ૧ લ્માં સૂરિસમ્રાટ બટાદ હતા ત્યારે શેઠ કસ્તૂરભાઈ તથા શા. ચમનલાલ લાલભાઈ આ અંગે એમની સલાહ લેવા ત્યાં આવ્યા. એમણે પૂછયું :
આ રીતે મુસદ્દા ઘડી, તેમાં બંને આચાર્યોની સહીઓ લીધી છે, અને આ રીતે શાસ્ત્રાર્થ રાખેલ છે, તો આ બાબતમાં આપને શે અભિપ્રાય છે ? અને શી સલાહ છે? ”
આનો જવાબ આપતાં શ્રી વિજયનંદસૂરિજીએ કહ્યું :
પ્રથમ તે આવી પ્રવૃત્તિ બને છે જ કેમ ? સંઘમાં હું હોઉ કે બીજે હોય, પણ કઈ સંઘથી જુદી પ્રવૃત્તિ કરવા માગે છે તે વ્યક્તિ પાસેથી સંઘના આગેવાનોએ ખુલાસો માગવો જોઈએ, આપણે એમ નથી કરતા, એ જ આપણી નબળાઈ છે.
બીજુ, તમે અમારી સંમતિ-સલાહ લેવા આવ્યા છે, તે તે સહી કરનાર બંને આચાર્યોને પૂછીને આવ્યા છે કે એમ ને એમ જ?” - શેઠ કહે : “હું મારા વિચારથી જ આવ્યો છું.”
શ્રી વિજયનંદનસૂરિજીએ કહ્યું : “તો પછી અમારી સલાહ કે સૂચનાનો ઉપયોગ શે ? કાલે એ બંનેમાંથી કોઈ પણ એમ કહે કે અમારે તેમની સલાહ કે સૂચનાની જરૂર નથી, તો અમારા સલાહ-સૂચનને અર્થ રહેશે અને અમારી સલાહ કે સૂચનાની જરૂર હોય, તો આ તમારે મુસદ્દો રદ કરી, ફરી ન મુસદ્દા ઘડાવી, અને તેમાં “ચાર આ પક્ષના આચાર્યો ને ચાર સામા પક્ષના આચાર્યોની આમાં સંમતિ લેવી. એ રીતે લખવું જોઈએ. નીચે બંને આચાર્યોની સહીઓ લેવી જોઈએ, ને પછી બંને પક્ષના ચાર ચાર આચાર્યો પાસે જવું જોઈએ.
અને, લેખિત શાસ્ત્રાર્થ કોઈ ઠેકાણે હોય જ નહિ. એવા શાસ્ત્રાર્થને શાસ્ત્રાર્થ પણ કહી ન શકાય. જાહેર અને મૌખિક રીતના શાસ્ત્રાર્થને જ શાસ્ત્રાર્થ કહેવાય. મહાન કવિ અને વિદ્વાન શ્રી હર્ષના “ખંડનખંડખાદ્ય” ગ્રંથમાં પણ કહ્યું છે કે- તથા મેવ નિng:-“વાદી-પ્રતિવાદીની મૌખિક ચર્ચામાં જ નિગ્રહ થાય.” ત્યાં પણ “લખાણમાં નિગ્રહ” નથી કહ્યો.
અને આ તમે ઘડેલ અને માન્ય કરેલ મુસદ્દો અમને મંજૂર નથી એનો અર્થ એ નથી કે, અમે શાસ્ત્રાર્થ કરવા નથી ઈચ્છતા ! શાસ્ત્રાર્થ જે જાહેર અને મૌખિક રીતે કરતે હોય તો એમાં અમારી સંમતિ જ છે.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાત્સલ્યનિધિ સંઘનાયક
[૫૫] અને, જાહેર, મૌખિક શાસ્ત્રાર્થમાં જે સાચું ઠરશે, તેનો સ્વીકાર કરવા અમો તૈયાર જ છીએ. એમાં અમારે કઈ આગ્રહ સમજવો નહિ.
પણ, લેખિતમાં–જે રીતે તમે નકકી કર્યું છે–અમારી સંમતિ ન સમજવી. કેમ, કે એમાં મધ્યસ્થને કોઈ પક્ષ તરફથી પાંચસે મળે, કોઈ હજાર આપે, ને કોઈ વળી બે હજાર પણ આપે.”
શેઠ કહે : “આમાં એવું નહિ બને.”
એમણે કહ્યું : “નહિ બને તો ઘણું સારું. પણ અમારી તો જાહેર અને મૌખિક શાસ્ત્રાર્થમાં જ સંમતિ છે. આમાં નહિ.”
છેવટે શેઠે કહ્યું: “હવે આપને બીજુ કાંઈ કહેવાનું ન હોય તો અમે જઈએ છીએ.”
આમાં સહેજ ચીડનો અને અણગમાન ભાવ હતો, એ તેઓ તરત વરતી ગયા. એમણે તરત જ કહ્યું : “તમે કુરાન ને તલવાર લઈને આવ્યા છે, એમ ન સમજવું. (અર્થાતુ) અમારા મુસદ્દામાં સંમતિ આપે, નહિ તો આ બધા અપયશનો ટોપલે આપના માથે છે, એવું સમજશે નહિ.”
પછી શેઠ ઊભા થયા. વંદન કરીને રજા માગી, ત્યારે એમણે પોતાના પેલા મુસદ્દાની નકલ શેઠને આપી, અને કહ્યું : “લે, આ અમારે જવાબ છે.”
એ લઈને જતાં જતાં શેઠ કહે “મને ઠીક લાગશે તો હું આ મુસદ્દા આપીશ.”
એટલે તરત જ શ્રી વિજયનંદનસૂરિજીએ જવાબ વાળ્યો : “તમે જે કાર્યને અંગે અમારી સંમતિ, સૂચન ને સલાહ લેવા આવ્યા છે, તેની જરૂર હોય તો આપજે, નહિ તે તમારી મરજી.”
શેઠ ગયા. શ્રી વિજયનંદનસૂરિજી તે ભવિષ્યની નક્કર કલ્પના કરીને જ બેઠા હતા કે (૧) આપણે મુસદ્દો મંજૂર નથી જ થવાને. અને, એથી આપણને તો લાભ જ છે. આપણી તટસ્થતા નિબંધ રહે છે. (૨) શાસ્ત્રાર્થ માટે ઉત્સુક બંને પક્ષે ઘડેલા મુસદ્દા પ્રમાણે લવાદ નીમાશે, શાસ્ત્રાર્થ લેખિત થશે, અને એમાં પોતાનાથી શક્ય તમામ પ્રયાસે સામા પક્ષવાળા આ પક્ષની સરળતાનો લાભ ઉઠાવશે. પરિણામે, આ પક્ષને નુકસાની જ ભોગવવાની રહેશે અપયશના જ ભાગીદાર બનવું પડશે.
જૂના મુસદ્દા અનુસાર લવાદની નિમણુક કરીને શાસ્ત્રાર્થ કરવાનું સહી કરનાર બંને આચાર્યોએ અને શેઠ કસ્તુરભાઈ એ નક્કી કર્યું, અને તેનાં સ્થળ-સમય પણ નક્કી કરી લીધાં.
બોટાદથી સૂરિસમ્રાટ રહિશાળાના દેરાસરની પ્રતિષ્ઠા માટે ત્યાં પધાર્યા. ત્યાંથી પાછલા રસ્તે શ્રી વિજયનન્દનસૂરિજી અવારનવાર ગિરિરાજની યાત્રાએ આવતા. એકવાર
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૫૬]
આ. વિનદનસૂરિ સ્મારકગ્રંથ તેઓ ત્રણ-ચાર મુનિરાજે સાથે જતા હતા, ને રસ્તામાં જ આચાર્ય શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજીનો મેળાપ થઈ ગયો. બંનેએ સાથે યાત્રા-ચૈત્યવંદનાદિ કર્યો. અને રાયણપગલાનું ચિત્યવંદન કરતી વખતે એમણે વિજયરામચંદ્રસૂરિજીને તળાજા અને બોટાદમાં થયેલી ઉપરની વાતો કહી સંભળાવી.
આવી જ રીતે એકવાર ગિરિરાજ ઉપર શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી મહારાજનો મેળાપ થઈ ગયો. એમણે કહ્યું : “નન્દનસૂરિજી! ચાલે, તમારી જોડે વાતો કરવી છે.” અને બંને પેઢીની ઓફિસરૂમમાં જઈને બેઠા. બંનેએ ઘણી વાતો કરી. એમાં એમણે શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી મહારાજને વિનયપૂર્વક સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહ્યું :
“મહારાજ ! આપ ભેળા છો, આ ક્યાંક આપને ફસાવી ન જાય, એનું ધ્યાન રાખજે ! આપ આ શાસ્ત્રાર્થ તો કરે છે, પણ એવું થશે કે આપ એને પ્રશ્ન નહિ પૂછી શકો, ને એ આપને બધું પૂછી લેશે.
બીજુ; આ શાસ્ત્રાર્થ અમને બંધનકર્તા નથી. અને, જાહેર અને મૌખિક રીતે કરવો હોય તે હજી પણ અમે તૈયાર છીએ.”
પછી બંને છૂટા પડ્યા. શાસ્ત્રાર્થને જે નિર્ણય લેવાયો હતે એમાં કાંઈ ફેરફાર થઈ શકે એમ હતું નહિ. એ શાસ્ત્રાર્થ શરૂ થાય તે પહેલાં, એમાં મધ્યસ્થ–પંચ તરીકે નીમાયેલા વિદ્વાન ડો. પી. એલ. વૈદ્ય રહિશાળા સૂરિસમ્રાટ પાસે આવ્યા. એમણે તો ઉપાશ્રયમાં પ્રવેશતાં જ બંધ પાળ્યો : “વર વનાવાતtsw”—માત્ર વંદન કરવા માટે જ આ છું.” અર્થાત્ શાસ્ત્રાર્થ વિષે કાંઈ વાત કરવા નથી આવ્યું. આમ કહીને એમણે સાષ્ટાંગ દંડવત્ પ્રણામ કર્યા.
એ જેવા બેઠા, એવું તરત જ સુરિસમ્રાટે પોતાની સ્વભાવગત નિખાલસતા અને સ્પષ્ટતાની વૃત્તિથી કહ્યું : “તમારે શાસ્ત્રાર્થ અમને કઈ રીતે બંધનક્ત નથી, એ સમજી રાખજે.”
આનો દોર પકડતાં શ્રી વિજયનંદનસૂરિજીએ કહ્યું : “આનો અર્થ એ ન સમજશે કે અમે બંધાવા માગતાં જ નથી. પણ, જાહેર અને મૌખિક શાસ્ત્રાર્થની વાત હોય તે હજી પણ અમે બંધાવા તૈયાર જ છીએ.”
આ પછી બીજી ઔપચારિક વાતો કરીને ડે. વિદ્યા ગયા. પાલિતાણામાં લિખિત શાસ્ત્રાર્થ થયો. એમાં કચાશ રહી ગઈ હોય તેમ, મધ્યસ્થ-પચે છેલ્લે બંને આચાર્યોને એક સ્થાને ભેગા કરીને બંને ની મૌખિક પરીક્ષા લીધી. અને એ પછી જે નિર્ણય (ચુકાદો) એમણે આખે, એ જગજાહેર છે.
એ ચુકાદા વખતે સૌને સુરિસમ્રાટની અને શ્રી વિજયનન્દનસૂરિજીની દીર્ધદષ્ટિની સાચી પ્રતીતિ થઈ. અને, એ દીર્ધદષ્ટિનો અમલ નહિ કરવાના પરિપાકરૂપે, તિથિચર્ચાના પ્રશ્નનું સમાધાન તો બાજુ પર રહ્યું, ઊલટું એ પ્રશ્નને લેશમાં વૃદ્ધિ જ કરી !
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાત્સલ્યનિધિ સંઘનાયક
[૫૭] ૨૩ તિથિચર્ચા
(૨) સમાધાનને નકર છતાં નિષ્ફળ પ્રયાસ
સં. ૧૯૦ માં ભરાયેલા મુનિસમેલનનો પ્રધાન હેતુ એ હતો કે સંઘમાં અમુક અશે ફેલાયેલા અનિચ્છનીય વાતાવરણને દૂર કરવું, અને ભવિષ્યમાં એવું ન થવા પામે તેવી વ્યવસ્થા કરવી. આ હેતુને અમલ સમેલને એક સર્વસંમત પટ્ટકરૂપે અગિયાર નિયમ ઘડીને કર્યો.
પણ અફસ, સમેલને ઘડેલા એ નિયમો કાગળ પર જ સચવાયા ! સમેલન પછી એ જ વર્ષમાં વાતાવરણ અનિચ્છનીય બનતું ગયું.
એ અનિરછનીય વાતાવરણને કાયમી બનાવનાર તિથિચર્ચાને જન્મ થયો. એને લીધે સમ્મલને ઘડેલા નિયમો પૈકી ત્રીજા નિયમનો અને એના અનુસંધાનમાં નવમાં નિયમન ખુલ્લેઆમ ભંગ થશે. બીજા નિયમોના પાલન તરફ પણ લાપરવાહી સેવાતી થઈ. નવા તિથિમતનું વલણ સંઘની શાંતિમાં ભંગાણ પાડનારું નીવડ્યું. પછીનાં આઠેક વર્ષમાં તે તપાગચ્છ અશાન્તિનું ધામ બની ગયે!
અશાતિના આ કલંકને નિવારવા, પહેલાં કહ્યું તેમ, કેટલાક પ્રયાસ થયા, પણ એ નિષ્ફળ બન્યા. પણ એમ છતાં શાતિપ્રિય વ્યક્તિઓએ એ અંગે પ્રયત્નો શરૂ જ રાખ્યા. નવા તિથિમતના વૃદ્ધ પુરુષે પણ આ માટે સક્રિય હતા. પણ એમનાં આંતરિક પરિબળો જ એમના એ પ્રયત્નોને નાકામિયાબ બનાવતાં હતાં. એ પરિબળો છિન્નભિન્નતામાં માનતાં હતાં, સંપમાં નહિ. આથી વૃદ્ધ મહાપુરુષોની સક્રિયતા નિરાશામાં જ પરિણમતી.
સં. ૨૦૦૦ના વર્ષે તિથિભેદનો અંત લાવીને અશાંતિ દૂર કરવાનો એક સંગીન, સુંદર પ્રયત્ન થયો. પણ, દર વખતે બનતું એમ, આ પ્રયત્ન પણ નિષ્ફળ જ રહ્યો.
વાત આમ બની હતી ?
સં. ૨૦૦૦નું ચોમાસું સૂરિસમ્રાટ ખંભાતમાં રહ્યા હતા. યોગાનુયોગ, નવા તિથિમતથી કંટાળેલા ને એના નિવારણ માટે પ્રબળ ઉત્સુકતા ધરાવનાર આચાર્ય શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજ પણ ત્યાં જ ચોમાસુ હતા. આ એ જ ખંભાત હતું,
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૫૮]
આ. વિનદનસૂરિ-સ્મારકગ્રંથ જ્યાં સં. ૧૯૯૨ પહેલાં તપાગચ્છના કોઈ પણ સમુદાયના મુનિરાજે જૈનશાળાના ઉપાશ્રય ઊતરતા ને ચોમાસું કરી શકતા. અને, ૧૯૯૨ પછી આ જ ખંભાતના સંઘની એકતાને તિથિલેશની આગે બાળીને ખાખ કરી નાખી હતી અને સંઘના બે વિભાગ થઈ ગયા હતા; એકતિથિને માનનાર સાધુ જેનશાળા’એ જતા બંધ થયા; જૈનશાળા” એ બેતિથિપક્ષને ઉપાશ્રય બની ગઈ!
આ વર્ષે, સૂરિસમ્રાટ ભાળિના ઉપાશ્રયે હતા. શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજ જૈનશાળાએ હતા. બંને પૂજ્યવરે શાંતિ માટે અતીવ ઉત્સુક હતા.
એક દિવસ બંને પૂજ્યવરે સ્તંભન પાર્શ્વનાથના દેરાસરે ભેગા થઈ ગયા. શ્રી વિજયનન્દનસૂરિજી સાથે જ હતા. શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજ સૂરિસમ્રાટનો હાથ પકડીને પગથિયાં ચડ્યા. દેરાસરમાં બધાએ સાથે ચિત્યવંદનાદિ ક્રિયા કરી. તે પછી બહાર નીકળીને પગથિયાં ઊતરતાં ઊતરતાં શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજ સૂરિસમ્રાટને કહે :
હવે તમારી ઉંમર વૃદ્ધ થઈ છે, મારી ઉંમર પણ વૃદ્ધ થઈ છે. હવે કઈ રીતે આ તિથિનો ઝઘડો પડી જાય તો સારું.”
સુરિસમ્રાટે તરત જ કહ્યું : “તમે જેમ કહે તેમ આપણે કરીએ, હું એ માટે તૈયાર જ છું.”
આટલી વાત કરીને બંને પૂજ્યવરો છૂટા પડવા. બંનેના મુખ પર નિખાલસતા તરવરતી હતી.
પર્યુષણ પછી બીજે જ દિવસે શ્રી વિજયલક્ષમણુસૂરિજી વગેરે મુનિઓ સુરિસમ્રાટ પાસે આવ્યા; ને એમણે વાતની શરૂઆત કરી : “તિથિ બાબતને કલેશ દૂર કરવા આપણે ક રસ્તે લે? એ અંગે આપ દોરવણી આપો.”
સૂરિસમ્રાટે સ્પષ્ટ કહ્યું : “શ્રી લબ્ધિસૂરિજી મહારાજ જે રીતે કહે તે રીતે હું તૈયાર જ છું. મેં તંભનાજીના દેરાસરે પણ આ જ કહ્યું છે.”
એટલે શ્રી વિજયલમણસૂરિજી શ્રી વિજયનન્દનસૂરિજીને કહે : “આપ કાંઈ રસ્તો બતાવો.”
શ્રી વિજયનંદનસૂરિજી તે સમજતા હતા કે, શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજની ગમે તેટલી ઈચ્છા હોય, પણ આ પ્રયત્નમાં, જેમને શાંતિ જોઈતી જ નથી એવાં પરિ. બળના પ્રતાપે, સફળતા મળવાની જ નથી. અને એ પરિબળોને “ભાઈ-બાપુ” કહેવાનો કઈ જ અર્થ નથી. આમ છતાં, શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજની સરળતા અને
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાત્સલ્યનિધિ સંઘનાયક
[૫૯] સંપની ભાવના જે સફળ બને તો ઉત્તમ કાર્ય બને, એવી ઈચ્છાથી, એમણે વાજબી માર્ગ દેખાડતાં કહ્યું :
“સં. ૧૯૯૨ પહેલાં આપણે કેઈએ પણ તપાગચ્છમાં બે બીજ, પાંચમ, આઠમ, અગિયારશ, ચૌદશ, પૂનમ કે અમાસ ક્યારેય કરેલ નથી; તેમ જ બીજ વગેરે પર્વતિથિને ક્ષય પણ કરેલ નથી. લૌકિક પંચાંગમાં બીજ વગેરે તિથિની વૃદ્ધિ કે હાનિ હોય તો પણ આરાધનામાં બારે પર્વતિથિની વૃદ્ધિનહાનિ આપણે કરી નથી, તેમ કરાતી પણ નથી. આ પ્રણાલિકા આજ સુધી અવિચ્છિન્નપણે ચાલી આવી છે. એ પ્રણાલિકામાં સં. ૧૨માં ને ૧૯૯૩માં ભાદરવા સુદ પાંચમ બે કરી, સંવત્સરી સકલ સંઘથી જુદી કરીને, પહેલે ફેરફાર તમારા પક્ષવાળાએ કર્યો, અને તિથિમાં મતભેદ પાડ્યો. એથી કલેશની પરંપરા વધી. એટલે હવે તમારા પક્ષવાળાએ એ વૃદ્ધિ-હાનિ છોડી દેવી જોઈએ. એમ થવાથી આ તિથિચર્ચાને અંત આવી જાય છે, અને કલુષિત વાતાવરણને અંત પણ આપોઆપ આવી જાય છે. આ એક રસ્તો છે.
અને બીજો રસ્તો એ છે કે સં. ૧૯૨-૯૩માં શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજી વગેરેએ રવિવારની તથા બુધવારની સંવત્સરી તપાગચ્છથી જુદા પડીને કરી છે, અને તપાગચ્છના તમામ આચાર્યોને જણાવ્યા વિના તથા તેમની સંમતિ વિના કરી છે, તે તે ૧૯૯૨-૯૩ની સંવત્સરી શાસ્ત્ર અને પરંપરા પ્રમાણે વાજબી છે, એમ જાહેર અને મૌખિક રીતે સાબિત કરી આપે તો તિથિચર્ચાનો અંત આવે.”
આ સાંભળી શ્રી વિજયલક્ષમણુસૂરિજી કહે: “હવે શાસ્ત્રાર્થ વગેરેની વાત જવા દે; બીજો કોઈ રસ્તો બતાવો.”
“આ સિવાય બીજો રસ્તો મારી પાસે નથી. હવે તો તમે જ માર્ગ કાઢે.” શ્રી વિજયનંદનસૂરિજીએ સ્પષ્ટતા સાથે કહ્યું. એ બરાબર સમજતા હતા કે આમ કર્યા સિવાય કોઈ ઉપાયે તિથિલેશ અટકે એમ નથી; બીજો એકેય ઉપાય કારગત નીવડે એમ નથી.
આ પછી શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજની સૂચનાનુસાર નકકી થયું કે પૂજ્ય નેમિસૂરિજી મ. તથા પૂજ્ય લબ્ધિસૂરિજી મ. ભેગા મળીને સંવત્સરી અને તિથિ બાબતમાં એક નિર્ણય કરે, અને એ નિર્ણય બંને પક્ષને માન્ય કરવાને. અને તપાગરને પણ એ નિર્ણય મંજૂર રહે. વળી, બંને પૂજ્યમાં કદાચ મતભેદ રહે, તો તેઓ બંને મળીને તપાગરછના ત્રણ કે પાંચ આચાર્યોને નીમે, અને તેમને એ મતભેદને નિકાલ લાવવાનું સપે. એ નિકાલ સૌને મંજૂર રહે.”
આ નિર્ણયમાં પોતપોતાના પક્ષકાર આચાર્યોની લેખિત સંમતિ બંને પૂજ્યવરે મેળવી લે, એમ પણ નક્કી થયું.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૬૦ ]
આ. વિન≠નસૂરિ-સ્મારકત્ર થ આ નિયથી ખભાતમાં આનંદ છવાઈ ગયા. તિથિપ્રશ્નના સૌથી વધુ કડવાં ફળ ખંભાતે ભોગવ્યાં હતાં, એટલે એને આ નિર્ણયથી વિશેષ આનંદ થાય એ સ્વાભાવિક હતું.
આ નિર્ણયને સ`મતિ આપતા શ્રી સાગરાનૠસૂરિજી મહારાજ તથા શ્રી વિજયનીતિસૂરિજી મહારાજ વગેરે વૃદ્ધ પુરુષોના પત્ર) સૃરિસમ્રાટ પર અડવાડિયામાં જ આવી ગયા છે, એ વાતની ભાળ મળતાં શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજ તરફથી મુનિરાજ શ્રી વિક્રમવિજયજી તથા શ્રી ભાસ્કરવિજયજી એ અંગે આનંદુ વ્યક્ત કરવા આવ્યા. એ વખતે શ્રી વિજયનંદનસૂરિજીએ એમને પૂછ્યું : “ તમારું કામ કેટલે પહેાંચ્યું ?” જવાબ મળ્યે : “ પ્રયાસ ચાલુ છે, હજી વાર લાગશે.”
આ તક ઝડપીને શ્રી વિજયનદનસૂરિજીએ કહ્યું : “ યારે સ. ૧૯૯૨માં તમે બધાએ જીદ્દી સંવત્સરી-શનિવારની-કરી, ત્યારે શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજીએ સાદડી ગામે ચામાસુ` રહેલા તમારા પૂજ્ય ગુરુમહારાજની ( શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિ મહારાજની ) આજ્ઞા મેળવી, તેમની આજ્ઞાનુસાર શનિવારની સ'વત્સરી જાહેર કરી હતી; અને તેના મોટાં મોટાં પોસ્ટરો છપાવીને બહાર પાડવાં હતાં, જે અત્યારે પણ મેાજૂદ છે. તે આ વખતે જયારે, ખુદ શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિ મહારાજ પોતે સમાધાનના માર્ગ કાઢે છે, અને સમાધાનને નિર્ણય લાવે છે, ત્યારે શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજીએ પોતે એમ જ કહી દેવું જોઈએ કે · પૂજય વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજની આજ્ઞાથી ૧૯૯૨માં ભાઇરવા શુદ પાંચમ એ કરી હતી, ને શિનવારની સવત્સરી માન્ય કરી હતી, તે અત્યારે તેઓશ્રી જે સમાધાન કરે, અને જે એક નિર્ણય લાવે તે મારે અને અમારે-સને કબૂલ જ છે.' આ રીતે એમણે શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજ ઉપર લેખિત સમતિ માકલી આપવી જ જોઈ એ.”
શ્રી ભાસ્કરવિજયજીએ કહ્યું : “સાડીની વાત હું નથી જાણતા.” ત્યારે શ્રી વિક્રમવિજયજી કહે : “ નંદનસૂરિજી મહારાજ જે કહે છે, તે બરાબર છે. ”
આ પછી ફરી એકવાર શ્રી વિજયલક્ષ્મણુસૂરિજી સૂરિસમ્રાટ પાસે આવ્યા. એ કહે : “ શ્રી વિજયરામચદ્રસૂરિજીની સહી કદાચ ન આવે તે ચાલે કે કેમ ? કેમ કે, શ્રી વિજયપ્રેમસૂરિજી મહારાજની સહી આવે એમાં એમની સહી આવી જ જાય
છે. ”
આના જવાખમાં શ્રી વિજયનન્દનસૂરિજીએ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં જણાવ્યું : “ આમાં તા રામચ'દ્રસૂરિજીની સહી જોઈ એ જ. જ્યારે તિથિચર્ચાના નિવેડા લાવવા માટે સાગરાનંદસૂરિજી મહારાજ અને વિજયરામચ'દ્રસૂરિજીએ પી. એલ. વૈદ્યની મધ્યસ્થતા સ્વીકારી હતી ત્યારે લવાદના પ્રતિજ્ઞાપત્રમાં શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજીએ પોતાના ગુરુ શ્રી વિજય
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાત્સલ્યનિધિ સંઘનાયક
[૬૧] પ્રેમસૂરિજીની હયાતી છતાંય પિતાની જ સહી કરી હતી; શ્રી વિજ્ય પ્રેમસૂરિજીની સહી નહોતી કરાવી. એટલે આ નિર્ણયમાં પણ શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજીની સહી હોવી જ જોઈએ.”
શ્રી વિજયલક્ષ્મણસૂરિજી કહે: “એમણે પી. એલ. વૈદ્ય વખતે સહી આપી છે, એટલે જ આમાં સહી આપવા વિચાર નથી.”
આનો ઉત્તર આપતાં સૂરિસમ્રાટે કહ્યું : “આ વિચાર એમનો વાજબી નથી. કારણ, હું તેમ જ વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજ જે નિર્ણય લાવીએ, તે કદાચ પી. એલ. વૈદ્યના ચુકાદાને મળતા આવે તેમાં વિયરામચંદ્રસૂરિને કાંઈ વાંધો નથી. અને કદાચ અમારે નિર્ણય વિદ્યના ચુકાદાથી જુદો આવે, તે પી. એલ. વિદ્ય અમારા બંનેની સાથે શાસ્ત્રાર્થ કરી શકે છે. એટલે એમાં પણ વિજયરામચંદ્રસૂરિને વાંધો હોય જ નહિ.”
આની પુરવણી કરતાં શ્રી વિજયનન્દનસૂરિજીએ કહ્યું : “પી. એલ. વૈદ્યના નિર્ણય વખતે વિજયરામચંદ્રસૂરિજીએ સહી આપી છે, એટલે આમાં આપવાની જરૂર નથી, એ એમનું કથન બિલકુલ વાજબી નથી, માત્ર બહાનું જ છે.”
થોડા દિવસો પછી સૂરિસમ્રાટ સપરિવાર ખંભાતથી એક માઈલ દૂર આવેલા શકરપર ગામે પધાર્યા. ત્યાં પાટણવાળા સંઘવી શેઠ નગીનદાસ કરમચંદ વંદનાથે આવ્યા. શેઠ કેશવલાલ બુલાખીદાસ તે વખતે ત્યાં બેઠા હતા. નગીનભાઈએ વંદન કરીને બેસતાં બેસતાં કહ્યું : “સાહેબ ! હવે આ તિથિનું બધું ચોકકસ પતી જશે.” આટલું કહી, ખિસ્સામાંથી એક કાગળ કાઢીને શ્રી વિજયનંદનસૂરિજીને વંચાવ્યો.
એ વાંચીને તરત જ શ્રી વિજયનંદનસૂરિજીએ એમને રોકડું પરખાવ્યું: “હવે એ પતવાનું નથી, એ લખી રાખજે !”
આપ આમ કેમ કહે છે, સાહેબ?” નગીનભાઈ અકળાઈ ગયા.
શ્રી વિજયનંદનસૂરિજી કહેઃ “આ પત્રમાં વિજયરામચંદ્રસૂરિજી ખંભાત આવવાનું લખે છે. એટલે મને લાગે છે કે હવે પતવાનું નથી. ખરી રીતે તો તેમણે શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિ મહારાજને લખી દેવું જોઈએ કે “તિથિ બાબતમાં આપ જે સમાધાન લાવશે તે મારે કબૂલમંજૂર છે.” અહીં આવવાને શું અર્થ છે?
મેં તે એકવાર વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજને પણ, સ્તંભનાજીના દેરે ભેગા થયા ત્યારે, કહ્યું હતું કે “મહારાજ ! આપની ભાવના ઘણી ઉત્તમ છે, સરળતાથી ભરેલી છે. કઈ રીતે આ તિથિચર્ચાને અંત આવે, અને સંઘમાં એકતા સ્થપાય તેવી આપની સાચી ભાવના છે. પણ આ બાબતમાં આપને જશ મળવો કે આપને જશ આપે, એ આપના હાથમાં નથી, એમ મને લાગે છે.”
આ સાંભળીને નગીનભાઈ અવાક બની ગયા.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૬૨]
આ. વિનદનસૂરિ-સ્મારકત્ર થ
અને આખરે બન્યુ. પણ એમ જ. શ્રી વિજયનનસૂરિજીએ કહ્યા પ્રમાણે, શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજે તિથિચર્ચાના નિવેડો લાવીને સમસ્ત તપાગચ્છમાં શાંતિમય અકથ સ્થાપવાનુ... જે ઉત્તમ કાર્ય હાથમાં લીધું હતું, તે કાર્ય શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજીના ખભાતમાં આગમન પછી ડહોળાઈ જવા પામ્યું ! પરિણામે, શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિ મહારાજની હાર્દિક ભાવના નિષ્ફળ બની. એમના તરફથી સૂરિસમ્રાટને જણાવવામાં આવ્યું કે “ અમે અમારા પ્રયત્નોમાં નિષ્ફળ નીવડવા છીએ, હવે સમાધાન નહિ થાય. આપ ખુશીથી વિહાર કરશે.”
છિન્નભિન્નતામાં માનતાં આંતિરક પિરબળોના આ પ્રભાવ હતા ! કહેા કે, સંઘની શાંતિના કાળ હજી પાકળ્યા ન હતા !
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮ તિથિચર્ચા
(૩) વિ. સં. ૨૦૦૪
સંવત ૨૦૦૪માં સંવત્સરીમાં ભેદ આવ્યો. લૌકિક પંચાંગમાં ભાદરવા સુદ પાંચમનો ક્ષય હતો, એટલે બે સંવત્સરીની આરાધના તપાગચ્છમાં ત્રણ રીતે થઈ.
બેતિથિવાળાના નામે સુખ્યાત નવા પક્ષે પાંચમનો ક્ષય કાયમ રાખીને ચોથ-પાંચમ ભેગા ગણ મંગળવારે સંવત્સરી આરાધી.
શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી મહારાજ વગેરેએ પાંચમના ક્ષયે ચોથ અથવા ત્રીજનો ક્ષય કરીને ચોથ ને સોમવારે સંવત્સરી આરાધી.
સૂરિસમ્રાટે અને બીજાઓએ, સં. ૧લ્પર, ૧૯૬૧ ને ૧૯૮લ્માં તપાગચ્છના માન્ય વૃદ્ધ મહાપુરુષોએ અને શ્રી સકલ સંઘે શ્રી વિજયદેવસૂર તપાગચ્છસંઘની સેંકડો વર્ષોથી ચાલી આવતી શાસ્ત્રાનુસારી અવિચિછને પ્રણાલિકા અનુસાર જે રીતે પાંચમના ક્ષયે અન્ય પંચાંગના આધારે છઠનો ક્ષય કરીને શુદ ચોથે સંવત્સરી કરેલી, તે જ રીતે આ વર્ષે (૨૦૦૪માં) પણ અન્ય પંચાંગના આધારે ભાદરવા સુદ છઠને ક્ષય સ્વીકારીને શુદ ચોથ ને મંગળવારે સંવત્સરી જાહેર કરી અને આરાધી.
સૂરિસમ્રાટ સ્વયં તો વૃદ્ધાવસ્થા ને અશક્તિના કારણે આમાં વિશેષ રસ નહેતા લઈ શક્તા, પણ એમની સૂચના ને માર્ગદર્શન અનુસાર શ્રી વિજયનંદનસૂરિજી એમાં પૂરતો રસ લેતા હતા.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાત્સલ્યનિધિ સંઘનાયક
[૭૧] આ ત્રણ રીતની સંવત્સરીની આરાધનામાં બન્યું એવું કે બેતિથિવાળા ને સૂરિસમ્રાટ વગેરેની સંવત્સરી મંગળવારે સાથે થતી હતી, જ્યારે શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી મહારાજ વગેરેની સમવારે થતી હતી. આની ચર્ચા ને તોફાને ખૂબ ચાલ્યાં. કઈ રીતે સૂરિસમ્રાટ વગેરે સેમવારમાં આવે, એ માટે અથાગ પ્રયાસ થયા. પત્ર-પત્રિકાઓના થેકડા બહાર પડવા લાગ્યા. ગાળાગાળીની પણ સીમા ન રહી.
પણ સુરિસમ્રાટને આરાધનામાં રસ હત–સાચી પ્રણાલિકા મુજબની આરાધનામાં; એમને આ ખટપટ, ચર્ચા કે કલેશમાં જરાય રસ ન હતું. એમના તરફથી સ્પષ્ટ જાહેર થયું કે “અમે તે આપણું શુદ્ધ પ્રણાલિકાનુસાર છઠના ક્ષયે પાંચમ અખંડ રાખીને ચોથે સંવત્સરી કરવાના છીએ. બેતિથિવાળા સાથે અમારે કોઈ નિસબત નથી. અમારે તો પ્રામાણિક પ્રણાલિકા ને આરાધના સાથે જ સંબંધ છે.”
એમની આ જાહેરાતથી વિરેાધીઓના વિરોધમાં ભારે ઉછાળો આવ્યા. તા. ૧૧-૮–૪૮ ના “મુંબઈ સમાચાર'માં સૂરિસમ્રાટને ઈર્ષ્યાળુ, વ્યક્તિષી, મૂષકનીતિવાળા, કુબુદ્ધિ વાપરનારા, અશાન્તિ ફેલાવનારા વગેરે સ્વરૂપે ચીતરવામાં આવ્યા. ૧૬-૮-૪૮ના મુંબઈ સમાચારમાં એમની ગણતરી મિત્રદ્રોહીમાં કરાઈ. અને કલેશ-કલહથી અલિપ્ત રહીને રચનાત્મક શાસનપ્રભાવના કરવાની તેમની તટસ્થ વૃત્તિને લીધે તેમને નિર્મળ અને નવા પક્ષ તરફ ઢળતા ક૫વામાં આવ્યા.
આ બધાં લખાણથી અસ્વસ્થ ન થતાં સ્વસ્થ ને મૌન રહેવાની વિનતિ કરતા અનેક સમજુ-વિચારક આત્માઓના પત્રો સૂરિસમ્રાટ પર અને એમના શિષ્ય પર આવ્યા. એવા એક પત્રમાં શ્રી વિજયનંદનસૂરિજી ઉપર ભાવનગરથી શ્રી વિજયલલિતસૂરિજીએ લખ્યું હતું કે–
“વિ. શ્રી હંસસાગરજીનાં હેન્ડબીલો–લેખ અનેક વાર વાંરયાં. તે વખતે મનમાં એવી વિચારણા આવી કે શ્રી નંદસૂરિજી ગુરુભક્ત છે, તે એમનાથી આ લેખે, આ લખાણો સહન નહિ જ થાય. છતાં સમતા કરીને બેઠા છે, તે એમની વિદ્યાને અને સંયમથુતિને જ આભારી છે.
પણ આજે મુંબઈ સમાચારને એક લેખ જે સેનગઢથી લખાય છે, તે શેઠ જુઠાભાઈ સાકરચંદ લેતા આવ્યા અને વ્યાખ્યાનમાંથી ઊઠયા બાદ અનેક ધર્મપ્રેમી મનુષ્યોએ વાં. વાંચવાવાળા અને સાંભળવાવાળા-બંનેના મનમાં અત્યંત ગ્લાનિ થઈ.
હવે હું પણ લગભગ સિત્તેર વર્ષનો વૃદ્ધ, બાવન વર્ષનો દીક્ષિત સાધું છું, તે મારી હાર્દિક ભાવના એ જ છે કે “ મન્નિાવર રઢિત વાવત'એવી ધીરતા રાખી જેવી રીતે આજ સુધી ઉપેક્ષણીય લેકની ઉપેક્ષા કરતા આવ્યા છે એવી જ ગંભીર વૃત્તિ રાખશે. જેની આપણે આજ સુધી ચેષ્ટા જોઈ મનમાં દયાના
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૩૬]
આ. વિ.નંદનસૂરિ સ્મારગ્રંથ પરિણામ લાવતા આવ્યા છીએ તેના દયાપાત્ર કે ચર્ચાપાત્ર આપણે ન બનીએ એવી મારી ખાસ ભલામણ છે. પછી તે “ “ વહુના સુપુ”—વિદ્વાનોને વધારે લખવાનું ન હોય. એ જ.”
પણ, સૂરિસમ્રાટ ને શ્રી વિજયનંદનસૂરિજીવાસ્તવમાં મેશ અડગ હતા. ભયાનક જોખમકારી વાવટોળમાં પણ જેઓ અવિચલિત રહેતા, એમને આવી પત્ર-પત્રિકાઓ. શી અસર કરી શકે? એ તે નિલેપ અને નિર્વિકાર જ રહ્યા.
આ અરસામાં મુનિરાજ શ્રી દર્શનવિજયજી ત્રિપુટીએ એક પત્ર શ્રી વિજયનંદનસૂરિજીને લખ્યું. એમાં મંગળવારની સંવત્સરી ખોટી હેવાનાં પ્રમાણે, તથા બીજી શંકાઓને ઉલ્લેખ હતો. એના જવાબમાં શ્રી વિજયનન્દસૂરિજીએ ખૂબ સ્પષ્ટતા, નિખાલસતા અને નીડરતાથી એક પત્ર લખ્યો. એ એક જ પત્રમાં એમણે આજ સુધી નીકળેલ તમામ પત્ર-પત્રિકાઓનાં લખાણને નિરર્થક બનાવી દીધાં. રામબાણ જે એમનો એ પત્ર આપણે પણ વાંચીએ
વઢવાણ કેમ્પ,
જેઠ વદ ૬ રવિ. વઢવાણ કેમ્પથી વિજ્યનંદનસૂરિ,
તત્ર મુનિ શ્રી દર્શનવિજ્યજી, મુનિ શ્રી જ્ઞાનવિજયજી તથા મુનિ શ્રી ન્યાયવિજયજી યેગ્ય અનુવંદના.
જેઠ વદ ૩ને ગુરુવારે શ્રાવક ગિરધરભાઈ સાથે મોકલેલ પત્ર પહોંચ્યું. સંવછરી સંબંધી તમેએ કેટલાક ખુલાસા પૂછાવ્યા, પણ આવી બાબતો માટે રૂબરૂ મળી ખુલાસા મેળવવા વ્યાજબી છે તે તો જાણે છે. અત્યાર સુધીમાં તમોએ તમારા તરફથી પંચાંગે છપાવ્યાં તે તમોએ અમને જણાવ્યું નથી તેમ કોઈ જાતનો ખુલાસો પણ પૂછા નથી. ત્યાર પછી તમારા તરફથી તમોએ જૈન પર્વ તિથિને ઈતિહાસ” નામની પુસ્તિકા છપાવી તે પણ તમાએ અમોને જણાવ્યું નથી તેમ કોઈ ખુલાસે પૂછાવ્યો નથી, અને હવે અત્યારે ખુલાસા પૂછાવવાને અર્થ શું?
“વિ. તા. ૭-૬-૧૯૪૮ સોમવારના ‘મુંબઈ સમાચારમાં આવેલ આટકલ અમોએ, અમારા ગુરુમહારાજાએ કેઈએ પણ આપેલ નથી, તેમ છપાવેલ પણ નથી, તેમ છાપામાં કોણે આપેલ છે તે પણ અમે જાણતા નથી. અમો પ્રાયઃ છાપામાં આપતા નથી તેમ જ લખાવતા નથી, છતાં અમોએ તે આપેલ છે અથવા લખાવેલ છે એમ જે કઈ માને તે તેની પોતાની સમજણ વગરનું છે.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાત્સલ્યનિધિ સંઘનાયક
[૭૭] ૧૫રમાં જોધપુરી ચંડાશુ ચંડૂ પંચાંગના બનાવનાર પંડિત શ્રીધર શિવલાલને જ તે વખતે પૂછાવતાં તેઓએ લખ્યું હતું કે અમારું પંચાંગ બ્રહ્મપક્ષી છે. તે મારવાડ દેશમાં માન્ય છે. તમારા દેશમાં સૌરપક્ષ માન્ય છે તો તે પ્રમાણે તમારે છઠને ક્ષય કર.” અને આ સંબંધમાં ૧૫ર શ્રાવણ સુદ ૧૫ નો જૈન ધર્મ પ્રકાશ”નો પુસ્તક ૧૨, અંક ૫ મે, તથા ૧૫ર અષાડ વદ ૧૧ નું “સયાજી વિજય” વાંચશો તો વિશેષ ખુલાસે થશે. અને “શ્રી આત્મારામજી મહારાજનો પણ પોતાની હયાતીમાં એ પ્રમાણે જ (છઠના ક્ષયનો) મત હતો. તે પણ તેમાં તમને સ્પષ્ટ જણાઈ આવશે. તા. ૧૮-૫-'૩૭ના આત્માનંદ પ્રકાશ” પુ. ૩૪, અંક ૧૨મામાં આ. શ્રી વિજયવલભસૂરિજી પણ લખે છે કે “સ્વર્ગસ્થ ગુરુદેવની આજ્ઞા મુજબ ૧૫રમાં ભાદરવા સુદ ૬નો જ ક્ષય માન્યો હતે.” તે જે તે વખતે શ્રી આત્મારામજી મહારાજે તમારા લખવા પ્રમાણે ભા. શુ. પના ક્ષયે પાંચમને જ ક્ષય આદેશ્ય હોત તો આ રીતે આ. શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીને પિતાના ગુરુદેવની વિરુદ્ધ લખવાનું કાંઈ પણ કારણ હોય તેમ અમે માનતા નથી.
વળી તમે લખો છો કે આ. શ્રી વિજયસિદ્ધિસૂરિજી કહે છે કે “હું પહેલેથી જ પાંચમને ક્ષય માનતો આવ્યો છું અને બીજાઓએ પણ પાંચમને ક્ષય કરી ઉદય ચોથે સંવછરી કરી છે. એ પણ તદ્દન ખોટું છે. તે વાત ૧૯૮ન્ના ‘વીરશાસન, વર્ષ ૧૧ના અંક ૪૧ તથા ૪૪માં આ. શ્રી વિ. દાનસૂરિજીના ખુલાસામાંથી સ્પષ્ટ જણાશે. કારણ કે તેમાં આ. શ્રી વિ. સિદ્ધિસૂરિજી તો શું પણ સકલ શ્રી તપાગચ્છીય ચતુર્વિધ સંઘમાંથી કેઈએ પણ ભા. શુ. પનો ક્ષય માન્યો ન હતો, પણ અન્ય પંચાંગના આધારે છઠનો જ ક્ષય માન્યો હતો તે વાત સ્પષ્ટ છે.
વિ. તમો લખો છો કે “ભાદરવા શુદ નો ક્ષય કરી શુદ ૪ને મંગળવારે સંવછરી કરવાથી આ. શ્રી વિ. રામચંદ્રસૂરિજીની સાથે સંવછરી થશે. અને આથી તેમનો પક્ષ સાચે છે એવું ભદ્રિક તથા ભદયા શ્રાવકો માનશે.” તે પણ તમારું માનવું છેટું છે, કારણ કે તેમની અને આપણી સંધશ્કરી એક દિવસે આવવાથી કંઈ એક થઈ જવાતું નથી. કારણ કે તેઓ પાંચમનો ક્ષય કરે છે, જ્યારે આપણે છઠને ક્ષય માનવાને છે. અને આપણે એ વિચાર કરીએ તો લોકાગચ્છ વગેરેની સંવ
છરી પણ આપણી સાથે આવશે તો શું આપણે તે વખતે તેવા થઈ જશું ? માટે તે વાતમાં કાંઈ પણ ભય રાખવાનો હોય નહિ.
વળી તમોએ લખ્યું કે “આમ આ બાબત ઉપર ખૂબ વિચાર કરશો અને કલમવાર સમાધાન જણાવશોજી. અને વિગતવાર ખુલાસો કરશોજી.” તો અમારા ક્ષયોપશમ પ્રમાણે અમોએ પ્રાયઃ દરેક મુદ્દા ઉપર પ્રથમથી જ વિચાર કરેલો છે. “TV
થી એ પાઠની વ્યવસ્થા તેમ જ “ક્ષ પ્રવ.' એ વચનની વ્યવસ્થા પણ અમારા
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૭૮ ]
આ. વિ.નઃનસૂરિ-સ્મારકત્ર થ ધ્યાનમાં જ છે અને દરેકના અમારા ક્ષયાપશમ પ્રમાણે વિગતવાર ખુલાસા છે, પણ કાગળમાં એ બધા જ ખુલાસા થઈ શકતા નથી. ખાકી આ. શ્રી વિજયાનસૂરિજી (શ્રી આત્મારામજી મહારાજ), પ'. શ્રી ગંભીરવિજયજી ગણિજી મહારાજ, લવારની પાળના ઉપાશ્રયવાળા પં. શ્રી પ્રતાપવિજયજી ગણિજી મહારાજ વિગેરે આપણા વડીલે શાસ્ત્ર અને પરપરાને આધારે જ ચાલનારા હતા, પણ પેાતાની કલ્પનાના આધારે ચાલનારા ન હતા. તેઓ બહુશ્રુત, ભવભીરુ, અનુભવી અને શ્રી વીતરાગશાસનના સ`પૂર્ણ પ્રેમી હતા. તેઓ શાસ્ત્ર અને પરપરાને જરા પણ વિરોધ આવે એવું કદી પણ કરે એવુ માનવાને કાંઈ પણ કારણ નથી.
શાસ્ત્રાનુસારિ, અવિચ્છિન્ન, સુવિહત પરપરા પ્રમાણે સેંકડા વર્ષોથી આ એક જ ધોરી માર્ગ ચાલ્યા આવે છે. સ. ૧૯૫૨માં આ. શ્રી સાગરાનદસૂરિજીએ જુદી સબશ્કરી કરી, તેમજ સ’. ૧૯૯૨-૧૯૯૩માં આ. શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજી, તેમના ગુરુજી, તયા તેમના અનુયાયીઓએ જુદી સવચ્છરી કરી. ખાકી ભારતવર્ષના તમામ સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકા—એ ચતુર્વિધ સંઘ આ જ ધારી માર્ગ ઉપર ચાલ્યા આવે છે. અને અમે પણ શાસ્ત્ર અને પરપરાએ તે જ ધારી માર્ગમાં ચાલ્યા જઈએ છીએ. છતાં પણ જ્યારે આ. શ્રી સાગરાનđસૂરિજી સં. ૧૯૫૨ની સવચ્છી સ’બધી સકલ સંઘથી પોતાની જુદી આચરણા, તથા આ. શ્રી વિ. રામચદ્રસૂરિજી સ. ૧૯૯૨-૧૯૯૩ની સવછરી સંબંધી સકલ સંઘથી પોતાની જુદી આચરણ શાસ્ત્ર અને વિજયદેવસૂરિજીની પરપરા પ્રમાણે વ્યાજબી છે એમ અમારી રૂબરૂમાં, જાહેર અને મૌખિક રીતે સાબિત કરશે તે અમે પણ અમારા વિચાર છેડવાને તેમ જ મિચ્છા મિ દુક્કડમ્. આપવાને તૈયાર જ છીએ. અને એમાં અમારી કદી પણ આગ્રહ સમજવા નહિ. વળી તમાએ લખ્યું કે ‘ ભાવિ સંઘની રક્ષા તથા એકતાને ખાતર અમારી નમ્ર વિનતિ છે.' તે તે સંબધમાં જાણવું જે સંઘની રક્ષા અને એકતા ભા. શુ. ૫ ના ક્ષયે પાંચમને ક્ષય માનવામાં જ, કે ભા. શુ. ૫ ના ક્ષયે ત્રીજને ક્ષય કરવામાં જ હાય એવુ અમાને લાગતું નથી. પણ સ’. ૧૯૫૨, ૧૯૬૧, ૧૯૮૯ પ્રમાણે સકલ શ્રીસંઘે આચરેલ ધારી માગે ચાલવામાં જ સઘની એકતા સચવાશે અને તે જ અમાને વ્યાજબી લાગે છે.
*
66
“તમાએ તમારી જૈન પર્વ તિથિના ઇતિહાસ' નામની પુસ્તિકામાં પત્ર ૪૪ મે લખ્યું છે કે સ`. ૧૯૬૧માં શ્રી સાગરજી મહારાજે પણ કપડવંજના સંઘની એકતા માટે સઘને અન્ય પંચાંગ માન્ય રાખવા દીધુ હતુ '; તે આ વખતે પણ તેઓએ સ. ૧૯૬૧માં કપડવ’જની જેમ અન્ય પચાંગને માન્ય રાખી છઢનો ક્ષય કરી સકલ શ્રીસંઘની સાથે ભાદરવા શુદ ૪ મગળવારે શ્રી સવચ્છરી કરવી, તે જ અમાને વ્યાજબી લાગે છે. અને તે જ સ*ધની સાચી એકતા સાચવવાની સાચી ભાવના કહેવાય. તમારે પણ તે જ રીતે પ્રેરણા કરવી, તે જ વ્યાજબી છે.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ વાત્સલ્યનિધિ સંઘનાયક [7] શ્રી કલ્પસૂત્ર, શ્રી નિશીથસૂત્ર તથા ચૂર્ણિ, તથા યુગપ્રધાન શ્રી કાલિકાચાર્ય ભગવાનની આચરણ વગેરે અનેક પ્રમાણેને અનુસરે તેમ જ ત્રિકાલાબાધિત જૈન શાસ્ત્રાનુસારિ તપાગચ્છીય શ્રી વિજયદેવસૂરીય પરંપરા પ્રમાણે તેમ જ શ્રીધર શિવલાલવાળા જોધપુરી ચંડાંશુગંડુ પંચાંગને આધારે, વળી 1952, 1961, ૧૯૮લ્માં અમદાવાદના ડહેલા ઉપાશ્રય, લવારની પોળને ઉપાશ્રય, વીરનો ઉપાશ્રય, વિમળનો ઉપાશ્રય, વગેરે તમામ ઉપાશ્રયવાળાએ અને હિન્દુસ્તાનના સકલ શ્રી તપાગચછના આચાર્યોએ, સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક, શ્રાવિકા, એ ચતુર્વિધ સંઘે આચરેલ આચરણ મુજબ આ વર્ષે પણ સં. 2004 નું સંવછરી મહાપર્વ ભાદરવા સુદ 4 મંગળવારે તા. ૭-૯-૪૮ના રેજ આરાધવું તે જ અને વ્યાજબી લાગે છે. તમારે પણ આ જ પ્રમાણે સંવછરી પર્વ આરાધવું તે અમને ઉચિત લાગે છે, વ્યાજબી લાગે છે, અને હિતકર લાગે છે. પછી જેમ તમારી મરજી. સં. ૧૯૫રની શ્રીસંઘની આચરણાથી અત્યાર સુધીમાં કોઈ પણ જાતની ગરબડ ઊભી થઈ નથી. તેમ ભવિષ્યમાં થશે એવું અમારું માનવું છે જ નહિ. “મુનિશ્રી દર્શનવિજયજીની તબિયત હવે સારી હશે.” કે સ્પષ્ટ અને સુંદર છે આ પત્ર! એની સરળ, સભ્ય ભાષા, વાંચનારને તરત જ સમજાઈ જાય એવી છે. શબ્દ શબ્દ શ્રી વિજયનંદનસૂરિજીની દીર્ઘદશી બુદ્ધિમત્તા નિીતરે છે. શાંતિની સાચી ચાહના અને શાંતિના માર્ગની એમની ઊંડી સૂઝબૂઝ આ પત્રની પૂર્વભૂમિકામાં પડ્યાં છે. કાશ, આ અદ્દભુત શક્તિપુજનો પૂરો લાભ લઈ શકાયે હોત તે?